درک سیاست خارجی اصلاح شده عربستان؛ توسعه اجتماعی-اقتصادی در سایه توسعه سیاسی صفر!

بازار؛ گروه بین الملل: گروه بین المللی بحران در طی مقاله ای با قلم «آنا جیکوبز» تحلیلگر ارشد کشورهای حاشیه خلیج فارس نوشت: عربستان سعودی و ولیعهد جاه طلبش به دنبال دنیای جدیدی هستند که در آن عربستان از جایگاه برجسته تری برخوردار خواهد بود اما در این مسیر چالش ها و موانعی وجود دارد که باید بر آنها غلبه کنند.

ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.

عربستان سعودی در تلاش است تا خود را در صحنه بین المللی بازنمایی کند. ریاض که تولید ناخالص داخلی آن برای اولین بار در سال ۲۰۲۲ به یک تریلیون دلار رسید، خواهان اقتصادی است که بتواند همگام با انتقال انرژی جهانی حرکت کرده و سیاست خارجی آن متکی به ایالات متحده آمریکا نباشد.

سیاست‌های عربستان سعودی با جاه‌طلبی‌های رهبر بالفعل آن ولیعهد «محمد بن سلمان» شکل می‌گیرد تا قدرت خود را تحکیم کند و این کشور را کمتر به صادرات هیدروکربن وابسته کند و پادشاهی را به یک قدرت متوسط مهم تبدیل کند.

کشوری که منافع خود را از طریق افزایش نفوذ منطقه ای و جهانی و گسترش روابط خارجی خود دنبال می کند. همانطور که برای رسیدن به این اهداف تلاش می کند، ریاض به طور فزاینده ای خود را در مرکز تلاش های دیپلماسی و میانجیگری پرمخاطره قرار می دهد. با این حال اگر ریاض تغییرات بیشتری ایجاد نکند، تلاش‌های آشکارش برای تغییر خود احتمالاً به جایی خواهد رسید که از امیدهایش دور است.

چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی

یکی از طرق درک نوآوری‌های اخیر سیاست‌گذاری عربستان سعودی از طریق چشم‌انداز ۲۰۳۰ آن است، ابتکار توسعه شاخص ولیعهد که در سال ۲۰۱۶ آغاز شد. محمد بن سلمان استراتژی جدید خود را بلافاصله پس از روی کار آمدن پدرش در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد. موفقیت او به عنوان یک رهبر - حداقل در دوره کنونی - تا حد زیادی با توانایی او در تحقق چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی مورد قضاوت قرار می گیرد.

هدف اصلی چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، موقعیت بهتر ریاض برای مقابله با گذار جهانی به انرژی پاک از طریق تنوع اقتصادی است. درک این موضوع که این کشور باید وابستگی خود به فروش هیدروکربن را کاهش دهد موضوع جدیدی نیست - نفت ۷۴ درصد از کل صادرات این کشور را تشکیل می دهد - اما این فوریت پس از پیامدهای اقتصادی جهانی ناشی از همه گیری کووید-۱۹، زمانی که قیمت نفت کاهش یافت، شدیدتر شده است. طرز فکر تنوع بخشی حتی پس از جنگ اوکراین که قیمت‌های جهانی انرژی را به بالاترین حد خود رساند و منجر به کسب سودهای بی‌سابقه در سال ۲۰۲۲ برای شرکت نفت دولتی عربستان سعودی آرامکو شد، ادامه داشت.

بنابراین ریاض به طور قابل توجهی در حال گسترش فعالیت های اقتصادی غیرنفتی خود است. به عنوان مثال این کشور قصد دارد این هدف را با تقویت گردشگری مذهبی و غیر مذهبی محقق کند. این کشور امیدوار است از طریق پروژه‌های بزرگی مانند نئوم سرمایه‌های خارجی را جذب کند - شهری خطی که ۱۷۰ کیلومتر در امتداد ساحل دریای سرخ امتداد دارد، با انرژی‌های تجدیدپذیر کار می‌کند و ۹ میلیون نفر را در خود جای می‌دهد.

چشم انداز ۲۰۳۰ همچنین از صندوق دارایی ۷۰۰ میلیارد دلاری عربستان سعودی برای انجام سرمایه گذاری های بی سابقه در توسعه بخش های غیرنفتی مانند انرژی های تجدیدپذیر، ورزش و سرگرمی و هوش مصنوعی استفاده می کند. در همین راستا عربستان سعودی در نظر دارد با جذب ستاره‌هایی مانند کریستیانو رونالدو، کریم بنزما و نیمار و همچنین سرمایه‌گذاری در ورزش‌های رقابتی خارج از کشور از جمله میلیاردها دلار به فوتبال، گلف، هنرهای رزمی ترکیبی و سایر موارد دیگر، ورزش حرفه‌ای خود را توسعه دهد.

