بازار؛ گروه صنعت: «بر اساس آنچه در برنامه هفتم توسعه آمده نام صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک به صندوق های حمایت از سرمایه گذاری در صنایع کوچک تبدیل خواهد شد.»البته آنگونه که محمد حسین مقیسه مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک به بازار می گوید این تنها تغییر یک نام و عنوان سازمانی است و قرار است که این صندوق از ابتدای سال آینده ماموریت های جدیدی را هم دنبال کند. «پیش از این کار ما تنها صدور ضمانت نامه بود اما حالا قرار است که در تامین مالی مستقیم و غیر مستقیم طرح های صنعتی کوچک هم ورود کنیم.»
مقیسه در شرایطی این خبر را اعلام می کند که به گفته خودش سیاست های انقباضی بانک ها در طول سال های گذشته شرایط را برای پرداخت تسهیلات به صنایع کوچک بسیار سخت و پیچیده کرده بود.
مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گریزی هم به وضعیت ضمانت نامه های صادر شده در طول ۱۰ سال گذشته زد و گفت: بعد از افزایش سرمایه ای که رخ داده صدور ضمانت نامه ها شرایط بهتری پیدا کرده و در نیمه نخست امسال رشد حدود ۲۰۰ درصدی را تجربه کرده است. به گفته او، طی ۲ الی ۳ مرحله سرمایه صندوق از حدود ۱۰۰ میلیارد تومان به حدود ۴۴۰ میلیارد تومان افزایش یافته است. بخش اول متن کامل گفتگوی بازار با محمد حسین مقیسه مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک را در ادامه می خوانید:
*فلسفه وجودی صندوق های ضمانت از سرمایه گذاری صنایع کوچک چیست؟
در ادبیات اقتصادی دنیا به خصوص صنایع کوچک، بین واحد صنعتی و نظام مالی و اعتباری که سنبل آنها بانک ها هستند، دیواری وجود دارد. این چالش لزوما محدود به کشور ما نبوده و حتی در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته هم مشاهده می شود. برای کوتاه شدن این دیوار طی ۱۰۰ سالی گذشته مدل های مختلفی برای تامین مالی بهترارائه شده است. یکی از بهترین مدل های حمایتی ایجاد صندوق های ضمانت یا به صورت عام تر طرح های ضمانتی است. به عبارت دیگر طرح های ضمانتی به کمک تامین مالی طرح های اقتصادی آمده است.
در این روش صندوق با اعتبار سنجی که انجام می دهند ضمانت نامه های عند المطالبه در اختیار نهادهای تامین کننده یا همان نظام بانکی قرار می دهند و اینگونه خیال نظام بانکی از وصول شدن مطالباتش راحت می شود و نگرانی از این جهت خیالش راحت می شود که اگر در سررسید واحد صنعتی به تعهدات خود عمل نکردآن اقساط آن پرداخت نشد یک نهادی وجود دارد که خسارت های بانک را می تواند پرداخت کند.
*چرا خود بانک ها این کار را انجام نمی دهند؟
ناکافی بودن از نظر کمی و کیفی وثایقی است که صنایع کوچک در اختیار دارند یکی از مشکلات اصلی پرداخت تسهیلات در این بخش است. باید توجه داشته باشید که صنایع کوچک عمدتا توسط فارغ التحصیلان دانشگاهی یا خانواده ها دوستانی که به دنبال کسب و کاری جدید هستند، ایجاد می شود.
نگاه بانک ها در حوزه های مختلف وثیقه محور است؛ یعنی حتی اگر طرح توجیه اقتصادی بالایی هم داشته باشد بازهم نظام بانکی در نقطه پایانی وثایق سنگین و سهل البیعی را طلب می کند
معمولا در این موارد بخش عمده ای از دارایی های افراد برای ساخت واحدی صنعتی وکارگاه تولید مصرف می شود، به همین دلیل متقاضیان راه اندازی صنایع کوچک دیگری دارایی که بتوانند از سند آن به عنوان ضمانت استفاده کنند، ندارند. این در حالی است که نگاه بانک ها در حوزه های مختلف وثیقه محور است؛ یعنی حتی اگر طرح توجیه اقتصادی بالایی هم داشته باشد بازهم نظام بانکی در نقطه پایانی وثایق سنگین و سهل البیعی را طلب می کند.
