بازار؛ گروه بینالملل: به تازگی محمد علی نیکبخت، وزیر جهاد کشاورزی در دیدار با ولادیمیر اورلیچ، رئیس پارلمان صربستان و هیأت همراه اعلام کرده که بخش قابل توجهی از کود فسفاته ایران از صربستان تهیه می‌شود و باتوجه به حجم بالای تولید اوره درایران، تهران آماده تهاتر کود فسفاته با کود اوره جهت تامین نیازهای کشاورزی و واردات کنجاله سویا، ذرت و گوشت برای بازار داخلی و فروش محصولات پتروشیمی و مشتقات پایه نفتی به این کشور شرق اروپا است، امری که می‌تواند موجب احصای پتانسیل وارداتی و صادراتی میان دو طرف شود.
در نگاه تهران بالکان دروازه‌ای به سمت غرب و بازارهای غربی و افزایش صادرات به اروپا به شمار می‌آید. در میان کشورهای بالکان، صربستان قوی‌ترین مبادلات اقتصادی را با ایران دارد. با توجه به جنگ در اوکراین و اختلال در ارسال نفت روسیه به اروپا، صربستان به دنبال واردات نفت و کودهای شیمیایی از ایران و صادرات گندم خود به این کشور است.
در ژوئیه ۲۰۲۲، بیش از ۸۰ بازرگان صربستانی و ایرانی، نمایندگان انجمن‌های تجاری و مقامات دولتی در بلگراد گرد هم آمدند تا در یک مجمع تجاری که آغاز بالقوه تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور بود، شرکت کنند . هم‌چنین صربستان به تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران نپیوسته است.
تهران فاقد یک استراتژی جامع دیپلماسی اقتصادی برای مطابقت با اولویت‌های اقتصادی در هر منطقه بر اساس نیازهای خاص آنها است. البته فشارهای خارجی از جمله تحریم‌های بانکی، محدودیت‌های ورود ارز و قطع ارتباط بانک‌های ایرانی از سیستم مالی جهانی، تجارت با کشورهای بالکان را به یک پیشنهاد تجاری پرخطر تبدیل کرده است
با این حال، روابط اقتصادی ایران با بالکان با چالش‌هایی مواجه است. تهران فاقد یک استراتژی جامع دیپلماسی اقتصادی برای مطابقت با اولویت‌های اقتصادی در هر منطقه بر اساس نیازهای خاص آنها است. البته فشارهای خارجی از جمله تحریم‌های بانکی، محدودیت‌های ورود ارز و قطع ارتباط بانک‌های ایرانی از سیستم مالی جهانی، تجارت با کشورهای بالکان را به یک پیشنهاد تجاری پرخطر تبدیل کرده است.
با وجود موافقت صربستان با ورود بدون روادید برای ایرانیان در اکتبر ۲۰۱۷، این تصمیم تنها یک سال بعد و تحت فشار اتحادیه اروپا و سوء استفاده برخی اتباع ایرانی لغو شد که این موضوع خود به چالش‌های بازرگانان ایرانی در تجارت با این کشور دامن زده است.
البته صربستان در لیست تجاری دولت سیزدهم قرار گرفته و بر اساس مذاکراتی که تاکنون میان مقام‌های دو کشور صورت گرفته، بنا شده پتانسیل صادراتی و وارداتی هر کدام از کشورها احصا شود که یکی از این مقدمات این مهم حضور پررنگ‌تر بخش خصوصی در تعاملات تجاری میان تهران و بلگراد است.
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی صربستان در سال 2021، مجموع تجارت خارجی این کشور با جمهوری اسلامی ایران بالغ بر 50.8 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 2020 به میزان 115.2 درصد افزایش داشته است. در سال 2020 مجموع مبادلات تجاری دو کشور تنها 23.6 میلیون دلار بود. صادرات صربستان به ایران در سال 2021 تنها 3 میلیون دلار بوده، در حالی که واردات نسبت به سال قبل 187.9 درصد افزایش داشته است. تبادلات تجاری تهران و بلگراد شامل زمینه‌هایی چون کشاورزی، قطعات خودرو، صنعت، معدن ، محصولات کانی، فلزی صنایع دامپروری، محصولات پتروشیمی و صنایع کاشی و سرامیک است.