ولیعهد برای حمایت از طرح‌های متنوع‌سازی اقتصادی خود شروع به باز کردن جامعه محافظه‌کار عربستان سعودی کرده است

ولیعهد برای حمایت از طرح‌های متنوع‌سازی اقتصادی خود شروع به باز کردن جامعه محافظه‌کار عربستان سعودی کرده است، اما فقط در برخی موارد. همانطور که مفسران اشاره کرده اند اصلاحات به شدت بر حوزه اجتماعی و فرهنگی متمرکز است. در این فضا، محمد بن سلمان نسخه تساهل‌آمیزتری از اسلام سنی را ارائه می‌کند تا پایبندی سختگیرانه به انواع فرقه ها که ریشه در تفاسیر تحت اللفظی از مقدس‌ترین متون اسلام دارد، بگیرد. او همچنین رهبری اصلاحات مذهبی و کارگری را بر عهده دارد که هدف آن اعطای حقوق بیشتر به ویژه به زنان است. این اصلاحات شامل حذف پلیس مذهبی است که بر پایبندی دقیق به دکترین دینی نظارت می کرد و اجازه دادن به زنان برای رانندگی و کنار گذاشتن این شرط که زنان برای کار یا مسافرت به دنبال تأیید قیم باشند.

محمد بن سلمان سلطنت مطلقه را حفظ کرده است، با مشت آهنین حکومت می کند و جایی برای دیدگاه های سیاسی مخالف باقی نمی گذارد

با این حال وقتی صحبت از حقوق سیاسی به میان می آید، وضعیت تاسف بار است. محمد بن سلمان سلطنت مطلقه را حفظ کرده است، با مشت آهنین حکومت می کند و جایی برای دیدگاه های سیاسی مخالف باقی نمی گذارد. شهروندان عربستان سعودی به دلیل پست های رسانه های اجتماعی که به طور ملایم از سیاست های دولت انتقاد می کنند، با بازداشت مواجه می شوند.

برای مثال مقامات سعودی یک معلم بازنشسته (و برادر یک ناراضی که در تبعید در بریتانیا زندگی می‌کند)، «محمد الغامدی» را به دلیل انتقاد از حکومت مطلقه محمد بن سلمان در توئیتر به اعدام محکوم کردند. این مجازات شدیدترین مجازاتی است که آنها برای فعالیت در شبکه های اجتماعی اعمال کرده اند. سایر شهروندانی که از چنین پلت‌فرم‌هایی برای ابراز مخالفت با سیاست‌های دولت استفاده کرده‌اند، حبس‌های طولانی‌مدت بین بیست تا ۴۵ سال را دریافت کرده‌اند.

در حالی که محمدبن سلمان برخی از فعالان زن برجسته را که به دلیل ترویج حق رانندگی زنان زندانی شده بودند آزاد کرده است، برخی دیگر از آن زمان بازداشت شده اند و ده ها تن از آنها در حبس خانگی باقی مانده اند و نمی توانند کشور را ترک کنند.

او نه تنها جامعه مدنی و شهروندان عادی، بلکه نخبگان سیاسی و اقتصادی قدرتمند سعودی از جمله اعضای خانواده سلطنتی را نیز هدف قرار داده است. در سال ۲۰۱۷ او کمپین به اصطلاح ضد فساد را راه‌اندازی کرد و صدها شاهزاده، رهبران تجاری و دیگر شخصیت‌های برجسته را دستگیر کرد و طبق گزارش‌ها، آنها را مجبور کرد تا دارایی‌های خود را در تلاشی آشکار برای از بین بردن مخالفان بالقوه حکومت تحویل دهند.

تمرکز بر دیپلماسی در روابط خارجی

برای تکمیل اصلاحات نابرابر داخلی خود، محمد بن سلمان شروع به دنبال کردن سیاست خارجی کرده است که تاکید جدیدی بر ابتکارات دیپلماتیک دارد، هم برای هموارسازی روابط با همسایگان عربستان سعودی و هم برای حل و فصل درگیری های طولانی مدت در داخل و خارج از خاورمیانه.

عربستان سعودی قصد دارد روابط خارجی خود را به روشی گسترش دهد که بتواند سرمایه گذاری خارجی بیشتری را به همراه داشته باشد. در این راستا می‌توان به میزبانی ریاض از تعداد زیادی از نشست‌های مهم با شورای همکاری خلیج فارس (GCC) و همچنین ایالات متحده آمریکا، چین و کشورهای آسیای مرکزی و غیره در سال گذشته اشاره کرد.

در میان رهبران جهانی که از عربستان سعودی در یک سال گذشته دیدن کرده اند می توان به «جو بایدن»، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، «شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین و «فومیو کیشیدا»، نخست وزیر ژاپن اشاره کرد. به عنوان بخشی از شورای همکاری خلیج فارس، عربستان سعودی همچنین در ششمین نشست مشترک وزیران روسیه و شورای همکاری خلیج فارس برای گفتگوی راهبردی در مسکو شرکت کرد.