دلیل دوم به مقرون به صرفه نبودن اعتبار سنجی تک تک متقاضیان برای نظام بانکی بر می گردد. در واقع بانک به جای اعتبار سنجی ۱۰۰ واحد صنعتی کوچک، یک واحد صنعتی بزرگ که مراحل بلوغ خود را طی کرده را انجام می دهد. با این سیاست ضمن اینکه فرآیند کار راحت تر شده، بانک ها ریسک کمتری را نیز متحمل خواهند شد.
از طرفی البته صنایع کوچک که مراحل نخست رشد خود را سپری می کنند، عموما گردش مالی و رکوردهای اعتباری بالایی ندارند که با تکیه بر آن بتواند رتبه اعتباری بالایی را دریافت کرده و با استناد به آن تسهیلات مناسبی دریافت کنند.
هم این سال عامل باعث شده که صدور این ضمانت نامه ها به سامان دهی تامین مالی در این حوزه کمک زیادی کند. در مجموع می توان گفت که صندوق های ضمانت یک نهاد ضمانتی با نگاه حمایتی هستند که کار تامین مالی صنایع را بر عهده دارند.
*در طول یک سال گذشته چه مقدار ضمانت نامه از سوی صندوق صادر شده است؟
پیش از پاسخ به این سوال باید اشاره کنم که همواره باید بین مبلغ ریسک و مقدار سرمایه صندوق تناسبی وجود داشته باشد؛ چرا که اگر این تعادل حفظ نشود ممکن است در مراحل پرداخت خسارت با مشکل مواجه شویم. به همین دلیل بر اساس استانداردهای تعریف شده و قوانین مصوب صندوق مجاز است که معادل ۶ برابر موجودی و سرمایه خود ضمانت نامه صادر کرده و تعهد بپذیرد. خوشبختانه این تناسب همواره رعایت شده است. اما متاسفانه باید بگویم که به دلیل رقم پایین موجودی صندوق و البته متوسط تورم ۲۵ درصدی، ظرفیت صندوق در طول سال های گذشته کوچک تر شده است.
در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال گذشته رشد حدود ۱۴۰ درصدی را در صدور انواع ضمانت نامه داشتیم. در نیمه نخست امسال هم رشد حدود ۲۰۰ درصدی را نسبت به نیمه نخست سال گذشته تجربه کردیم. به عبارت دیگر نسبت به پارسال ۲ برابر بیشتر ضمانت نامه صادر شده است
هرچند که در طی دو سال گذشته اتفاقات خوبی در زمینه افزایش سرمایه صورت گرفته و ما موفق شدیم که طی ۲ الی ۳ مرحله سرمایه صندوق را از حدود ۱۰۰ میلیارد تومان به حدود ۴۴۰ میلیارد تومان افزایش یافته است. بعد از ایجاد این ظرفیت در اواسط سال گذشته، فعالیت های مضاعفی را شروع کردیم. به گونه ای در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال گذشته رشد حدود ۱۴۰ درصدی را در صدور انواع ضمانت نامه داشتیم. در نیمه نخست امسال هم رشد حدود ۲۰۰ درصدی را نسبت به نیمه نخست سال گذشته تجربه کردیم. به عبارت دیگر نسبت به پارسال ۲ برابر بیشتر ضمانت نامه صادر شده است. ضمن اینکه مدل هایی را هم برای تامین مالی تعریف کردیم که در کنار صدور ضمانت نامه به تامین مالی صنایع کوچک کمک می کند.
*از نظر تعداد و ارزش، مقدار ضمانت نامه صادر شده چقدر بوده است؟
در مجوع می توان گفت که طی یک بازه ۱۰ ساله بالغ بر ۲ هزار فقره ضمانت نامه به ارزش ۱۵۰۰ میلیارد تومان صادر کرده و در اختیار واحدهای صنعتی قرار دادیم. در ۶ ماهه امسال نزدیک ۱۶۰ فقره ضمانت نامه و تامین مالی برای بنگاه صنایع کوچک به ارزش ۲۵۰ میلیارد تومان صادر شده است.
