بازار؛ گروه بین‌الملل: اخیرا ایران و اوگاندا در طی سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به این کشور آفریقایی چهار سند همکاری در حوزه‌های معافیت صدور ویزا، همکاری کشاورزی، تشکیل کمیسیون دائمی مشترک و بیانیه مشترک به امضا رساندند.
اوگاندا به عنوان یکی از مقاصد سفر رئیس‌جمهور، کشوری محصور در خشکی با ۴۵ میلیون نفر جمعیت است که رشد اقتصادی آن در ۲ سال اخیر پس از کرونا به ۳.۳ درصد رسیده است. اقتصاد این کشور عمدتا مبتنی بر کشاورزی است که یک سوم تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می‌دهد. چین، کنیا و هند ۳ کشور نخست صادرکننده کالا به اوگاندای نفت‌خیز هستند که سیاست برقراری تجارت آزاد با دنیا را با حذف تعرفه های گمرکی در سال‌های اخیر در پیش گرفته است. افزون بر این اوگاندا در میان هفت کشور قرار گرفته که یک بازار ۳۰۰ میلیون نفری محصولات صادراتی ایران به شمار می‌آید.
دولت سیزدهم از زمان روی کار آمدن خود درصدد برآمده است تا با تمرکز بر ظرفیت‌های اقتصادی مشترک ایران و آفریقا، در جهت توسعه روابط اقتصادی در کنار روابط سیاسی بهره‌برداری کند. در همین زمینه تنها در سال گذشته ۴ کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی با کشورهای آفریقایی برگزار و نزدیک به ۵۰ سند امضاء گردیده و ۸۳ هیات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان ایران و کشورهای آفریقایی تبادل شده است.
دولت سیزدهم از آغاز به کار خود اقدام به اتخاذ سیاست خارجی متوازن و شرق‌گرایی کرده است و بنای دوستی عمیق تر با کشورهایی را دارد که شاکله اقتصادی آن ها مبتنی بر سیاست‌های ضدغربگرایی است و با توجه به سیاست‌های مستقل اوگاندا در محافل بین المللی و ایستادگی در برابر فشار کشورهای غربی، این کشور به لحاظ دیپلماتیک اهمیت ویژه‌ای برای ایران دارد.
لازم به ذکر است که اوگاندا از ابتدای سال ۲۰۲۴ ریاست جنبش عدم تعهد را به عهده خواهد گرفت و با توجه به سیاست‌های مستقل این کشور در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، ایران قادر خواهد بود در چارچوب ظرفیت‌های جنبش عدم تعهد از این شرایط استفاده کند.
عرصه وسیع مشارکت اقتصادی ایران و اوگاندا
اوگاندا با ذخایر و منابع طبیعی و معدنی غنی مس، کبالت، سنگ آهک، نمک و طلا و منابع عظیم نفتی نیازمند دریافت فن‌آوری و دانش فنی وسیع و فعال شرکت‌های خودکفای ایرانی در حوزه‌های نفت، پتروشیمی و معدن‌داری است و از این رو سرمایه‌گذاری ایران در اوگاندا در حوزه‌های یاد شده منجر به ارزآوری متقابل برای دو طرف و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد ایران در برابر تحریم‌ها خواهد شد.
افزون بر این، ایران با تجربه‌های موفق خود در زمینه راه‌سازی، سدسازی، فرودگاه و اسکله سازی، صنایع نفتی و پتروشیمی و ساخت مسکن و احداث سایر زیرساخت‌ها قادر خواهد بود از طریق صدور خدمات فی و مهندسی حوزه‌های مربوطه به اوگاندا علاوه بر درآمدزایی و انباشت ثروت ملی، حضور خود در شرق آفریقا را تعمیق بخشد.
محدودیت منابع آبی در ایران و اقلیم نیمه خشک کشور از یک سو و تجربه‌ها و دانش فنی ارزشمند و ممتاز شرکت‌های دانش بنیان از سوی دیگر اهمیت کشت فراسرزمینی در اوگاندا را به دلیل زمین‌های حاصلخیز بلااستفاده و ارزان قیمت، منابع آبی فراوان و نیروی کار ارزان دارای در قبال صادرات فناوری‌های کشت، ماشین‌آلات کشاورزی و راه‌اندازی خط تولید تجهیزات کشاورزی دوچندان می‌کند
افزون بر این، محدودیت منابع آبی در ایران و اقلیم نیمه خشک کشور از یک سو و تجربه‌ها و دانش فنی ارزشمند و ممتاز شرکت‌های دانش بنیان از سوی دیگر اهمیت کشت فراسرزمینی در اوگاندا را به دلیل زمین‌های حاصلخیز بلااستفاده و ارزان قیمت، منابع آبی فراوان و نیروی کار ارزان دارای در قبال صادرات فناوری‌های کشت، ماشین‌آلات کشاورزی و حتی راه‌اندازی خط تولید تجهیزات کشاورزی دوچندان می‌کند.
