بازار؛ گروه استان ها: عربستان سعودی مهمترین کشور نفتی، مهمترین رقیب منطقه‌ای ایران و مهمترین عضو شورای همکاری خلیج فارس است.
با توجه به اینکه اغلب کشورهای عربی به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس به نوعی از سیاست‌های عربستان تبعیت می‌کنند احیای روابط تجاری ایران و عربستان تأثیر قابل توجهی در ملاحظات این منطقه از جهان دارد.
ایران و عربستان هیچ‌گاه شرکای تجاری اصلی یکدیگر نبودند و لذا در زمان اوج روابط اقتصادی، مبادلات تجاری میان تهران و ریاض حدود ۸۰۰ میلیون دلار بوده است.
این کشور در سال‌های اخیر بحران جانشینی پیچیده‌ای را از سر گذرانده و اهداف بلندپروازانه ای برای نقش آفرینی در قرن ۲۱ در چشم‌انداز ۲۰۳۰ تعریف کرده است. بر مبنای چشم‌انداز ۲۰۳۰، عربستان دیپلماسی اقتصادی جدیدی را طراحی کرده و به تدریج در حال اجرای آن است.
تکاپوی صادر کنندگان
رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی در گفت و گو با بازار پیرامون ایجاد ارتباط و مراودات با عربستان می گوید: خراسان رضوی و مشهد با توجه به ظرفیت زائر پذیری و زیر ساخت هایی که در حوزه گردشگری در اختیار دارد بطور قطع می تواند یکی از استان های پیشگام کشور برای جذب زائران عربستانی باشد.
رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی: مسئولیت صادرات کشور را با مشقت و سختی فراوان به دوش می کشیم و به رغم تمامی خستگی ها ملت ایران ثابت کرده که حتی در برابر جنگ و تحریم نیز کم نمی آورد اما امروز خستگی ما از ناملایمات و نامهربانی مدیران داخلی است چون عرصه را برای صادرات و واردات بسیار تنگ کرده اند
حسین محمدیان بیان می کند: از همین رو به منظور تسهیل مراودات اقتصادی و تجاری رایزنی و هماهنگی برای اعزام هیئت های تجاری از این استان اقدامات لازم در دستور کار قرار دارد.
وی با ابراز گلایه از برخی موانع موجود بر سر راه صادرکنندگان به ما می گوید: مسئولیت صادرات کشور را با مشقت و سختی فراوان به دوش می کشیم و به رغم تمامی خستگی ها ملت ایران ثابت کرده که حتی در برابر جنگ و تحریم نیز کم نمی آورد اما امروز خستگی ما از ناملایمات و نامهربانی مدیران داخلی است چون عرصه را برای صادرات و واردات بسیار تنگ کرده اند.
وی اذعان می کند: متاسفانه دخالت های دولتی در اتاق های بازرگانی و حوزه صادرات اجازه نمی دهد آب خوش از گلوی بخش خصوص پایین برود.
رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی یادآور می شود: اعتقادما بر اینست که به عنوان بخش خصوصی باید دیپلماسی اقتصادی را فعال کنیم زیرا با گره خوردن منافع کشورها به هم امنیت، اشتغال و توسعه پایدار در کشور ایجاد خواهد شد.
وی با اشاره به گام های برداشته شده در طی دو سال گذشته برای توسعه روبط تجاری با کشور های منطقه ابراز می کند: با توجه به این که دولت طی یکسال اخیر بحث تنش زدایی در منطقه را شروع کرده است لذا به پیمان های مهمی چون شانگ های، اوراسیا و بریکس پیوستیم که می تواند سرمنشاء اتفاقات خوبی برای کشور باشد.
فرصت مغتنم برای خراسان
محمدیان یادآور می شود: خوشبختانه بتازگی نیز با کشور عربستان مراودات برقرار شده و اگرچه در آغاز راه قرار داریم و سرعت کم است اما امیدوارم دست اندرکاران به تفاهم نامه های خوبی در این مسیر برسند.
وی می گوید: احیای ارتباطات و توسعه مراودات ایران و عربستان؛ فرصتی را برای رونق اقتصادی خراسان‌رضوی و به ویژه شهر مشهد پدید می‌آورد و ضروری است جهت مغتنم شمردن این فرصت، با ایجاد هم‌گرایی و همراهی میان فعالان اقتصادی استان، مسیر درخشانی را در حیطه اقتصادی خراسان‌رضوی رقم بزنیم.
محمدیان پتانسیل‌های اقتصادی و زیرساخت‌های مطلوب خراسان‌رضوی را شامل زائرپذیر بودن شهر مشهد و دیگر مزیت‌های اقتصادی در این منطقه را عاملی برای پیشرفت تجاری با عربستان می داند و می گوید: در تلاش هستیم تا در اعزام هیئت تجاری اعزام شده به ریاض، جمعی از فعالان اقتصادی کارآمد مشهد و خراسان رضوی نیز حضور داشته باشند.
