اهمیت دسترسی به آب های گرم برای آسیای میانه| دیپلماسی ترانزیت، هدف بذرپاش از سفر به ترکمنستان

بازار؛ گروه بین الملل: نمایشگاه «ایران پروژه» در حالی در عشق آباد پایتخت ترکمستان برگزار شد که مهرداد بذرپاش وزیر راه شهرسازی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهمان و سخنران ویژه این نمایشگاه حضور داشت. وی در جریان سخنرانی افتتاحیه این نمایشگاه به موارد متعددی از زمینه های مختلف همکاری اقتصادی میان دو کشور ایران و ترکمنستان اشاره کرده و برگزاری این نمایشگاه را فرصتی برای تبادل نظارات و تجربیات متخصصان دو کشور دانست.

اما وزیر راه و شهرسازی در بخشی از سخنان خود از موافقت ایران برای عبور بار ترانزیتی ترکمستان به سمت بندر چابهار خبر داد. بذرپاش با بیان اینکه ایران و ترکمنستان بازیگران مهم کریدورهای شمال-جنوب و شرق- غرب هستند، افزود: دو کشور توافق کرده‌اند در توسعه کریدورها با هم همکاری کنند. کریدور شرق - غرب نقش‌آفرینی بالایی بین دو کشور در راه ابریشم بر عهده دارند. از سوی دیگر باید به این نکته اشاره کنم که بازارچه‌های مرزی نقش اساسی در توسعه اقتصادی دو کشور دارد. ضمن اینکه مرز خشکی و دریایی مزیت بهره‌گیری از بازارچه‌های مرزی را دوچندان کرده است.

بنادر استراتژیک هرچند از موقعیت خاصی در ژئواکونومی و ژئوپولیتیک یک کشور و منطقه برخوردار باشند؛ انجام عملیات بازاریابی و تلاش برای معرفی قابلیت آنها به مشتریان بین المللی الزامی بوده و چه بسا مهمتر از اهمیت موقعیت خود بندر محسوب می شود

وی با بیان اینکه ترکمنستان به بندر چابهار ایران از طریق ریل، متصل می‌شود و این کشور را به دریاهای آزاد فراهم می‌کند، افزود: ترکمنستان برادر و شریک راهبردی ایران است.

اهمیت سفر بذرپاش به عشق آباد

پیش از بررسی اهمیت سفر بذرپاش به ترکمنستان و سخنان وی مبنی بر جلب نظر ترکمنستان به بندر چابهار ذکر این نکته الزامی است که بنادر استراتژیک هرچند از موقعیت خاصی در ژئواکونومی و ژئوپولیتیک یک کشور و منطقه برخوردار باشند؛ انجام عملیات بازاریابی و تلاش برای معرفی قابلیت آنها به مشتریان بین المللی الزامی بوده و چه بسا مهمتر از اهمیت موقعیت خود بندر محسوب می شود. لذا بهترین راه ممکن برای بهره برداری حداکثری از ظرفیت کامل اقتصادی یک بندر، می بایست مشتری و سرمایه گذار خارجی برای آن پیدا کرد تا در دوران پس از اتمام عملیات ساخت، با یک بندر خالی از مشتری مواجه نشویم.

به نظر می رسد دستکم یکی از اهداف وزیر راه و شهرسازی از سفر به ترکمستان و شرکت در نمایشگاه ایران پروژه به عنوان سخنران ویژه، تلاش در راستای بازاریابی و جلب مشتری برای بندر چابهار بوده است. از سوی دیگر، بنابر عرف تجارت بین الملل، معمولا کشورهایی که برنامه تجاری ویژه ای برای بنادر، فرودگاه ها و حتی بخش ریلی و جاده ای کشوری دیگر دارند؛ اقدام به سرمایه گذاری در آن بخش خواهند کرد. چراکه در صورت سرمایه گذاری بر روی یک پروژه زیرساختی خارجی، در بسیاری از بخش ها همچون تعیین نرخ تعرفه استفاده، انتقال ماشین آلات لازم و همچنین ساخت ابنیه اداری لازم در آن پروژه، از مزایایی برخودار خواهند شد که در حالت عادی امکان دستیابی به چنین مزایایی وجود نخواهد داشت.

لذا به نظر می رسد هدف بذرپاش از سفر به ترکمنستان، نه تنها تلاش برای جذب بار ترانزیتی این کشور به ایران، بلکه جلب توجه عشق آباد نسبت به مزایای سرمایه گذاری در بندر چابهار به عنوان هاب ترانزیتی اصلی انتقال بار این کشور به خلیج فارس بوده است.

اهمیت بندر چابهار و آب های جنوب ایران برای ترکمستان

نقشه ابتدایی کریدور شمال – جنوب تا به امروز تغییرات زیادی را تجربه کرده است. در طرح اولیه، از کریدور ترانزیتی از هند آغاز شده و با عبور از ایران به جمهوری آذربایجان و روسیه رسیده و سپس از طریق مرزهای غربی این کشور به مقصد خود یعنی بندر هلسینکی فنلاند می رسد.

