بازار؛ گروه بین الملل: با توافق تهران و کاراکاس بر سر راه اندازی و نوسازی پالایشگاه های ونزوئلا می توان گفت که ایران مسیر جدید و پرسودی برای فروش مشتقات نفتی و محصولات پتروشیمی خود از کانال بازار کشورهای آمریکای جنوبی پیدا کرده است.
در اردیبهشت ۱۴۰۱، ایران و ونزوئلا برای تعمیر پالایشگاه "ال پالیتو" این کشور آمریکای جنوبی قراردادی به ارزش ۱۰۰ میلیون دلار امضا کردند. به گفته حسن مرادی، کارشناس انرژی نفع این قرارداد برای ایران در ترکیب نفت سنگین ونزوئلا و نفت سبک ایران است. با ترکیب این دو سوخت ایران قادر به تولید فرآورده های جدید نفتی با صادرات آسان تر است. هم چنین ایران ۷۰ میلیون بشکه میعانات گازی روی آب دارد و با فروش بخشی از میعانات گازی به ونزوئلا، مشکل ذخیره سازی میعانات گازی مازاد کشور نیز حل می شود.
مهر ماه گذشته جواد اوجی وزیر نفت از آغاز عملیات راه اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام «ال پالیتو» در ونزوئلا و پالایش روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام میدان های کشور در این پالایشگاه خبر داد. اقدامی که در دست اجرا است و واحدهای پالایشی آن به زودی تکمیل می شود. بر اساس اظهارات فرهاد احمدی؛ مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت، کار تأمین قطعات و خدمات فنی مهندسی پالایشگاه «الپالیتو» در ونزوئلا از سوی ایران انجام شده و بیش از ۷۰ درصد پیشرفت دارد و برای تکمیل آن بیش از دو میلیون قطعه ساخت ایران به ونزوئلا صادر شده است.
البته این اولین تجریه راه اندازی پالایشگاه فراسرزمینی به دست ایران نیست، بلکه ایران پیش تر نیز در این خصوص دستی بر آتش داشته است و پروژه هایی مشابه را در آفریقای جنوبی و هند به ثمر رسانده است. در حال حاضر پنجاه درصد از نفت خام ایران پالایش و مابقی به صورت خام صادر می شود و این در حالی است که حجم مورد نیاز ایران به فرآورده های نفتی و پالایش بسیار بیش از این مقدار است.
به عقیده کارشناسان، سیاست تجهیز و بازسازی پالایشگاه های فرا سرزمینی به دست مهندسین ایرانی در وضعیت تحریم می تواند علاوه بر تسهیل فرآیند صادرات نفت خام، افزایش فروش مشتقات نفتی همچون میعانات گازی ایران را در بازارهای بین المللی به همراه داشته باشد. این اقدام ایران از طریق کشورهای همسو هم چون کوبا و ونزوئلا صورت می گیرد که در دشمنی سیاسی با آمریکا خط مشی مشابه ایران را دنبال می کنند
در چنین شرایطی به عقیده کارشناسان سیاست تجهیز و بازسازی پالایشگاه های فرا سرزمینی در وضعیت تحریم می تواند علاوه بر تسهیل فرآیند صادرات نفت خام، افزایش فروش مشتقات نفتی همچون میعانات گازی ایران را در بازارهای بین المللی به همراه داشته باشد. این اقدام ایران از طریق کشورهای همسو هم چون کوبا و ونزوئلا صورت می گیرد که در دشمنی سیاسی با آمریکا خط مشی مشابه ایران را دنبال می کنند.
در پی وضع تحریم‌های آمریکا علیه صنایع نفت و گاز ایران در سال ۲۰۱۸، مقامات جمهوری اسلامی به منظور دور زدن تحریم ها شروع به استفاده از راه های جایگزین برای فروش فرآورده های نفتی خود کردند.
موضوع سهامداری ایران در پالایشگاه های فراسرزمینی، تعمیر پالایشگاه های ونزوئلا، صادرات خدمات فنی و مهندسی به این کشور، همکاری در زمینه صنعت پتروشیمی و صادرات کاتالیست و خدمات فنی و مهندسی به این کشور می تواند زمینه را برای دور زدن تحریم های ایران به واسطه فروش مشتقات نفتی در آن سوی مرزها فراهم کند.
سیاست مقابله با امپریالیسم ایران و ونزوئلا سبب ساز شراکت استراتژیک دو کشور
سفر نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا به ایران در خرداد گذشته نشان از رشد مجدد تعاملات دو کشور پس از وقفه ای چند ساله دارد. دوران طلایی روابط دو کشور در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، رئیس‌جمهور اسبق ایران شکل گرفت، اما با روی کار آمدن حسن روحانی، روابط این دو شریک استراتژیک دچار افول و دستخوش تغییرایی شد. در آن دوران ۸ ساله با امضای برجام و بهره مندی ایران از منافع توافق هسته ای مواردی همچون رفع تحریم های نفتی، خرید هواپیما و بهبود روابط ایران و اتحادیه اروپا سردی در فضای روابط ایران و ونزوئلا مشاهده شد چرا که در آن دوران ایران به روابطی بر مبنای خنثی سازی تحریم ها نیاز نداشت. البته هر چند با خروج یک جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، ایران نیز به تلافی برخاسته و در سال ۲۰۲۰ با ارسال محموله های بنزین به ونزوئلا در بحبوجه بحران سوخت در این کشور تحریم های آمریکا را به چالش کشیده بود.