حجم روابط تجاری دو طرف در سال ۲۰۱۸ به رقم مطلوب ۲۰۰ میلیون دلار در سال رسیده بود، اما شوربختانه تحریم‌های آمریکا، خروج این کشور از برجام و پاندمی کرونا موجب کاهش چندین برابری تعاملات تجاری میان دو طرف شده است.
البته رشد ۵۵ درصدی مبادلات تجاری دو کشور در فاصله اجلاس دوم و سوم کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی (طی سال گذشته میلادی و کمتر از یک سال) موید عزم جزم دو کشور برای احیا و گسترش تبادلات تجاری و مراودات اقتصادی است.
ایران و صربستان موافقت‌نامه‌های دوجانبه‌ای در خصوص حمایت و تشویق متقابل از سرمایه‌گذاری، اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای مسافر و کالا و همکاری‌های اقتصادی در بازارهای سوم دارند که می‌تواند سکوی توسعه همکاری‌های مشترک شود
ایران و صربستان موافقت‌نامه‌های دوجانبه‌ای در خصوص حمایت و تشویق متقابل از سرمایه‌گذاری، اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای مسافر و کالا و همکاری‌های اقتصادی در بازارهای سوم دارند که می‌تواند سکوی توسعه همکاری‌های مشترک شود و بر اساس نظر تحلیل‌گران اقتصادی حجم تعاملات اقتصادی دو کشور در آینده‌ای نزدیک به 1.5 میلیارد دلار در سال خواهد رسید، اما فقدان توافق تجارت ترجیحی میان دو کشور نیز خود سبب نرخ رشد آهسته تجارت میان تهران و بلگراد در نظر گرفته شده است.
صربستان احاطه شده در خشکی در مرکز جنوب خاوری اروپا جای داده شده است که بخش جنوبی جلگه پانونی و جنوب شبه‌جزیره بالکان را دربر گرفته است. این کشور با مجارستان در شمال، رومانی و بلغارستان در شرق، مقدونیه شمالی و مونته‌نگرو و کوزوو در جنوب، کرواسی و بوسنی و هرزگوین در غرب هم‌مرز است.
با توجه به همجواری این کشور با سایر کشورهای اروپایی، ایران قادر خواهد بود بازارهای صادراتی خود را توسعه دهد که نخستین موضوع برای تحقق این امر برنامه‌ریزی برای کاهش هزینه حمل و نقل و جابه‌جایی کالا است. بدین ترتیب در صورت حمایت دولت و صادرات کالاهای ایرانی با قیمتی رقابتی رقبایی چون برزیل، چین، هند، کره جنوبی، ترکیه و امارات متحده عربی در صربستان کمرنگ‌تر خواهد شد.
برخی همسایگان ایران چون ترکیه و امارت در به دست گرفتن بازارهای صربستان به شدت از ایران پیشی گرفته‌اند. به عنوان مثال، ترکیه با تقویت حضور اقتصادی خود در منطقه بالکان به دنبال تداوم سیر مثبت حجم تجاری با کشورهایی چون صربستان، کرواسی و بوسنی هرزگوین است و حجم تجارت آن با صربستان در سال 2022 بالغ بر یک میلیارد و 730 میلیون یورو بوده است
اما برخی همسایگان ایران چون ترکیه و امارت در به دست گرفتن بازارهای صربستان به شدت از ایران پیشی گرفته‌اند. به عنوان مثال، ترکیه با تقویت حضور اقتصادی خود در منطقه بالکان به دنبال تداوم سیر مثبت حجم تجاری با کشورهایی چون صربستان، کرواسی و بوسنی هرزگوین است و حجم تجارت آن با صربستان در سال 2022 بالغ بر یک میلیارد و 730 میلیون یورو بوده است.
