بازار؛ گروه بین الملل: ارمنستان و جمهوری آذربایجان توافق کردند که پس از سه دهه مناقشه بر سر کنترل منطقه قره‌باغ کوهستانی، «اقدام‌های مشخصی» را برای تقویت اعتماد و آرامش میان دو کشور انجام دهند.
بر اساس بیانیه مشترکی که روز پنج‌شنبه هفت دسامبر پس از گفتگوهای دولتهای دو کشور منتشر شد، ایروان و باکو بر قصد خود برای عادی‌سازی روابطشان تاکید کردند.
ارمنستان و جمهوری آذربایجان همچنین توافق کردند که باکو ۳۲ اسیر ارمنستانی را آزاد کند و ایروان هم در مقابل، دو اسیر آذربایجانی را آزاد کند که نهایی نیز شد.
تنش‌ها در قفقاز از زمان عملیات برق‌آسای جمهوری آذربایجان در بازپس‌گیری منطقه قره‌باغ کوهستانی در ماه سپتامبر به بالاترین حد خود رسید.
جمهوری آذربایجان پس از این حمله توانست حاکمیت خود را در این منطقه تثبیت و پرچم خود را در شهر خانکندی (استپاناکرت)، مرکز قره‌باغ برافرشته کند.
ایروان باکو را متهم کرد که با «خشونت» باعث کوچ اجباری و آوارگی هزاران نفر از ساکنان ارمنی منطقه قره‌باغ و پاکسازی قومی در این منطقه شده است، اتهامی که باکو آن را رد می‌کند.
تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۰۰ هزار نفر از ۱۲۰ هزار ارمنی ساکن قره‌باغ در پی حمله جمهوری آذربایجان به این منطقه به ارمنستان گریخته باشند.
منطقه جدایی‌طلب قره‌باغ که بدنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کرد، تحت حاکمیت باکو بود اما این حاکمیت با پیروزی ارمنستان در جنگ با جمهوری آذربایجان از این کشور سلب شد، اتفاقی که به بیش از سه دهه مناقشه میان باکو و ایروان دامن زد.
اینک بر اساس بیانیه روز پنج‌شنبه ارمنستان و جمهوری آذربایجان، دو کشور به بحث در مورد «اقدام‌های اعتمادساز» برای ایجاد آرامش میان خود ادامه خواهند داد. ایروان و باکو همچنین در بیانیه مشترک خود خواستار حمایت بین‌المللی از تلاش‌های خود در این خصوص شدند.
در همین زمینه، شارل میشل، رئیس شورای اروپا از توافق جدید ارمنستان و جمهوری آذربایجان به عنوان «یک گام بزرگ» استقبال کرد.
اگرچه گفتگوهای صلح میان ایروان و باکو در ماه‌های گذشته که به طور جداگانه توسط روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا برگزار شده، پیشرفت چندانی نداشته است اما رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان ابراز امیدواری کرده‌اند که توافقنامه صلح جامع میان دو کشور تا پایان سال میلادی امضا شود.
در خصوص این موضوع خبرنگار بازار گفتگویی با پروفسور نادر انتصار رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلاباما آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.
*جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کرده اند که به زودی توافقنامه صلح بین آنها برای تبادل اسرا و عادی سازی روابط سیاسی منعقد خواهد شد. دلایل توافق احتمالی بین آنها چیست؟
در گذشته نیز اطلاعیه های مشابهی داده شده بود، اما چیزی به نتیجه نرسید. بنابراین، باید منتظر ماند و دید که آیا این بار دو کشور اقدامات لازم را برای عادی سازی روابط خود انجام خواهند داد یا خیر. ارمنستان و جمهوری آذربایجان ممکن است به این نتیجه رسیده باشند که به بن بست رسیده اند و بدون یک توافق آنها نمی توانند به راحتی از وضعیت فعلی خارج شوند.
جهت گیری تدریجی ارمنستان به سمت غرب و کاهش نسبی دخالت اسرائیل در مناقشه قفقاز قطعاً پیچیدگی های جدیدی را به محاسبات ژئواستراتژیک منطقه پس از جنگ غزه اضافه کرده است
*به نظر می رسد جمهوری آذربایجان از مواضع اولیه خود پس از جنگ قره باغ در سال ۲۰۲۰ کوتاه آمده است. کاهش حمایت اسرائیل از باکو در نتیجه جنگ غزه و افزایش حمایت آمریکا و فرانسه از ارمنستان دلیل این موضوع عنوان شده است. ارزیابی شما چیست؟
من با ارزیابی شما موافقم، به ویژه در مورد تعدیل شدن برخی از خواسته های قبلی باکو. جهت گیری تدریجی ارمنستان به سمت غرب و کاهش نسبی دخالت اسرائیل در مناقشه قفقاز قطعاً پیچیدگی های جدیدی را به محاسبات ژئواستراتژیک منطقه پس از جنگ غزه اضافه کرده است.
*باکو و آنکارا پس از مواضع اولیه در مورد ساخت کریدور زنگزور و مخالفت شدید ایران، توافق کردند که از طریق ایران ارتباط برقرار کنند. به نظر شما ممکن است دوباره موضوع کریدور زنگزور توسط آنها مطرح شود؟
بله، من معتقدم که مسئله زنگزور یک پدیده تکراری خواهد بود. من معتقدم که باکو و آنکارا همچنان می خواهند نقش تهران را به حداقل برسانند و موضع فعلی آنها در مورد کریدور زنگزور یک موضع تاکتیکی است.
هر چه اصطکاک روابط ارمنستان با روسیه بیشتر شود، نفوذ غرب در ارمنستان بیشتر می شود
*کاهش حمایت روسیه از ارمنستان، نخست وزیر نیکول پاشینیان را وادار به بازنگری در قراردادهای مرزی با روسیه کرده است. حتی صحبت هایی در مورد خروج از پیمان امنیت جمعی از سوی ایروان وجود داشت. به نظر شما این اقدامات اجرایی خواهد شد؟ اگر چنین است، چه پیامدهایی برای ایران دارد؟
با توجه به ماهیت سیال تحولات در قفقاز، پیش بینی اینکه آیا اقدامات فوق الذکر اجرا می شود یا نه، دشوار است. هر چه اصطکاک روابط ارمنستان با روسیه بیشتر شود، نفوذ غرب در ارمنستان بیشتر می شود.
اگر این اتفاق بیفتد، اهرم ایران در قفقاز کاهش می‌یابد زیرا شریک دیرینه ایران در قفقاز شرط‌های خود را جبران می‌کند و حتی ممکن است جهت‌گیری سیاست خارجی را دنبال کند که نقش منطقه‌ای ایران را کاهش دهد.
* در خصوص کاهش نفوذ روسیه در قفقاز، تحولات آینده این منطقه و تأثیر آن بر ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
کاهش نفوذ روسیه در قفقاز خلاء ایجاد می کند که هم بی ثبات کننده و هم غیرقابل پیش بینی خواهد بود. به احتمال زیاد، مدعیان خارجی تلاش خواهند کرد تا خلاء ناشی از تضعیف موقعیت مسکو را پر کنند. همه خارجی های بالقوه اصلی منافع ایران را به چالش خواهند کشید. متأسفانه سیاست خارجی ایران در قفقاز در یک دهه گذشته در بهترین حالت منفعلانه یا واکنشی بوده و فعالانه و رویایی نبوده است.
نظر شما