مشکل کمبود ذخایر آب در ایران در سال‌های گذشته به یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاسی-امنیتی و اقتصادی تبدیل شده است که با کشت فراسرزمینی در ازای صدور خدمات فنی – مهندسی و دانش فنی در حوزه های گوناگون مشکل کاهش ذخایر آبی کشور مرتفع می‌شود.
اوگاندا چندین میلیون هکتار زمین آماده برای کشت در اختیار دارد و طی سال‌های گذشته ۴۵۰۰ هکتار را برای کشت فراسرزمینی در اختیار ایران قرار داده است که رئیسی طی سفر اخیر خود به اوگاندا از آن بازدید به عمل آورد
اوگاندا چندین میلیون هکتار زمین آماده برای کشت در اختیار دارد و طی سال‌های گذشته ۴۵۰۰ هکتار را برای کشت فراسرزمینی در اختیار ایران قرار داده است که رئیسی طی سفر اخیر خود به اوگاندا از آن بازدید به عمل آورد.
کشت فراسرزمینی ایران در اوگاندا فرصت مطلوبی برای تولید محصولاتی استراتژیک همچون ذرت و ابریشم با قیمت مناسب را فراهم می آورد. از سوی دیگر امکان واردات ۱۰میلیارد نهاده‌های کشاورزی از اوگاندا با قیمت پایین‌تر نیز برای ایران فراهم است. ظرفیت بالای اوگاندا در تولید شکر، لبنیات، چای، قهوه، و ذرت نیز می تواند برای تامین بخشی از مایحتاج اساسی ایران مورد استفاده قرار گیرد
کشت فراسرزمینی ایران در اوگاندا فرصت مطلوبی برای برای تولید محصولاتی استراتژیک همچون ذرت و ابریشم با قیمت مناسب را فراهم می آورد. از سوی دیگر امکان واردات ۱۰میلیارد نهاده‌های کشاورزی از اوگاندا با قیمت پایین‌تر نیز برای ایران فراهم است. ظرفیت بالای اوگاندا در تولید شکر، لبنیات، چای، قهوه، و ذرت نیز می تواند برای تامین بخشی از مایحتاج اساسی ایران مورد استفاده قرار گیرد.
اوگاندا دارای صنعت لبنیات بزرگ و تولیدات غذایی رو به رشد و با پتانسیل صادراتی بالا است. با این حال، مقدار قابل توجهی از محصولات غذایی در این کشور به دلیل نبود امکانات فرآوری و نگهداری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در نتیجه، برای سرمایه‌گذاری در این بخش، به ویژه در احداث کارخانه‌های فرآوری شیر، سردخانه و کارخانه، فرصت قابل توجهی وجود دارد.
حجم تجارت ایران و اوگاندا
قاره آفریقا در دهه گذشته تغییرات اقتصادی بزرگی را تجربه کرده و در واقع می‌توان گفت در ابتدای مسیر خیز اقتصادی قرار گرفته است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، صادرات کالا از قاره آفریقا به دیگر کشورها در سال ۲۰۲۲ به رقم ۳/ ۶۵۵میلیارد دلار رسیده است که رشد ۷/ ۱۸درصدی را نشان می‌دهد. هم‌چنین واردات کالای کشورهای آفریقایی از دیگر کشورها در این سال به رقم ۷/ ۷۲۳میلیارد دلار رسیده است که نسبت به سال ۲۰۲۱، ۲/ ۱۶درصد رشد داشته است.
در سال ۲۰۲۱ میلادی، کشورهای آفریقایی ۱۰۰میلیارد دلار صادرات خدمات و ۱۶۰میلیارد دلار واردات خدمات داشته است. بنابراین مشخص است که باید تصویر بازرگانان و فعالان اقتصادی ایرانی نسبت به قاره سیاه تغییر پیدا کند و این قاره را نه به عنوان یک زمین سوخته، بلکه فرصت طلایی برای مبادلات تجاری در نظر بگیرند و از این ظرفیت بالقوه حداکثر استفاده را کنند. اوگاندا با درآمد سرانه ۲۶۰۰ آمریکا، جزو اقتصادهای با درآمد متوسط این قاره ارزیابی می‌شود.
