بازار-گروه بین الملل: ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران اخیرا و بعد از جنگ غزه درباره خبر منتشر شده توسط یک رسانه مبنی بر لغو مذاکره ایران و آمریکا در عمان بیان کرد: موضوع مذاکرات در چارچوب تعریف شده و به‌ویژه ابتکار عمل سلطان عمان از نظر ما باز و مفتوح است و طبیعتا شرایط جاری و اهمیت قضیه فلسطین و تاثیرات آن در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی که اولویت‌ها را جابه‌جا کرده، می‌تواند در برخی موضوعات تاثیر بگذارد یا تقدم و تاخری ایجاد کند.
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران به اصل مذاکره برای بازگشت مسئولانه و متعهدانه و تمام‌عیار همه طرفها از جمله آمریکا به توافق پایبند است و اگر شرایط اقتضا کند این مسیر را همچون سابق دنبال می‌کند و این مسیر پویاست و ممکن است احیانا شتاب یا کندی در نتیجه برخی تحولات در آن ایجاد شود.
وی افزود: در هر زمانی شرایط ایجاد کند و نیاز باشد و شاهد تحول جدی در این خصوص باشیم موضوع را به اطلاع رسانه‌ها خواهیم رساند.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای دانشگاه هاروارد آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید. وی پژوهشگر فوق دکترای مرکز بلفر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد آمریکا است. او دکترای خود را از دانشگاه سیراکیوس آمریکا اخذ کرده است. حوزه مطالعاتی وی موضوع هسته ای ایران با تمرکز بر فرایندهای تصمیم گیری در برنامه هسته ای ایران است. وی همچنین در خصوص سیاست خارجی ایران، روابط بین المللی خاورمیانه، نقش هویت دولت در سیاست خارجی و رژیم تجاری خارجی ایران مطالعه و تحقیق دارد.
*سخنگوی وزارت خارجه ایران بعد از جنگ غزه درباره مذاکرات هسته‌ای گفته است موضوع مذاکرات در چارچوب تعریف شده و در چارچوب ابتکار سلطان عمان مفتوح است. طبیعتاً شرایط و مسئله فلسطین که اولویتهای منطقه ای و بین المللی را جا به جا کرده، می تواند برخی موضوعات را تحت الشعاع قرار دهد و یا تقدم و تاخری ایجاد کند.ارزیابی شما از این سخنان چیست؟
جنگ غزه طبعا اولویتهای فوری تری برای همه طرفها ایجاد کرده ولی حل و فصل مساله هسته ای ایران همچنان هدف بلند مدت طرفهای غربی و مدیریت اختلاف و تثبیت شرایط با هدف جلوگیری لز بروز بحران هدف کوتاه مدت آنها در ارتباط با برنامه هسته ای ایران است.
بحران غزه حتا ضرورت مدیریت و حل و فصل مساله هسته ای ایران را برای غربی‌ها ملموس‌تر می‌کند و نشان می‌دهد که با توجه به شکنندگی اوضاع امنیتی خاورمیانه و احتمال همیشگی بروز درگیری‌های گسترده‌تر منطقه ای انگیزه و احتمال تبدیل شدن موضوع هسته ای ایران به معضلی بسیار بزرگتر برای غرب وجود دارد. از این حیث مساله هسته ای ایران و بحران غزه متقابلا از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند.
ایران نیز طبعا همچنان علاقمند به حل و فصل موضوع هسته ای است و بحران غزه منافع اصلی آن را در این رابطه تحت الشعاع قرار نمی‌دهد. با این حال ایران می‌تواند از سیاست هسته ای خود به عنوان اهرمی برای تاثیرگذاری بر برآیند بحران غزه استفاده کند و متقابلا از سیاست خود در قبال بحران غزه به عنوان اهرمی برای پیشبرد منافع خود در ارتباط با مذاکرات هسته ای بهره ببرد.
گسترده شدن جنگ غزه طبعا شرایط را پیجیده تر خواهد کرد و ممکن است چشم انداز گفتگوهای هسته ای را به محاق ببرد
*برخی کارشناسان معتقد هستند در صورت گسترده تر نشدن جنگ غزه، مذاکرات هسته ای با ایران ممکن است تا دی ماه شروع شود. ارزیابی شما چیست؟
گسترده شدن جنگ غزه طبعا شرایط را پیجیده تر خواهد کرد و ممکن است چشم انداز گفتگوهای هسته ای را به محاق ببرد. در صورت تثبیت شدن اوضاع غزه زمینه برای از سر گیری گفتگوهای هسته ای مساعدتر می‌شود. ولی در هر صورت باید به خاطر داشت که با توجه به شرایط سیاسی داخلی آمریکا، از جمله قرار داشتن در سال انتخاباتی، پیشرفتهای برنامه هسته ای ایران و انقضای تدریجی یا کوتاه تر شدت دوره های محدودیت‌های هسته ای برجام برای ایران به احتمال قوی هدف آمریکا از این گفتگوها احیای برجام نخواهد بود.
آمریکا در این مقطع عمدتا به دنبال مدیریت تنش‌ها با ایران، اقناع ایران به اعمال خویشتن داری در فعالیت‌های هسته ای خود، کنترل فعالیت‌های حساسیت برانگیز هسته ای ایران و جلوگیری از بروز بحران بر سر برنامه هسته ای ایران می باشد.