رئیس کمیسیون توسعه صادرات با اشاره به اتفاقات و فجایع ناگوار در فلسطین به ما می گوید: این منازعات و ایجاد درگیری در منطقه به جهان اسلام و کشور های حاشیه خلیج فارش هشدار می دهد برای آینده ای بهتر باید اتحاد خود را حفظ و در تمامی حوزه ها توسعه روابط را در دستور کار قرار دهند.
وی با بیان اینکه اسرائیل در منطقه به عنوان دشمن مشترک همه ما جولان می دهد می گوید: امیدوارم گاهی اختلاف سلایق باعث نشود تا در بحث اقتصادی کشور های بخصوص امنیت خلیج فارس دچار تردید شویم.
پیش بینی روابط رو به رشد
یک کارشناس ارشد روابط بین الملل در حوزه علوم سیاسی نیز به بازار گفت: پنج سال است که به صورت موردی بین روابط ایران و عربستان کار می کنم و لذا در تمامی این سال ها بر این باور بودم که روابط حسنه با کشور عربستان برقرار خواهد شد.
وحید غدیری بیان کرد: از سال۹۷ تحقیقی را در همین رابطه آغاز کردم و لذا اتفاقاتی که امروز در روابط ایران و عربستان شاهدیم حاصل تلاش یک شبه نیست و به همت بسیاری از بزرگ مردانی چون دکتر نوری شاهرودی و سیبویه و بزرگانی در بحث روابط بین الملل رقم خورده است.
غدیری کارشناس ارشد روابط بین الملل حوزه غرب آسیا: هیچ بحث و شبهه ای در امنیت تجاری در واردات و صادرات بین ایران و عربستان وجودندارد و نیاز به دغدغه و نگرانی نخواهد بود و لذا حرکت رو به رشدی را شاهد خواهیم بود
وی افزود: معتقدم هیچ بحث و شبهه ای در امنیت تجاری در واردات و صادرات بین ایران و عربستان وجود ندارد و نیاز به دغدغه و نگرانی نخواهد بود و لذا حرکت رو به رشدی را شاهد خواهیم بود.
کارشناس ارشد روابط بین الملل حوزه غرب آسیا خاطر نشان ساخت: برای مثال بحث میدان گازی آرش به عنوان یک نکته اختلافی برای همگان مشخص است که یک نوع شیطنت برای بر هم زدن روابط ایران و عربستان بود.
وی با بیان اینکه برخی کشور های برای گل آلود کردن منطقه هرازگاهی دست به شیطنت می زنند ادامه می دهد: در این بین کشورهایی هستند که شیطنت می کنند هر چند که این کشورهای در حاشیه خلیج فارس واقع شدند اما واقعیت اینست که فرمان آن ها در دستان دیگری است لذا وقتی می بینند، روابط بین ایران و عربستان به بالاترین سطح می رسد مانع تراشی کرده و سعی می کنند تا آن را متوقف کنند.
غدیری با اشاره به این موضوع که آمریکایی ها دربحث روابط اسرائیل و عربستان به طور قطع دروغ می گویند می افزاید: به زبان آوردن این مطلب که ایران مانع جدی برای جلوگیری از ارتباط عربستان و اسرائیل است یکی از دروغ هایی است که آمریکایی در منطقه آن را نشر می دهند و در واقع بزرگ ترین تهدید و مانع برای ایجاد روابط بین عرستان و اسرائیل در اصل خود آمریکایی ها هستند.
رقابت ایران و عربستان بر سر حوزه آفریقا
کارشناس ارشد روابط بین الملل در حوزه علوم سیاسی با اشاره به این که خراسان به واسطه جایگاه ویژه خویش می تواند در طرح مشترک ورود پیدا کند، اظهار داشت: در سطح منطقه عربستان در ادامه تلاش برای دستیابی به موقعیت برتر و گسترش روابط اقتصادی خود با آفریقا برآمده که در نتیجه آن، قراردادهایی با ارزش حدودی نیم میلیارد دلار بین طرفین به امضا رسیده و هزینه آن‌ها نیز توسط صندوق توسعه عربستان تعهد شده است.
وی با بیان اینکه در حوزه آفریقا ایران و عربستان همیشه در حال رقابت بودند بیان کرد: باتوجه به آن که این رقابت کنش ها و واکنش های بین المللی دارد می توان به عرصه صادرات به آفریقا در کوتاه مدت بیندیشید که با سرمایه گذاری عربستان و نیروی متخصص ایران کارهای بهینه در منطقه آفریقا انجام دهید .
فرصت های پیش رو
وی هم چنین در خصوص فرصت هایی روابط تهران و ریاض می تواند برای استانی هم چون خراسان رضوی به همراه داشته باشد عنوان کرد: به اعتقاد من می توان با سر کنسولگری عربستان جلساتی با سرمایه گذاری عربستان وبخش خصوصی و مغزهای متخصص و متفکر خراسان گذاشته شود به خصوص آن که این استان دارای نیروی کار فراوانی است.