اما با تحریم روسیه و شکل گیری تدریجی شاخه شرقی این کریدور، همسایگان شرقی دریای خزر نیز به آن اضافه شدند. به صورت سنتی و از زمان حکمرانی اتحاد جماهیر شوروی، راه اتصال بخش شرقی دریای خزر به اروپا، از طریق خاک روسیه فعلی صورت می پذیرفت. چراکه علیرغم پتانسیل بزرگ آسیای مرکزی در تامین مواد اولیه جهان، از غلات گرفته تا فلزات اساسی، اورانیوم و نفت، این کشورها در خشکی محصور بوده و برای اتصال به بازارهای غرب راهی جز خاک روسیه نداشتند.

اما شکل گیری تحریم های غرب علیه مسکو، کشورهایی چون قزاقستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان را بر آن داشت تا مسیری جدید و جایگزین روسیه برای اتصال به آب های گرم و بازارهای جهانی پیدا کنند. اگرچه این کشورها در حال حاضر، مشغول به رونق بخشیدن هرچه بیشتر شاخه میانی طرح کمربند و جاده چین (BRI) یا همان کریدور ترانس کاسپین هستند، اما برای اتصال به جنوب نیز باید راهی پیدا کنند.

نشریه اکونومیست با انتشار گزارشی جامع در خصوص روابط تجاری خارجی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، اعلام کرد که روابط شورای همکاری خلیج فارس و CIS در بخش هایی چون پتروشیمی، گردشگری، انرژی و زیرساخت رو به افزایش است

اما این تمام ماجرا نیست. کشورهای منطقه CIS طی سال های گذشته و به لطف حمایت های چین از توسعه زیرساخت های حمل و نقلی این کشورها امروز به دنبال حضور بیشتر و فعالتر در بازارهای جهانی به ویژه در جنوب هستند. به عنوان مثال، بندر آکتائو قزاقستان و یا ترکمن باشی ترکمنستان، امروز به عنوان هاب های بزرگ و اصلی ترانزیت کالا و انرژی در دریای خزر عمل می کنند. درست به همین دلیل، رهبران کشورهای این منطقه در تاریخ ۱۹ جولای سال جاری میلادی با شرکت در نشست مشترک با رهبران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در صدد توسعه روابط همکاری اقتصادی و تجاری با کشورهای عربی برآمدند.

این در حالیست که حجم تجاری میان دو منطقه طی چهار سال اخیر بیش از ۲۴ درصد رشد داشته و به بالای ۴ میلیارد دلار رسیده است

نشریه اکونومیست با انتشار گزارشی جامع در خصوص روابط تجاری خارجی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، اعلام کرد که روابط شورای همکاری خلیج فارس و CIS در بخش هایی چون پتروشیمی، گردشگری، انرژی و زیرساخت رو به افزایش است. اکونومیست توسعه روابط مشترک میان مسکو و رهبران کشورهای عضو شورا را عامل اصلی باز شدن پای دیگر اعضای CIS به خلیج فارس دانسته و همچنین تاکید کرده است که روابط میان شمال و جنوب می تواند کمک شایانی به توسعه مسیرهای جدید کمربند و جاده چین (BRI) نماید.

این نشریه مشهور همچنین در خصوص کشورهای منطقه CIS معتقد است که این کشورها با مجموع جمعیت ۲۸۲ میلیون نفری و برخورداری از رشد بالای اقتصادی، به عنوان یکی از بازارهای مهم برای شورای همکاری خلیج فارس محسوب می شوند.

بنابر اخرین آمارهای موجود، کالاهای صادراتی شورا به کشورهای آسیای میانه تنها ۰.۲ درصد از صادرات کل شورا را تشکیل داده و همچنین، کالای صادراتی این منطقه به سمت کشورهای عضو شورای نیز تنها ۰.۸ درصد واردات کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را شامل می شد.

این در حالیست که حجم تجاری میان دو منطقه طی چهار سال اخیر بیش از ۲۴ درصد رشد داشته و به بالای ۴ میلیارد دلار رسیده است. همچنین بیش از ۲۵ درصد از گردشگران خارجی کشور امارات به عنوان هاب گردشگری خلیج فارس را مهمانان منطقه CIS تشکیل می دهند.

با نگاهی به موارد یاد شده و اهمیت یافتن رو به فزونی دو منطقه خلیج فارس و آسیای میانه برای یکدیگر، بدیهی است که هر دو طرف می بایست یک بندر ترانزیتی در حاشیه خلیج فارس برای مبادله کالا با یکدیگر داشته باشند. از این حیث و با توجه به معافیت بندر چابهار از تحریم های ایالات متحده (به دلیل سرمایه گذاری هند در این بندر) به نظر می رسد بهترین نقطه در مجاورت آب های گرم جنوب ایران چابهار باشد.