بازار؛ گروه بین الملل: در اوایل تیرماه امسال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در پست اینستاگرام خود عنوان کرد: با نگاه به اهمیت همسایگان در سیاست خارجی کشور و در راستای تقویت سیاست همسایگی دولت سیزدهم، کوتاه زمانی پس از میزبانی از وزیر خارجه عربستان سعودی و گفتگوهای مفید انجام شده در تهران، عازم ۴ کشور قطر، عمان، کویت و امارات در حوزه جنوبی خلیج فارس شدم. گفت‌وگو با مقامات عالیرتبه و همتایانم در این کشورها بسیار مثبت، سازنده و برای همگان در دو سوی شمال و جنوب پهنه آبی راهبردی خلیج فارس امیدآفرین بود و نویدبخش "فردایی بهتر، امن‌تر و شکوفاتر" برای مردمانی که پیوندهای مودّت و محبّت و خویشاوندی میان آنان ریشه‌دار و عمیق است.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که ایجاد سازوکاری مشترک برای گفتگو و همکاری با حضور همه کشورهای حوزه راهبردی خلیج فارس، بیش از هر زمان دیگری لازم و ثمربخش است. بدین منظور با استقبال از ابتکار دبیرکل سازمان ملل مبنی بر نشست وزرای خارجه منطقه در نیویورک ، ایده تشکیل "مجمع گفتگو و همکاری" با مشارکت همه کشورهای دو سوی شمال و جنوب خلیج فارس را مطرح و جزئیات مدون و مکتوب آن را نیز در آینده نزدیک به همه همسایگان جنوبی خود ارائه خواهیم کرد. فردایی بهتر، امن‌تر و شکوفاتر حق مشترک همه مردمان ماست و جمهوری اسلامی ایران مصمم است که به این منظور تلاش خود را مضاعف نماید.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، اخیراً در تلاش برای ایجاد روابط قوی‌تر و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای، سفر دیپلماتیک سه روزه خود را از کشورهای کلیدی عرب در خلیج فارس آغاز کرد. با تمرکز بر همکاری‌های اقتصادی، سفر وی به قطر، امارات متحده عربی، کویت و عمان گام مهمی در جهت تقویت روابط با همسایگان عرب جنوبی ایران بود. وی در این سفر با سران کلیدی از جمله امیر قطر، نخست وزیر امارات متحده عربی، نخست وزیر کویت و وزیر امور خارجه عمان گفتگو و تبادل نظر کرد. علاوه بر این، وی با مذاکره‌کننده ارشد دولت نجات ملی یمن دیدار و با همتایان خود در این کشورها دیدار و گفتگو کرد.
امیرعبداللهیان در پایان سفر منطقه‌ای خود در بیانیه‌ای با ابراز خوش‌بینی نسبت به آینده این همکاری‌ها، اظهار داشت: در چارچوب همکاری‌های اقتصادی و تجاری، تحولات بسیار مثبتی برای ملت خود و مردم این چهار کشور منطقه خواهیم داشت.» وی اهمیت قائل شدن ایران برای موضوعات دوجانبه را مورد تاکید قرار داد و بر بحث و تبادل نظر با محوریت رفع موانع و تقویت همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، تجارت، گردشگری، علم، فناوری و سایر حوزه‌های مورد علاقه دوجانبه تاکید کرد.
در این خصوص خبرنگار بازار گفتگویی با پروفسور ریچارد فالک استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه پرینستون و گزارشگر ویژه سابق سازمان ملل متحد انجام داده که در ادامه آمده است.
ریچارد فالک رئیس تیم آمریکایی بود که به همراه «رمزی کلارک» دادستان پیشن آمریکا چند روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در نوفل لوشاتو فرانسه با امام خمینی(ره) دیدار کرد. وی همچنین روزی که محمد رضا شاه پهلوی از ایران فرار کرد در دفتر کار شاپور بختیار حضور داشت و شاهد وقایع انقلاب اسلامی از نزدیک بود.
