بازار؛ گروه بین الملل: نخست وزیر ژاپن اواسط ماه جولای طی سفری سه روزه به منطقه خلیج فارس، دور تازه ای از دیپلماسی توکیو در این منطقه را کلید زد. «فومیو کیشیدا» در این سفر که از ۱۶ الی ۱۸ جولای به طول انجامید، از کشورهای قطر، امارات و عربستان سعودی بازدید و با مقام های ارشد این سه کشور به گفتگو پرداخت.
به همین مناسبت، پروفسور «سوزوکی کازوتو» استاد دانشگاه توکیو گزارشی تحلیلی از چرایی سفر نخست وزیر کشورش به منطقه خلیج فارس و اهمیت این سفر را در نشریه «دیپلمات»منتشر ساخته که متن این گزارش در ادامه آمده است:
اساسا هدف متداول مقامات ژاپن از سفر به منطقه خلیج فارس، تلاش برای تثبیت عرضه انرژی است که با توجه به وابستگی عمیق توکیو به منابع نفت و گاز بوده که این موضوع همواره مهمترین هدف پیش روی مقامات ژاپن در روابط با کشورهای منطقه بوده است. با اینحال، سفر فعلی کیشیدا اهدافی متفاوت از سفرهای پیشین داشت. سفر کیشیدا نشات گرفته از تغییر عمده سیاست ژاپن در قبال منطقه خاورمیانه بوده که این تغییرات نیز ناشی از تغییرات ایجاد شده در محیط بین الملل و سیاست های منطقه است.
اکنون این سوال مطرح می شود که هدف نخست وزیر ژاپن از این سفر چه بوده است؟ نخستین هدف کیشیدا، کمک به تسریع تغییر ساختار اقتصادی منطقه تطبیق آن با سیاست کربن زدایی است.
ژاپن به دنبال دستیابی کامل به کربن زدایی تا سال ۲۰۵۰ و توسعه سیاست های های خود در راستای کاهش وابستگی به منابع نفت و گاز و تغییر در زیرساخت های صنعتی همچنین منجر به تغییرات اساسی در اقتصاد کشورهای منطقه خلیج فارس بوده که این کشور را برای سالیان متمادی به صادرات نفت و گاز خاورمیانه وابسته ساخته است. لذا، یکی از مهمترین اهداف سفر کیشیدا به منطقه، تلاش برای نقش آفرینی بیشتر ژاپن در تلاش جمعی کشورهای منطقه برای حرکت سریعتر به سمت انرژی سبز است.
امارات متحده عربی در حال حاضر ریاست کنفرانس اعضای کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوا در سال ۲۰۲۴ (COP۲۸) را بر عهده دارد. علیرغم اینکه امارات از جمله کشورهای مهم تولید کننده نفت محسوب می شود، با اینحال حرکت کشورهای حوزه خلیج فارس به سمت انرژی سبز منجر به ایجاد نگرانی هایی شده است.
به عنوان مثال، عربستان سعودی در حال اجرای برنامه اصلاحات اقتصادی و اجتماعی تحت رهبری محمد بن سلمان و در قالب سند چشم انداز ۲۰۲۳ این کشور است که کربن زدایی نیز یکی از سرفصل های مهم ذکر شده در این سند به حساب می آید. ژاپن این روند را یک فرصت تجاری قلمداد کرده و خواستار این است که نه تنها در تولید هیدروژن و آمونیاک با استفاده از منابع زیرزمینی موجود در خاورمیانه همکاری کند، بلکه در زمینه هایی چون تولید منابع انرژی موادی که دی اکسید کربن ساطع نمی کنند نیز با کشورهای منطقه همکاری کند. لذا، یکی از اهداف کیشیدا از این سفر، تلاش برای تقویت روابط دوجانبه با کشورهای منطقه خلیج فارس با استفاده از فناوری ژاپنی و البته سرمایه گذاری در این بخش از انرژی های مد نظر منطقه است.
ایالات متحده طی چند دهه اخیر حافظ اصلی امنیت خاورمیانه بوده و با اینحال، از زمان کشف منابع نفت شیل در این کشور که از آن به عنوان انقلاب شیل نیز یاد می شود، اهمیت نفت خاورمیانه برای واشنگتن تا حد زیادی رنگ باخته است
دومین هدف این سفر، کمک به تامین حمایت های مورد نیاز کشورهای منطقه در نوسازی زیرساخت های اقتصادی و فاصله گرفتن اقتصاد این کشورها از وابستگی به فروش سوخت های فسیلی است. برای کشورهای عربی منطقه، فاصله گرفتن از وابستگی به سوخت های فسیلی، نیازمند دستیابی به فناوری های پیچیده و به روز در بخش زیرساخت و همچنین، بهره گیری از آموزش دانش نوین در تربیت نیروهای انسانی سطوح بالا و کارگران برای چگونگی بهره برداری از انرژی خورشیدی است. در همین راستا، ژاپن اقدام به امضای قراردادهای دوجانبه همکاری با کشورهای منطقه در زمینه هایی چون تولید نیمه رساناها، فضا، داروسازی، آموزرش، کشاورزی و گردشگری نموده است.