که سیاست نظام بانکی در طول سال های گذشته انقباضی بوده و به نوعی به دنبال کنترل تورم هستند. همین مساله باعث شده که اعطای تسهیلات به خصوص برای صنایع کوچک در تنگنای شدید قرار گیرد
*تعداد متقاضیان دریافت ضمانت نامه چقدر بوده و پروسه صدور ضمانت نامه معمولا چقدر زمان می برد؟
فعالیت صندوق های ضمانت های سرمایه گذار معمولا پشت سر نظام بانکی صورت می گیرد. به عبارت دیگر ابتدا باید تسهیلاتی وجود داشته و تامین مالی صورت گیرد که ما صندوق های ضمانت برای تامین وثیقه آنها اقدام کند. واقعیت این است که سیاست نظام بانکی در طول سال های گذشته انقباضی بوده و به نوعی به دنبال کنترل تورم هستند. همین مساله باعث شد که اعطای تسهیلات به خصوص برای صنایع کوچک در تنگنای شدید قرار گیرد.
هم اکنون تعداد متقاضیان دریافت ضمانت نامه زیاد نبوده و حدود ۲۰۰ بنگاه است.
اما درباره مدت زمان پروسه صدور ضمانت نامه باید بگویم که حداکثر دو هفته پس از اینکه متقاضی پرونده خود را در سامانه الکترونیک تکمیل کرد، مصوبه خود را به مشتری ابلاغ می کنیم. اما بعد از صدور مصوبه، مدت زمان اعتبار سنجی و صدور ضمانت نامه به تکمیل مدارک از سوی مشتری بستگی دارد.
*اگر قرار باشد عملکرد بانک ها را در زمینه همراهیشان با صنایع کوچک و حمایت این بخش به عنوان بخش های مولد اقتصادی مورد ارزیابی قرار دهید، چه نمره ای به آنها می دهند؟
همه اتفاقاتی که برای یک بنگاه و فعال اقتصادی و صنعتگر رخ می دهد متاثر از سیاست های پولی و مالی است. طوری که هر زمان محدودیت منابع وجود داشته باشد، سخت گیری بانک ها هم بیشتر شده و تعداد اندکی از متقاضیان می تواند از سد نظام بانکی گذر کنند. در مقابل وقتی شرایط انبساطی است دوستان در بانک هم راحت تر تسهیلات می دهند. حالا هم به دلیل سیاست های انقباضی حاکم بر نظام مالی، صف های دریافت وام طولانی و شرایط سخت و پیچیده تر شده و فعالین اقتصادی با چالش های متعددی مواجه هستند.
سرمایه اولیه صندوق درابتدای تاسیسش ۵۰ میلیارد تومان بود. البته تنها ۳۰ میلیارد تومان آن محقق شده بود، هرچند که این رقم در آن سال ها رقم قابل توجهی بود
*در صحبت های ابتدایی خود به موجود اندک صندوق اشاره کردید. آیا برنامه ای برای حل این مشکل و برای افزایش دارایی های صندوق دارید؟
سال ۱۳۸۳ بود که صندوق تاسیس شد. سرمایه صندوق در آن سال ۵۰ میلیارد تومان بوده است. بعد از افتتاح صندوق در سال ۸۳ اولین ضمانت نامه در زمستان سال ۸۶ صادر شد. با توجه به وضعیت تورمی کشور در آن سالها اوضاعمان تقریبا خوب بود؛ اما در سال های بعد با محدودیت منابع در بودجه مواجه شدیم و در عمل تا سال ۹۴ افزایشی در سرمایه صندوق ایجاد نشد. باید تاکید کنم که در آن سال ها تمام سرمایه صندوق هم اختصاص پیدا نکرده و تنها ۳۰ میلیارد تومان آن محقق شده بود. البته ۳۰ میلیارد تومان در آن زمان رقم قابل توجهی بود.
در سال ۹۴ حدود ۷۵ میلیارد تومان از محل بودجه دولت به اعتبار صندوق اضافه شد. در ۳ سال گذشته به دنبال تغییراتی که در نگاه سیاست گذاران نسبت به صندوق ها ایجاد شد، در ۲ الی ۳ مقطع افزایش سرمایه صندوق اتفاق افتاد. در واقع وزارت اقتصاد و سازمان برنامه به این جمع بندی رسیده اند که بخشی از منابع مربوط به تبصره ۱۸ برای افزایش سرمایه صندوق ها اختصاص پیدا کند. از آنجایی که این منبع در بودجه سنواتی در حال تکرار است کمک زیادی به منابع صندوق می تواند بکند.
