بازار؛ گروه بین‌الملل: یک مقام عالی رتبه مصری گفته انتظار می‌رود این کشور شمال شرق آفریقا و ایران پس از دهه‌ها روابط سرد، در آینده نزدیک روابط دیپلماتیک خود را به طور کامل احیا کنند و سفرایشان را مبادله کنند. رخا احمد حسن، عضو شورای روابط خارجی مصر در گفت و گو با سرویس عربی خبرگزاری اسپوتنیک روسیه گفت که به احتمال زیاد تبادل سفرا به زودی انجام خواهد شد.
او خاطرنشان کرد: «تبریک ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به عبدالفتاح السیسی همتای مصری خود پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر به معنای آن است که روابط قاهره و تهران به بالاترین سطح رسیده است». او افزود: «سران دو کشور در این ماه در گفت وگوی تلفنی چندین موضوع از جمله احیای روابط دیپلماتیک و همچنین تحولات در حال گسترش در نوار غزه و دریای سرخ را بررسی کردند».
دلایل نزدیکی مصر و ایران
تنش بین ایران و مصر پس از انقلاب اسلامی دوباره آغاز شد. اکنون پس از گذشت سال‌ها هنوز دلایلی وجود دارد که روابط مصر و ایران را همواره به موضوعی مهم تبدیل می‌کند. موضوع احیای روابط ایران و مصر ایده جدیدی نیست. تلاش‌های مشابهی در سه دهه گذشته انجام شده است، اما موفقیت آمیز نبوده است. با این حال، آنچه امروزه این تلاش‌ها را متمایز می‌کند دو عامل است: نخست، سطح تلاش انجام شده و دوم، تغییر پویایی منطقه‌ای و جهانی.
در تلاش‌های قبلی، هیچ گام مثبتی بین دو کشور برداشته نشد و تنها بیانیه‌های امیدوارکننده از سوی هر دو طرف ابراز تمایل به بهبود روابط بود. اما این بار تلاش‌های مهمی از سوی عراق و عمان به منظور تسهیل گفتگوهای مستقیم و نزدیک شدن طرفین صورت گرفته است.
عادی‌سازی روابط عربستان و ایران به دلیل تأثیر پویایی‌های منطقه‌ای و جهانی تأثیرات مثبتی در سراسر منطقه داشته و فضای مناسبی را برای تنش‌زدایی ایجاد کرده که در دهه‌های گذشته مشاهده نشده است.
عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و ایران هرگونه مخالفت کشورهای خلیج فارس با تصمیم مصر برای عادی سازی روابط با تهران را کاهش می‌دهد. در واقع، رئیس جمهور السیسی به طور بالقوه می‌تواند از این تحول به عنوان بهانه‌ای برای توجیه عادی سازی روابط با ایران استفاده کند. قاهره از عادی سازی عربستان و ایران استقبال کرده، اما همچنان در حال ارزیابی تاثیر این تحول بر موضع ایران در موضوعات مختلف منطقه‌ای است. در طول هشت سال حکومت عبدالفتاح السیسی، روابط ایران و مصر نسبتا سرد بود، اما هیچ بحران عمیقی بین دو کشور رخ نداد.
عادی سازی روابط ایران و مصر در مقیاس منطقه‌ای تأثیر مستقیمی بر امنیت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خواهد داشت. در این مقطع، منطقه خلیج فارس بیش از هر موردی به تنش زدایی و ثبات امنیتی نیاز دارد
علیرغم ایدئولوژی‌های سیاسی مخالف، مصر و ایران در دهه گذشته حمایت خود را از دولت سوریه به رهبری بشار اسد گسترش داده‌اند. این اتفاق در حالی رخ داد که اکثریت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مخالف دولت اسد بودند.
بنابراین، این موضوع می‌تواند یک مزیت راهبردی برای تسریع روند آشتی ایران و مصر باشد، به ویژه اکنون که سوریه به اتحادیه عرب بازگشته و رئیس جمهور سوریه در جده به گرمی مورد استقبال قرار گرفته است.
عادی سازی روابط ایران و مصر در مقیاس منطقه‌ای تأثیر مستقیمی بر امنیت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خواهد داشت. در این مقطع، منطقه خلیج فارس بیش از هر موردی به تنش زدایی و ثبات امنیتی نیاز دارد. عربستان سعودی با پیگیری برنامه بلندپروازانه چشم انداز ۲۰۳۰ خود به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی و تضمین ثبات اقتصادی بلندمدت است. امارات همچنین به دنبال تضمین امنیت تجارت دریایی و عبور امن و آزاد کشتی‌ها در آب‌های اطراف است.
در مقیاس جهانی، جنگ روسیه در اوکراین و افزایش نفوذ چین در خاورمیانه و شمال آفریقا تأثیر قابل توجهی بر تحولات منطقه‌ای داشته و می‌تواند مصر و ایران را بیش از هر زمان دیگری به عادی سازی روابط خود نزدیک کند. زیرا هر دو کشور روابط قوی با روسیه و چین دارند که پتانسیل منافع سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک قابل توجهی را ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، هر دو کشور از رقابت بین ایالات متحده و چین برای پیشبرد برنامه‌های منطقه‌ای خود استفاده می‌کنند. مصر در حال تقویت روابط خود با مسکو است، در حالی که ایران از روابط خود با مسکو و پکن برای کاهش تأثیر تحریم‌های آمریکا و اجتناب از انزوا استفاده می‌کند.