در ماه مارچ ۲۰۲۰، حدود ۵ نفتکش ایرانی با نام های «فورچون»، «فارست»، «فاکسون»، «پتونیا» و «کلاول» با پرچم ایران از بندر شهید رجایی در استان هرمزگان با محموله ۶۰ میلیون گالن بنزین تولید داخل، عازم ونزوئلا شدند. برخی از منابع غیررسمی از دریافت محموله طلا در قبال ارسال فرآورده های نفتی ونزوئلا خبر داده بودند. افتتاح سوپرمارکت ایرانی مگاسیس نیز در این کشور در همان سال خود اقدام تلافی گرانه ای از سوی تهران بود.
البته به نظر می رسد از زمان آغاز به کار ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران مناسبات میان تهران و کاراکاس مجددا روند رو به جلویی را طی می کند و حتی در سفر اخیر مادورو، سند همکاری ۲۰ساله بین دو کشور به امضا رسید که نماد دوستی ناگسستنی دو کشور است.
این توافق همچنین نشان دهنده راهبرد قطعنامه بولیواری برای تداوم خود با انقلاب اسلامی است؛ در حالی که برای چند دهه، ایران یک گسترش روابط بین المللی را آغاز کرده و مقصد اصلی آن آمریکای لاتین است. به این ترتیب، مادورو قصد دارد سیاست خارجی ایالات متحده در قبال ونزوئلا را مدیریت کند که در معرض تغییرات سیاسی داخلی است. او در برابر دولت تندرو جمهوری خواه مانند دولت ترامپ مقاومت کرد و در حال مذاکره با دولت فعلی دموکراتها برای کاهش تحریم ها و در عین حال ایجاد پناهگاه امن برای منافع ایران در ونزوئلا است.
توافقنامه همکاری راهبردی شامل بخش های انرژی، نفت و پتروشیمی، کمک های فنی برای تعمیر پالایشگاه های ونزوئلا (محرومیت از قطعات یدکی به دلیل تحریم های آمریکا) و خدمات فنی و مهندسی است در حالی که البته همکاری نفتی مهمترین مقوله این سند همکاری است. اولویت دیگر امنیت غذایی و تجارت است که برای ونزوئلا ضروری است در حالی که نرخ فقر شدید آن در حال حاضر حدود ۷۸ درصد جمعیت آن است.
ایران و ونزوئلا برای ایجاد اتحادهای جنوب_جنوب در دور زدن تحریم های امریکا منافع مشترکی دارند و همین مسئله موجب شده تا طرفین بتوانند از مزایای اقتصادی به خصوص در حوزه انرژی بهره مند شوند
ایران و ونزوئلا برای ایجاد اتحادهای جنوب_جنوب در دور زدن تحریم های امریکا منافع مشترکی دارند و همین مسئله موجب شده تا طرفین بتوانند از مزایای اقتصادی به خصوص در حوزه انرژی بهره مند شوند.
ایران و ونزوئلا روایتی ناسیونالیستی مبتنی بر رویارویی همیشگی با دشمنان خارجی مشترک، یعنی «یکجانبه‌گرایی آمریکا»، متحد آن اسرائیل و شرکت‌های چندملیتی غربی را دنبال می‌کنند که متهم به حمایت از کودتا در کشورهای تولیدکننده نفت هستند. در این جهان بینی، «مقاومت» در برابر ایالات متحده و شرکای آن مستلزم تقویت همکاری چندقطبی، جنوب_جنوب، به ویژه در میان کشورهایی مانند کوبا کاسترو و متحدان ونزوئلا (نیکاراگوئه اورتگا، اکوادور کورئا، و بولیوی مورالس) است که برنامه ضدآمریکایی دارند.
آورده های اقتصادی دوجانبه همکاری های نفتی ایران و ونزوئلا
همکاری در زمینه توسعه و آپگریدینگ پالایشگاه های ونزوئلا برای تأمین نیازهای داخلی و همین طور صادرات فرآورده های نفتی ایران یکی از مهم ترین اهداف زنجیره تعاملات نفتی میان دو کشور است. تأمین مصرف داخلی، شکل دهی به شبکه فروش منطقه ای فرآورده های نفتی با توجه به نیاز منطقه و شکل دهی همکاری مشترک برای کاهش اثرات تحریم از دستاوردهای این نوع همکاری خواهد بود. بخش پالایش ونزوئلا به دلیل تحریم های وضع شده علیه این کشور دچار فرسودگی مزمن است و شرکت‌های داخلی نیز قادر به به روزرسانی این پالایشگاه ها نیستند. در سال ۲۰۲۰ ظرفیت اسمی پالایشی این کشور ۱.۳ میلیون بشکه در روز بوده اما تولید عملی و واقعی پالایشی این کشور ۱۲۳ هزار بشکه در روز بوده است.