وی ادامه داد: به اعتقاد من از طرفی در بحث صادرات همیشه بحث صنایع بسته بندی مطرح بوده و یکی از قابلیت های خراسان رضوی است که پرداختن به این موضوع می توان دستاورد ها و نتایج اقتصادی قابل توجهی را به همراه داشته باشد.
این کارشناس ارشد مسائل علوم سیاسی تصریح کرد: در حال حاضر تهدیدی برای سرمایه گذاران و سرمایه گذاری وجود نداشته و تمامی تهدید ها تبدیل به فرصت شده است لذا باید با اطمینان اعلام کرد که بحث رابطه بین ایران و عربستان رو به جلو است.
وی یادآور شد: ما سال هاست که در انتظار ب سرانجام رسیدن «برجام» بودیم و لذا این موضوع همیشه بر روی قیمت دلار نیز تاثیر گذار بوده اما کمتر به این موضوع توجه کردیم که بحث منطقه و ارتباط با همسایگان از نظر بعد روانی در جامعه ما خیلی موثر تر از بر جام نقش داشته است.
از دیروز تا امروز
اجلاس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) در آخرین گزارش سالانه خود اعلام کرده که عربستان در سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰ شمسی) حدود ۲۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در کشورهای خارجی انجام داده است. بااینکه این سرمایه‌گذاری نسبت به سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹ شمسی) ۳۸۰ درصد رشد داشته، اما ایران هیچ سهمی در جذب این سرمایه نداشت. جالب آنکه در سال ۲۰۲۱ کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب‌شده در ایران حدود ۴/۱میلیارد دلار و کل سرمایه‌گذاری مستقیم خود ایران در کشورهای خارجی تنها ۸۰میلیون دلار بوده است و این در حالی است که عربستان از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ درمجموع ۱۴۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در کشورهای خارجی داشته است.
ایران و عربستان نیز در چند دهه اخیر فرازوفرودهای سیاسی را تجربه کرده‌اند که بر روی اقتصاد دو کشور تأثیر مستقیم داشته است.
پیش از انقلاب دو کشور به‌واسطه اینکه از مهمترین تولیدکنندگان نفت بودند، تلاش داشتند تا رابطه میانه‌ای را با یکدیگر داشته باشند و اگرچه در بعد اقتصادی رقیب بودند، اما در سیاست رفاقت می‌کردند.
با پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷ و سپس جنگ ایران و عراق روابط دیپلماسی ایران و عربستان نیز دچار تنش شد و بعد از کشته شدن حجاج ایرانی در مکه در سال ۱۳۶۶ این تنش‌ها به اوج خود رسید. با پایان جنگ و روی کار آمدن دولت سازندگی، مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تلاش کرد روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور را بهبود ببخشد و موفق نیز بود.
سید محمد خاتمی نیز بعدازآنکه سکان دولت را در دست گرفت سیاست تنش‌زدایی را پیش گرفت و باعث شد روابط دو کشور بیشتر بهبود یابد.
ایران و عربستان در سال ۱۳۷۷ کمیسیون اقتصادی مشترک تشکیل دادند و تعاملات صورت گرفته درزمینهٔ نفت بین دو کشور چنان پیش رفت که در سال ۱۳۷۸ قیمت نفت رشد ۶۰ درصدی پیدا کرد و به بشکه‌ای بیش از ۲۵ دلار نیز رسید اما با حمله آمریکا به عراق در اسفند ۱۳۸۱ روابط ایران و عربستان باز دچار مشکل شد، در آن سال حجم مبادلات دو کشور به ۵۳۵ میلیون دلار نیز رسیده بود.
در دو دولت محمود احمدی‌نژاد تنش‌های بین ایران و عربستان ادامه پیدا کرد اما باروی کار آمدن دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲، وزارت خارجه تلاش کرد با عربستان وارد تعامل شود، اما فاجعه کشته شدن حجاج ایرانی در مناسک حج سال ۱۳۹۴ و حمله به سفارت عربستان در تهران در همان سال باعث شد دو کشور روابط دیپلماتیک خود را قطع کنند.
این اتفاق در تعاملات اقتصادی بین ایران و عربستان نیز تأثیر منفی گذاشت تا جایی که در سال ۱۴۰۰ که پایان دولت حسن روحانی و آغاز دولت ابراهیم رئیسی بود، ایران از مجموع ۴۸ میلیارد دلار صادرات صورت گرفته تنها ۴۱ هزار دلار به عربستان صادرات داشت.
سال گذشته نیز از ۴۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار صادرات، فقط ۱۴ میلیون دلار صادرات به عربستان انجام شد که شامل سنگ مرمر، تراورتن، دانه‌های ریز کروی شیشه، بدنه کامیون و کشنده، هیدرواکسید سدیم، انگور خشک‌شده و شمش فولاد بود. البته در دو سال گذشته واردات ایران از عربستان صفر بوده است. حالا با برقراری دوباره رابطه دو کشور به نظر می‌رسد روابط تجاری رشد کند و تعامل ریال ایران با ریال عربستان برقرار شود.
نظر شما