نقش عامل اقتصادی در عادی سازی روابط
برای مصر، ملاحظات اقتصادی نقش مهمی در شکل دادن به سیاست آن در قبال ایران دارد. مصر به دنبال افزایش فروش کالاهای خود در بازار ایران است. مصر می‌تواند در شرایط تحریم ایران با شرایط مناسب و بلندمدت برخی کالاهای مصرفی را دریافت و حتی از پول ملی خود استفاده کند. در این میان مصر پرجمعیت ترین کشور عربی با بیشترین واردات گندم است. این کشور به دلیل بحران اوکراین با چالش جدی مواجه شده است، زیرا وابستگی شدیدی به گندم وارداتی از روسیه و اوکراین دارد و مانند بسیاری از همسایگان خود از افزایش اخیر قیمت جهانی نفت بی‌بهره است.
از نظر گردشگری نیز، فرصتی برای گسترش گردشگری مذهبی به اماکن شیعی (مانند آرامگاه مالک اشتر) در مصر و جنوب سینا وجود دارد. مصر در زمینه امنیتی به دنبال کمک ایران برای کاهش حملات حوثی‌ها در امتداد تنگه باب المندب و تضمین آزادی دریانوردی در دریای سرخ به ویژه از طریق کانال سوئز بوده که منبع درآمدی برای مصر است.
برای ایران، بهبود روابط خود با جهان عرب فرصتی برای مقابله با تحولات منطقه‌ای است که اسرائیل و برخی کشورهای عربی در تلاش برای ایجاد ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران هستند. علاوه بر این، ایران با بهبود روابط خود با مصر می‌تواند راه‌هایی را برای گسترش روابط اقتصادی و تجاری خود در منطقه از جمله استفاده از کانال سوئز و افزایش صادرات خود به مصر فراهم کند.
این امر در راستای استراتژی اقتصاد مقاومتی ایران بوده که هدف آن تقویت تاب آوری کشور در برابر تحریم‌های بین المللی از طریق تقویت تجارت با بازارهای منطقه است. ایران به دنبال دور زدن تحریم‌های آمریکا و صادرات به کشورهای همسایه است و مصر فرصت بسیار خوبی برای صادرات کالاهای مصرفی فراهم می‌کند. اختلافات ملی، مذهبی و فرهنگی نقش بسیار ناچیزی در روابط دوجانبه قاهره و تهران دارد. با این وجود، روند عادی سازی روابط میان مصر و ایران با چالش‌های زیادی مواجه است.
در واقع، آشتی میان مصر و ایران منافع متقابلی برای هر دو کشور خواهد داشت. مصر قدرت چانه زنی و محافظی در برابر مداخله عربستان در امور داخلی و سیاست داخلی مصر به دست خواهد آورد. در حالی که ایران در مذاکرات با قدرتهای خارجی نیز اهرم فشاری به دست خواهد آورد. مصر بزرگترین و یکی از تاثیرگذارترین کشورهای عربی است و بسیاری از قدرتهای بزرگ جهانی در مصر تاثیر دارند. بنابراین، نزدیکی دو طرف به نفع ایران و مصر است، اما موانع جدیدی برای قدرتهای بزرگ و فضای بیشتری برای رقابت ایجاد می‌کند.
در واقع، آشتی میان مصر و ایران منافع متقابلی برای هر دو کشور خواهد داشت. مصر قدرت چانه زنی و محافظی در برابر مداخله عربستان در امور داخلی و سیاست داخلی مصر به دست خواهد آورد. در حالی که ایران در مذاکرات با قدرتهای خارجی نیز اهرم فشاری به دست خواهد آورد.
روابط دوجانبه برای ایران و مصر منافع متقابل دارد، اما موانع بیشتری نیز وجود دارد. با توجه به وضعیت بسیار بد اقتصاد مصر، سرمایه گذاری مالی و منافع اقتصادی بیشتر تصمیمات سیاسی را هدایت می‌کند. بنابراین، «سیسی» رئیس جمهور مصر باید از منافع اقتصادی کشورش پیروی کند.
زمانی که مرسی برکنار شد، سعودی‌ها به مصر ۵ میلیارد دلار کمک کردند و در آوریل ۲۰۱۹ تقریبا ۲۵ میلیارد دلار توافق کردند. تا زمانی که سعودی‌ها بتوانند کمک‌های سودآورتری نسبت به ایرانی‌ها ارائه کنند، مصر تلاش خواهد کرد تا با دولت سعودی همسو شود. حتیی همگرایی سیسی با ایران را می‌توان راهی برای ارسال پیامی به ملک سلمان دانست که در امور داخلی مصر دخالت نکند. با این حال، این ملاحظات گام‌های مهم مصر و ایران در جهت عادی سازی روابط را تضعیف نمی‌کند.
در مجموع، ایران و مصر به عنوان دو کشور مهم و تأثیرگذار در جهان اسلام، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، ضرورت دارد روابط تجاری خود را فعالانه‌تر دنبال کنند. به ویژه که دو کشور می‌توانند به دروازه‌ای برای ورود به منطقه آفریقا از طریق مصر و نیز به آسیا و آسیای میانه از طریق ایران، تبدیل شوند.
ایران و مصر سوابق همکاری در زمینه‌های بانک آسیایی زیرساخت، بانک توسعه اسلامی، بانک مشترک مصر و ایران، شرکت نساجی مصر و ایران، شرکت مشترک کشتیرانی، احداث و راه‌اندازی خط مونتاژ پژوپارس در مصر و صادرات تعداد قابل توجهی خودروهای ساخت کامل ایران به آن کشور را شاهد بوده‌اند. همچنین، فعالان اقتصادی ایران و مصر با تولید مشترک در کشورهای یکدیگر و استفاده از مزایای این توافقات تجاری منطقه‌ای می‌توانند صادرات خود را گسترش دهند.
نظر شما