* قرار است در شهریورماه جاری به ابتکار دبیرکل سازمان ملل متحد با حضور وزرای خارجه هشت کشور ایران و عراق و اعضای شورای همکاری خلیج فارس، نشستی برگزار شود. ابتکار دبیرکل برای گفت و گوی منطقه ای در قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد که منجر به پایان جنگ ایران و عراق شد، گنجانده شده است. ارزیابی شما از این دیدار چیست؟
قابل توجه است که قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل که در سال ۱۹۸۷ تصویب شده هنوز با گذشت بیش از ۳۵ سال به طور کامل اجرا نشده است. با توجه به درگیری های مداخله جویانه، به ویژه حمله ایالات متحده_انگلیسانگلیس در سال ۲۰۰۳ به عراق که بدون مجوز سازمان ملل و با نقض منشور سازمان ملل انجام شد، این تاخیر طولانی به سختی تعجب آور است. موارد نقض شامل توسل به نیروی غیر دفاعی، تاکتیک‌های «شوک و هیبت» بود.
تمایل به موافقت با گفت‌وگوی منطقه‌ای که شامل ایران نیز می‌شود، خود یک تحول دلگرم‌کننده است و نشان می‌دهد که اهرم منطقه‌ای اسرائیل در سال ۲۰۲۳ به دلایل مرتبط به هم کاهش یافته است
مداخله تغییر رژیم، اشغال طولانی مدت، محرومیت از حقوق حاکمیتی، و دولت‌سازی ناموفق، قابل توجه است که این قطعنامه قدیمی آتش‌بس با این روحیه جدی و ظاهراً ثبات‌طلب احیا می‌شود. در این مرحله به دلیل انگیزه‌های متنوع شرکت‌کنندگان مستقیم و نگرش‌های بازیگران تأثیرگذار بین‌المللی مانند ایالات متحده و چین، پیش‌بینی نتیجه این نشست دشوار است. تمایل به موافقت با گفت‌وگوی منطقه‌ای که شامل ایران نیز می‌شود، خود یک تحول دلگرم‌کننده است و نشان می‌دهد که اهرم منطقه‌ای اسرائیل در سال ۲۰۲۳ به دلایل مرتبط به هم کاهش یافته است.
قابل توجه است که گفت‌وگوهای منطقه‌ای پیش رو به گونه‌ای طراحی شده است که ایران و عراق را به جای کل خاورمیانه عربی یا کل منطقه، با کشورهای حوزه خلیج فارس به گفتگو می‌آورد
قابل توجه است که گفت‌وگوهای منطقه‌ای پیش رو به گونه‌ای طراحی شده است که ایران و عراق را به جای کل خاورمیانه عربی یا کل منطقه، با کشورهای حوزه خلیج فارس به گفتگو می‌آورد. سوریه، مصر، لبنان، فلسطین (همراه با اسرائیل) کنار گذاشته شده اند و احتمالا هرگز دعوت نشده اند.
این چارچوب دیپلماتیک تحت نظارت سازمان ملل همچنین می تواند به عنوان جایگزینی سازمان ملل برای ایالات متحده و حتی چین به عنوان یک مسیر ترجیحی برای تحقق صلح «جامع، عادلانه، شرافتمندانه و بادوام» درک شود که مدت ها پیش در این ابتکار شورای امنیت مشخص شده بود.
برقراری صلح در عراق آنچه در پس عبارت غیرعادی صلح در محیط معاصر نهفته است در حال حاضر به طور عمومی شناخته نشده است. در جریان کنفرانس در ماه سپتامبر به شرط انتشار متن جلسات، صدور بیانیه پایانی و دیدار وزرای خارجه گردهمایی با رسانه ها قبل و بعد از این رویداد، روشن تر خواهد شد.