سال گذشته اولین سالی بود که از محل تبصره ۱۸ سرمایه صندوق افزایش پیدا کرد. حدود ۷۰ میلیارد تومان افزایش سرمایه گرفتیم امسال هم حدود ۱۵۰ میلیارد تومان افزایش سرمایه صورت گرفت.
خبر بهتر این است که نگاه وزیر اقتصاد این است که صندوق به دو دلیل یکی از بهترین محل ها برای هزینه کرد تبصره ۱۸ است. نخست اینکه این کمک ها یارانه بوده و یک بار مصرف است. نکته دوم این است وقتی این منابع وارد صندوق می شوند به اهرمی تبدیل شده و مادام العمر ۶ برابر این عدد می تواند برای صدور ضمانت نامه اختصاص پیدا کند.
در برنامه هفتم توسعه نام ما از صندوق ضمانت از سرمایه گذاری صنایع کوچک به صندوق های حمایت از سرمایه گذاری در صنایع کوچک تبدیل خواهد شد و ماموریت های جدیدی را از سال آینده بر عهده خواهیم داشت. در واقع غیر از صدور ضمانت نامه به مساله تامین مالی مستقیم و غیر مستقیم طرح های صنعتی کوچک هم ورود خواهیم کرد
*با توجه به مساله تصویب برنامه هفتم توسعه، لطفا بفرمایید که چه مقدار از اهداف تعیین شده برای صندوق محقق شده و چه اهداف در برنامه هفتم توسعه برای صندوق دیده شده است؟
در برنامه ششم توسعه اقتصادی ماموریت خاصی برای صندوق دیده نشد. اما در برنامه هفتم یکی از موادی که در مجلس تصویب شد تغییر نام و تغییر ماموریت صندوق بود. نام ما از صندوق ضمانت از سرمایه گذاری صنایع کوچک به صندوق های حمایت از سرمایه گذاری در صنایع کوچک تبدیل خواهد شد.
*فرق این دو در چیست و در عمل چه امتیاز و ارمغانی برای صنایع کوچک به همراه خواهد داشت؟
در صندوق های ضمانت از صنایع کوچک فقط ضمانت نامه صادر می شود. این در حالی است که صندوق های حمایت علاوه بر صدور ضمانت به مساله تامین مالی مستقیم و غیر مستقیم به تامین مالی ورود می کند. محلی هم برای افزایش سرمایه سنواتی در خود برنامه دیده شده که امیدواریم این درآمدها محقق شود تا بتوانیم در این زمینه هم عملکرد موفقی را از خود به جای بگذاریم. اما با توجه به اهداف تعیین شده در برنامه هفتم از ابتدای سال آینده همراه با تغییر نام تغییر ماموریت هم خواهیم داشت.
*در واقع ورود به مساله تامین مالی مستلزم افزایش منابع صندوق است؟
بله. معمولا در زمان صدور ضمات نامه خیلی منابع مالی در جریان نداریم، همین که یک پشتوانه وجود داشته باشد، کافی است. چراکه ضمانت نامه تعهدی است که در آینده محقق می شود. ضمن اینکه تنها بخشی از این تعهدات به ریسک تبدیل شده و ما ناچار به پرداخت خسارت می شویم. اما وقتی تسهیلات پرداخت می کنیم این پول کاملا خارج شده و یک رابطه یک به یک در این بخش وجود دارد. به عنوان مثال اگر هزار میلیارد تومان منابع داریم حدود هزار میلیارد تومان هم می توانید تسهیلات پرداخت کنیم. این در حالی است که در فرآیند صدور ضمانت نامه یک رابطه یک به ۶ وجود دارد. به طوری که اگر هزار میلیارد تومان منابع دارید می توانید ۶ هزار میلیارد تومان هم ضمانت نامه صادر کنید.
*منظورتان از تامین مالی مستقیم و غیر مستقیم چیست؟
پرداخت تسهیلات مستقیم که تعریفش کاملا مشخص است. اما در حمایت های غیر مستقیم یکی از روش های متداول این است که منابع با منابع نظام بانکی تلفیق شود. بدین صورت که ما منابع خود را در اختیار نظام بانکی قرار داده و نرخ سود سپرده کمتری را طلب کنیم. در مقابل نظام بانکی رقمی را به آن اضافه کرده و ۳ برابر آنچه ما در اختیارش قرار داده ایم را تسهیلات پرداخت کند. تا تعداد واحدهای صنعتی بیشتری قادر به دریافت تسهیلات باشند.
نظر شما