بر همین اساس، واردات صربستان از ترکیه نیز با 43 درصد افزایش در سال گذشته میلادی به یک میلیارد و 442 میلیون دلار رسیده است و بیش از 700 شرکت ترکیه‌ای در حوزه‌هایی چون نساجی، مواد غذایی و کشاورزی مشغول به کار در صربستان هستند. توافق تجارت آزاد بین دو کشور در سال 2009 نقش بی بدیلی در توسعه مناسبات اقتصادی ترکیه با صربستان داشته است.
کشاورزی و کشت فراسرزمینی حوزه های جذاب همکاری اقتصادی تهران و بلگراد
تولیدات کشاورزی ۹/۶ درصد تولید ناخالص کشور صربستان را تشکیل می‌دهد و این حوزه از اهمیت بسیار بالایی در صربستان برخوردار است و در این راستا برگزاری اکسپو کشاورزی و مواد غذایی بین دو کشور باهدف افزایش تعاملات تجاری دو جانبه، شناخت نیازهای بازار هدف، قیمت گذاری و در نتیجه گسترش تعاملات تجاری و کشاورزی نتایج پرباری به همراه خواهد داشت.
برخورداری صربستان از دانش فنی و توانمندی فوق‌العاده در خصوص دانه بذر، ایران را قادر می‌سازد تا پس از دریافت بذرهای مورد نیاز و بومی سازی آنها صنعت کشت و زراعت خود را به روزتر و پررونق‌تر کند
برخورداری صربستان از دانش فنی و توانمندی فوق‌العاده در خصوص دانه بذر، ایران را قادر می‌سازد تا پس از دریافت بذرهای مورد نیاز و بومی سازی آنها صنعت کشت و زراعت خود را به روزتر و پررونق‌تر کند. بنابراین سرمایه‌گذاری مشترک و همکاری با این کشور در زمینه کشاورزی و هم چنین واردات روغن‌های نباتی می‌تواند افق‌های تازه‌ای را برای صادرات محصولات کشاورزی و واردات بذور باز کند، چرا که صربستان در زمینه تولید بذر سویا، کلزا و ذرت دارای سابقه درخشانی است.
با توجه به برنامه‌های صربستان جهت پیوستن به اتحادیه اروپا و توافقنامه تجارت آزاد این کشور با اتحادیه اروپا، می‌توان بلگراد را دروازه ورود محصولات ایرانی به بازار اروپای شرقی و اتحادیه اروپا دانست.
نتیجه
آب و هوای معتدل، خاک مرغوب و تولیدات انبوه کشاورزی صربستان این کشور را تبدیل به مکانی ایده‌آل برای کشت فراسرزمینی از سوی مهندسین و فعالان حوزه کشاورزی در ایران کرده است تا بدین ترتیب علاوه بر رفع چالش‌های زراعی ایران از جمله اقلیم گرم و نیمه خشک و محدودیت منابع آبی، ارزآوری و تامین مایحتاج کشاورزی برای ایران رقم بخورد.
نیاز صربستان به نفت و محصولات پتروشیمی و نیاز متقابل ایران به نهاده‌های دامی و کشاورزی و نتیجتا تهاتر کالا در این دو حوزه علاوه بر تقویت روابط اقتصادی میان دو کشور سبب گشایش درب‌های تجارت تهران با کشورهای حوزه بالکان خواهد شد.
افزون بر این، عدم تحریم محصولات دانش بنیان ایرانی در زمینه‌هایی چون پزشکی و نانوتکنولوژی و هم‌چنین پتروشیمی خود نقطه مثبتی برای تجارت با صربستان خصوصا در حوزه‌های موردنیاز آن است. همسایگی ایران با 15 کشور نیز برای صربستان یک فرصت مغتنم محسوب می‌شود، چرا که این کشور می‌تواند از طریق ایران کالاهایی خود را به مقاصدی چون افغانستان، پاکستان، عراق و حتی آسیای میانه روانه کند.
لازمه افزایش مبادلات دو جانبه میان دو کشور تمرکز بازرگانان ایرانی و صرب بر کالاهای غیر تحریمی است. موانع بانکی و گمرکی، حمل و نقل و بازاریابی و بازارسازی محصولات ایران در صربستان و مشکلات اخذ ویزا برای فعالان اقتصادی نیز از جمله مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در گسترش مراودات تجاری دو جانبه است.
نظر شما