بحران غزه و حمایت همه جانبه آمریکا از لشکرکشی اسرائیل به غزه شرایط استثنایی را ایحاد کرده است که چالش‌هایی برای پایبندی به هر گونه توافق اعتمادساز در منطقه برای همه طرفها ایجاد می‌کند
*با توجه به جنگ غزه و حملات صورت گرفته به مواضع آمریکا در سوریه و عراق، تصور می کنید تفاهم صورت گرفته میان ایران و آمریکا در ماه می در عمان به قوت خود باقی است؟چرا که گفته می شد عدم حمله به مواضع امریکا در سوریه و عراق از مفاد این تفاهم بین «باقری کنی» و «مک گورک» بوده است.
بدون دسترسی به جزئیات حقوقی این تفاهم، قضاوت در این مورد که آیا هنوز این تفاهم پابرجاست یا خیر غیر ممکن است. آنچه که واضح است این است که بحران غزه و حمایت همه جانبه آمریکا از لشکرکشی اسرائیل به غزه شرایط استثنایی را ایحاد کرده است که چالش‌هایی برای پایبندی به هر گونه توافق اعتمادساز در منطقه برای همه طرفها ایجاد می‌کند.
این نکته را هم باید به خاطر داشت که حملات به پایگاه‌های نظامی آمریکا تا کنون صرفا جنبه ایذایی داشته اند و تلفات انسانی قابل توجهی برای آمریکایی‌ها در بر نداشته اند که آنها را مجبور به اقدامات تلافی‌جویانه غیرمتعارفی علیه منافع ایران در منطقه کند که هر گونه تفاهم اعتمادساز احتمالی را بین دو طرف از بین ببرد. این موضوع به وضوح نشان می‌دهد که دو طرف رغبتی به گسترش دامنه منازعه و وارد شدن به درگیری نظامی مستقیم با یکدیگر ندارند.
هرگونه بهره برداری دیپلماتیک از بحران غزه در موضوع هسته ای صرفا جنبه تاکتیکی خواهد داشت و نمی‌تواند تغییرات راهبردی در مواضع آمریکا و دیگر کشورهای غربی در قبال موضوع هسته ای ایران ایجاد کند
*برخی استدلال میکنند جنگ غزه اهرم فشار بیشتری به ایران در مذاکرات هسته ای خواهد داد. با این ارزیابی موافق هستید؟
همانطور که پیشتر هم اشاره کردم بحران غزه و گفتگوهای هسته ای ایران به‌طور بالقوه از یکدیگر تاثیر می پذیرند. ایران می‌تواند از سیاست خود در قبال جنگ غزه به عنوان اهرمی برای پیشبرد منافع خود در بحث هسته ای به خصوص رفع برخی تحریم‌ها و آزادسازی بخش بیشتری از دارایی‌های مسدود شده خود در خارج از کشور استفاده کند. ولی هرگونه بهره برداری دیپلماتیک از بحران غزه در موضوع هسته ای صرفا جنبه تاکتیکی خواهد داشت و نمی‌تواند تغییرات راهبردی در مواضع آمریکا و دیگر کشورهای غربی در قبال موضوع هسته ای ایران ایجاد کند.
این موضوع به این دلیل است که اولا بحران غزه به احتمال قوی طولانی مدت نخواهد بود و فرصت زمانی محدودی را برای بهره برداری دیپلماتیک برای ایران و دیگر طرفها فراهم می کند. دوم اینکه اهمیت مساله غزه برای آمریکا و دیگر کشورهای غربی آنقدر نیست که بخواهند منافع بسیار مهمتر خود را در قبال برنامه هسته ای ایران معامله کنند.
*امریکا در تلاش است برای مهار چین خود را درگیر مسائل خلیج فارس مانند سابق نکند موضع هسته ای ایران یکی از مسائلی است که امریکا ترجیح می دهد آنرا به صورت چندجانبه حل و فصل کند. به نظر شما جنگ غزه تغییر اساسی در این رویکرد امریکا داشته است؟
همانطور که تجربه دو دهه تعامل دیپلماتیک بین المللی برای حل و فصل مساله هسته ای ایران هم نشان داده است رویکردهای چندجانبه و دوجانبه در قبال این موضوع هر کدام امتیازات و محدودیت‌های خاص خود را دارند. اساسا رویکردهای چندجانبه میتوانند موثرتر واقع شوند چون کشورهای ذینفع بیشتری در این فرایند دخیلند که این موضوع به آنها کارتهای چانه زنی و اهرمهای بیشتری برای تاثیرگذاری بر برآیند این منازعه دیپلماتیک می‌دهد.
در عین حال مدیریت فرایندهای چندجانبه و اجماع سازی بین طرفهای بیشتر دشوارتر است چون این کشورها هر کدام بین خود اختلافاتی دارند که رسیدن به اجماع را بین آنها بر سر مواجهه با ایران دشوارتر می‌کند و این فرایند حتا می تواند مستمسکی برای تسویه حساب‌های دیپلماتیک دوجانبه بین خود انها شود.
به عنوان نمونه نگاهی به اختلافات خود چین و آمریکا و روسیه و آمریکا نشان می‌دهد که فرایند دستیابی به اجماع بین این کشورها بر سر ایران در این مقطع زمانی چقدر دشوار است. رویکرد دوجانبه می‌تواند سریعتر پیش برده شود و به نتیجه برسد ولی در نهایت برای ماندگاری و معتبر شدن امتیازات و تعهدات مبادله شده بین طرفها ضرورت تایید و حمایت همه ذینفعان اصلی در یک فرایند چندجانبه وجود دارد. بحران غزه موقتا توجه آمریکا و تخصیص منابع آن را به منطقه خاورمیانه بیشتر کرده است ولی در بلند مدت نمی‌تواند اولویت منافع و ترجیحات آمریکا را در مورد موضوع هسته ای ایران و نحوه مواجهه با آن جابجا کند.
نظر شما