این واقعیت که این نشست با حضور وزرای خارجه برگزار می‌شود و نه نمایندگان سطح پایین‌تر ملی و نه سران کشورها، نشان‌دهنده تعهد نسبتاً بالای دولت‌های شرکت‌کننده به این رویداد است. در عین حال، هیچ انتظاری وجود ندارد که گفت و گو به خودی خود نتایج فوری یا قابل توجهی داشته باشد. بهتر است این امر به عنوان آغازی امیدوارکننده برای یک روند آشتی و همزیستی در نظر گرفته شود.
*به نظر شما نفع اصلی این نشست متوجه گدام کشورهای منطقه است؟
ایران بیشترین سود را از این رویداد و روند متعاقب آن خواهد برد، زیرا قطعاً گامی به سوی ادغام مجدد در سیاست منطقه و دوری از ادامه انزوا است. همچنین ممکن است عربستان سعودی به دلیل تلاش‌های اخیر خود برای دنبال کردن دیپلماسی منطقه‌ای مستقل‌تر، اعتبار بیشتری کسب کند، که در برخی مواقع از سیاست‌های ایالات متحده خارج می‌شود یا شاید این رویداد مورد پسند قرار گیرد زیرا تا حدودی حرکت ریاض را به سمت عادی‌سازی با اسرائیل متعادل می‌کند.
در این مرحله، چنین حدس هایی را نباید خیلی جدی گرفت. این واقعیت که کنفرانس اصلاً برگزار می‌شود، با توجه به فضای متضاد دهه‌های اخیر در خاورمیانه، به‌ویژه در تعامل با ایران، یک پیشرفت امیدوارکننده است. یک ناشناخته بزرگ مربوط به میزان تأثیرگذاری بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای غیرشرکت کننده در پشت صحنه است.
* پس از بهبود روابط ایران و عربستان، چشم انداز بهبود روابط ایران و سایر کشورهای عربی دیده می شود. ایجاد سازوکار گفتگوی منطقه ای در چنین فضایی تا چه اندازه می تواند موفق باشد؟
به نظر می رسد این کنفرانس تحت حمایت سازمان ملل متحد و به طور قطع با دیپلماسی بین دولتی، عادی سازی روابط ایران با جهان عرب را _ که پس از دهه ها تنش و درگیری خصمانه در جریان جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱ آغاز شد_ در حال پیگیری خواهد بود. ارتباط با جاه طلبی ها، توانایی ها و اولویت های استراتژیک هژمونیک ایالات متحده در حال افول در منطقه، و تاکید آهسته آهسته بر دستیابی به ثبات. ملاحظات دیگر، تداخل بین جستجوی اسرائیل برای عادی سازی دیپلماتیک با عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی و این حرکت ایران/عراق/خلیج فارس به سمت عادی سازی است.
همچنین افزایش نگرانی‌های منطقه‌ای دیگر از سوی ایالات متحده و دیگران، از جمله چالشهای غیرسیاسی در منطقه که تشویق به جایگزینی روابط متعارض با روابط تعاونی بر اساس اولویت است، مرتبط است.
چالشهای جدید در منطقه خاورمیانه از جمله تغییرات اقلیمی نیازمند همکاری و گفتگوی منطقه ای است
در حال حاضر تنش های شدیدی در سرتاسر خاورمیانه تجربه شده است که به گرم شدن شدید زمین نسبت داده می شود، که باعث کاهش بی سابقه گرما در سلامت و حتی زیست پذیری در منطقه شده است.
دولت مسئولیت پذیر بازیگران منطقه ای بیش از هر زمان دیگری نیاز دارد تا توانایی های حل مسئله خود را بر روی این تهدیدات جدید برای رفاه ناشی از بی ثباتی فزاینده بین اقتصادهای مدرن و زیستگاه طبیعی متمرکز کند. به این معنا، نظامی گری و جنگ به عوامل پرهزینه ای تبدیل می شوند که ناشی از تلاش های دیرهنگام دیرینه برای دستیابی به امنیت ملی و انسانی تحت شرایط اکولوژیکی و سیاسی بسیار تغییر یافته است.
نظر شما