در ابتدای دولت سیزدهم قرارداد صادرات میعانات گازی ایران به ونزوئلا بین دو کشور امضا شد. به گزارش رسانه‌های محلی ونزوئلا، بر اساس این همکاری ۷ محموله ۲ میلیون بشکه‌ای میعانات گازی ایران به پایگاه خوزه، یکی از بنادر اصلی نفت ونزوئلا واقع در شمال شرق رسیده است. البته قرارداد نفتی ایران و ونزوئلا تنها به صادرات میعانات گازی محدود نشد و کاراکاس واردات نفت سنگین ایران برای تأمین نیاز پالایشگاه‌های داخلی را شروع کرده است. این همکاری، توافق نفتی امضاشده میان ایران و ونزوئلا برای معادله پایاپای نفت را تقویت می‌کند.
صدور خدمات فنی مهندسی و باطبع ارزآوری برای ایران یکی دیگر از فرصت های این همکاری است. ونزوئلا بیشترین ذخایر اثبات شده نفت جهان را در اختیار دارد، اما تولید این کشور متناسب با حجم ذخایر آن نیست که دلیل آن فقدان توان فنی شرکت‌های داخلی در بخش بالادستی و عدم ورود شرکت های بزرگ بین‌المللی به حوزه نفت ونزوئلا است . متعاقبا زمینه فعالیت برای شرکت‌های ایرانی در بخش بالا دستی ونزوئلا فراهم است. ظرفیت نصب‌شده پتروشیمی در ونزوئلا ۱۲ میلیون تن بوده که تنها دو میلیون تن آن فعال است. این ظرفیت را می‌توان همچون یک اسب زین‌شده برای سرمایه‌گذاران ایران دانست.
منافع ملی ایران و ونزوئلا در تعمیق روابط نفتی منحصر در آورده های اقتصادی نیست و مهم ترین جنبه آن تقویت حضور ایران در حیاط خلوت آمریکا و فعالیت در بازارهای نفتی به واسطه استفاده از امکانات پالایشگاه های این کشور آمریکای لاتین و فروش فرآورده های نفتی خود است
نخستین پالایشگاه فراسرزمینی ایران با نام «ال پالیتو» در مهرماه ۱۴۰۱ در ونزوئلا ساخته شد. با وجود منابع غنی طلا، نفت و دیگر منابع معدنی در ونزوئلا، امکان تسویه غیر دلاری تجارت با این کشور برای ایران فراهم است که می تواند به دور زدن تحریم ها کمک کند.
برای مثال، قرارداد صادرات میعانات گازی ایران به ونزوئلا به صورت سوآپ با نفت سنگین این کشور طراحی شده، این در حالی است که پیش از قرارداد صادرات میعانات گازی به ونزوئلا، ایران با مشکل مازاد این میعانات مواجه بود. با این حال، چنانچه گفته شد منافع ملی دو کشور در تعمیق روابط نفتی منحصر در آورده های اقتصادی نیست و مهم ترین جنبه آن تقویت حضور ایران در حیاط خلوت آمریکا و فعالیت در بازارهای نفتی به واسطه استفاده از امکانات پالایشگاه های این کشور آمریکای لاتین و فروش فرآورده های نفتی خود است.
نتیجه
ماهیت اصلی تعاملات اقتصادی ایران و ونزوئلا را می توان در تقابل هر دو کشور در برابر آمریکا جست و جو کرد، هر چند به عقیده برخی کارشناسان ونزوئلا دارای اقتصادی بحران زده است و عدم مدیریت صحیح اقتصادی آن طی سالیان به این بحران دامن زده است و مشارکت با آن نمی تواند سود اقتصادی چندانی برای ایران داشته باشد، اما نمی توان انکار کرد که اتحاد استراتژیک با ونزوئلا و همکاری های نفتی با این کشور از طریق راه اندازی پروژه های پالایشگاهی فراسرزمینی می تواند مسیر تهران را برای فروش فرآورده های نفتی خود که ذیل بسته های تحریمی قرار نمی گیرد باز کند و چه بسا کشورهای آمریکای لاتین خود از مشتریان اصلی این محصولات ایرانی شوند.
افزون بر این، عدم توان بالادستی شرکت های ونزوئلایی در نوسازی پالایشگاه های این کشور فرصت مناسبی را برای شرکت های ایرانی فراهم کرده تا با صدور خدمات فنی -مهندسی در شرایط تحریمی راهگشای اقتصادی کشور باشند و چه بسا از مکانیزم های دیگری به جز دلار به سهولت معاملات مالی خود را تسویه کنند.
نظر شما