ایفای نقش در اجرای تغییرات زیرساختی و استفاده از فناوری های به روز برای نفت زدایی از اقتصاد کشورهای عربی منطقه، از جمله زمینه هایی است که شرکت های صنعتی ژاپنی توانمندی و علاقه زیادی به همکاری با شرکای عرب خود در خلیج فارس در این موارد دارند.
شرکت های ژاپنی همچنین می توانند کمک شایانی به توسعه بازارهای نوظهور در زمینه انرژی سبز به کشورهای منطقه داشته باشند. به همین دلیل، کیشیدا در سفر خود نمایندگان مهمترین شرکت های فعال ژاپنی در بخش انرژی را به همراه داشته و بیش از ۵۰ قرارداد شراکت در زمینه توسعه انرژی سبز با کشورهای عربی منطقه سهم این شرکت ها طی سفر سه روزه نخست وزیر به منطقه بود. همچنین برخی از این قراردادها شامل مواردی از تجارت آزاد با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) بوده که از ابتدای سال ۲۰۲۴ اجرایی خواهند شد و کمک شایانی به افزایش نقش آفرینی شرکت های ژاپنی در منطقه خواهد کرد.
ژاپن امیدوار است تا از طریق چشم انداز امنیت اقتصادی مد نظر خود بتواند روابط خود با جنوب جهانی را از طریق روابط دوجانبه با کشورهای منطقه خلیج فارس و همچنین افزایش نفوذ در سازمان همکاری های اسلامی را تقویت نماید
سوم، ایالات متحده طی چند دهه اخیر حافظ اصلی امنیت خاورمیانه بوده و با اینحال، از زمان کشف منابع نفت شیل در این کشور که از آن به عنوان انقلاب شیل نیز یاد می شود، اهمیت نفت خاورمیانه برای واشنگتن تا حد زیادی رنگ باخته است. لذا، نه تنها میزان وابستگی ایالات متحده به نفت خلیج فارس تا حد زیادی کاهش یافته، بلکه سیاست فعلی آمریکا در منطقه، دو موضوع «سیاست نخست آمریکا» دولت ترامپ و همچنین تلاش برای بهبود روابط میان اعراب و اسرائیل بر اساس توافق ابراهیم بوده که همچنان نیز این سیاست دنبال می شود.
اما در طرف دیگر، نه تنها شاهد پیشرفت حضور چین در منطقه از طریق میانجیگری میان تهران و ریاض هستیم، بلکه میزان اثرگذاری روابط چین و روسیه و اتحاد میان دو کشور در این منطقه نیز رو به افزایش است. به عنوان مثال، می توان به افزایش روابط استراتژیک میان ایران و روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین اشاره کرد. از آنجاکه ژاپن به دنبال ایجاد ثبات در زنجیره تامین انرژی خاورمیانه از یک سو و افزایش حضور پر رنگ تر خود در زمینه کمک به رشد اقتصاد سبز کشورهای عربی است، نقش آفرینی توکیو در ایجاد محیط امنیتی از طریق روابط دوجانبه با کشورهای منطقه، از ملزومات تامین اهداف ژاپن است.
ژاپن همچنین امیدوار است تا از طریق چشم انداز امنیت اقتصادی مد نظر خود بتواند روابط خود با جنوب جهانی را از طریق روابط دوجانبه با کشورهای منطقه خلیج فارس و همچنین افزایش نفوذ در سازمان همکاری اسلامی را تقویت نماید. در همین راستا، توکیو همواره طی سال های گذشته موفق به بسط قدرت نرم خود در خاورمیانه از طریق صنایعی چون انیمیشن سازی شده است.
با این حساب، برای ژاپن روابط با کشورهای منطقه خاورمیانه دیگر تنها محدود به مساله تامین انرژی نبوده و توکیو به دنبال بسط این روابط در حوزه های متنوعی از همکاری های صنعتی گرفته تا مکانیزم امنیتی خواهد بود. سفر کیشیدا نیز نشانگر تصمیم دولت ژاپن برای چرخشی بزرگ در ژئوپولیتیک خاورمیانه و افزایش حضور حداکثری در این منطقه است.
نظر شما