آمار تجارت دو کشور در طول سالیان گذشته نشان‌دهنده پتانسیل بالا برای ارتقای روابط تجاری ایران و اوگانداست. اما این کشور آفریقایی نیز مانند کنیا عمدتا خریدار فرآورده‌های نفتی و ماشین‌آلات بوده و در مقابل قهوه و مواد عطرسازی به ایران فروخته است
بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرک، مجموع تجارت بین ایران و اوگاندا در سال گذشته کاهش جزئی در قیاس با سال ۱۴۰۰ پیدا کرده و با افت دو درصدی از نظر دلاری و کاهش ۶۰ درصدی از حیث وزنی مواجه شده است. اما رشد ۳۲ درصدی را از نظر ارزش ریالی تجربه کرده است. اما آمار تجارت دو کشور در طول سالیان گذشته نشان‌دهنده پتانسیل بالا برای ارتقای روابط تجاری ایران و اوگانداست. اما این کشور آفریقایی نیز مانند کنیا عمدتا خریدار فرآورده‌های نفتی و ماشین‌آلات بوده و در مقابل قهوه و مواد عطرسازی به ایران فروخته است.
این کاهش در مبادلات تجاری ایران و اوگاندا ناشی از کاهش صادرات به این کشور آفریقایی بوده است چرا که واردات از اوگاندا به ایران رشد ۶۶ درصدی از نظر ارزش دلاری نسبت به ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۰ را تجربه کرده و از نظر ریالی و وزنی نیز روند رو به رشدی را داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که رشد تجارت (صادرات و واردات) بین دو کشور با توجه به پتانسیل‌های کالایی موجود در ایران و اوگاندا می‌تواند در سال جاری اتفاق بیفتد.
نگاهی به تجارت دو کشور نشان می‌دهد ایران در سال گذشته با صادرات حدود ۱.۲ میلیون دلار محصولات مختلف به اوگاندا، این شریک تجاری را در رتبه نود و دوم قرار داده است. البته واردات ایران از همین کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ با افزایش ۶۶ درصدی از نظر ارزش دلاری مواجه شده است.
اوگاندا عمدتا مشتری محصولات و فرآورده‌های نفتی، واکسن، ماشین‌آلات کشاورزی، محصولات معدنی مانند مس از سوی ایران بوده است.
نتیجه
عدم توجه کافی دولت‌های قبلی ایران به قاره آفریقا منجر به سیر نزولی مناسبات و تعاملات اقتصادی ایران با قاره سیاه در سال‌های گذشته شده که طبیعتا کاهش حجم تجارت ایران با آن را نیز در پی داشته است.
در حال حاضر حجم تجارت ایران با کشورهای آفریقایی حدود ۱.۲ میلیارد دلار است که چیزی در حدود ۱درصد حجم تجارت ایران را شامل می‌شود هرچند که این رقم در سال‌های گذشته در حدود ۶۰۰میلیون دلار بوده است و با توجه به ظرفیت‌های عظیم اقتصادی دو طرف رقم ناچیزی به شمار می‌آید.
فاصله جغرافیایی طولانی، عدم شناخت بازرگانان ایرانی از بازار کشورهای آفریقایی، صادرات بخش عمده‌ای از کالاهای ایرانی از طریق کشورهای ثالث خصوصا امارات از مهم‌ترین چالش‌های تجارت ایران با آفریقا و مغفول ماندن فرصت های اقتصادی قاره سیاه برای ایران است.
عدم توازن و تنوع در کالاهای صادراتی ایران به کشورهای آفریقایی که عمدتا شامل نفت و کالاهای پتروشیمی می‌شود، خود نیز علت دیگری برای حجم اندک تجارت دوجانبه است. درحال‌حاضر شش گروه کالایی خودرو، قطعات کامپیوتری، پوشاک، محصولات دارویی، ماشین‌های صنعتی و مواد شیمیایی، اولویت‌های کشورهای آفریقایی است که این حوزه‌ها در سبد صادرات کالاها و خدمات ایران مغفول مانده‌اند.
نظر شما