بازار؛ گروه بین الملل: وزارت تجارت و بازرگانی انگلیس با انتشار گزارشی در خصوص حجم تجارت تهران و لندن در سال ۲۰۲۲ اعلام کرده که این میزان با رشد ۷۲ درصدی به ۶۹۶ میلیون پوند رسیده که بالاترین رقم تجارت دو کشور طی ۱۰ سال گذشته بوده است.
در پی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ مبادلات تجاری ایران و انگلیس وارد مدار رشد شده و افزایش ۳ برابری را تجربه کرده است. ارزش تجارت دو کشور در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۱۹۱ میلیون پوند بوده که این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۴۰۵ میلیون پوند و در سال ۲۰۲۲ به ۶۹۶ میلیون پوند افزایش یافته است. اما با وجود این میزان رشد تبادلات تجاری دو طرف، ایران در میان شرکای تجاری انگلیس در سال ۲۰۲۲ رتبه ۹۸ را داشته و تجارت با ایران تنها ۰.۱ درصد از کل تجارت خارجی این کشور را تشکیل داده است.
بر اساس این گزارش انگلیس در سال میلادی گذشته ۵۳۱ میلیون پوند کالا و خدمات به ایران صادر کرده است. صادرات انگلیس به ایران در این سال نسبت به سال قبل از آن رشد ۱۰۰ درصدی داشته است. این کشور در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲۶۵ میلیون پوند کالا و خدمات به ایران صادر کرده بود. از کل صادرات ۵۳۱ میلیون پوندی انگلیس به ایران در سال ۲۰۲۲ بخش قابل توجهی از آن یعنی ۴۷۰ میلیون پوند مربوط به صادرات خدمات به ایران بوده است.
واردات انگلیس از ایران در سال ۲۰۲۲ نیز رشد ۱۸ درصدی نسبت به سال قبل از آن داشته و به ۱۶۵ میلیون پوند رسیده است. انگلیس در سال پیش از آن ۱۴۰ میلیون پوند کالا و خدمات از ایران وارد کرده بود. همچون صادرات، در واردات انگلیس از ایران نیز خدمات سهم قابل توجهی دارد به طوری که از واردات ۱۶۵ میلیون پوندی انگلیس از ایران ۱۴۸ میلیون پوند مربوط به واردات خدمات بوده است. ایران در میان مقاصد صادراتی انگلیس در سال ۲۰۲۲ رتبه ۸۱ را داشته و از نظر تامین نیازهای وارداتی این کشور رتبه ۱۱۴ را به خود اختصاص داده است.
تمایل انگلیس به توسعه روابط تجاری با ایران به رغم تحریم‌ها
ایران و انگلیس با اقتصادهایی نامتقارن از ظرفیت‌های گسترده‌ای برای همکاری در حوزه های انرژی (نفت، گاز، برق، انرژی‌های نو و نیروگاه، پالایشگاه، پتروشیمی و تاسیسات نفتی)، کشاورزی، صدور خدمات فنی مهندسی، حمل و نقل، ترانزیت، دارو و تجهیزات پزشکی، صادرات غیرنفتی و غیره برخوردار هستند.
شرکت‌ها و کسب و کارهای انگلیسی کوچک و متوسط که منافعی در آمریکا و بالطبع نگرانی از جانب تحریم‌های ضد ایرانی ایالات متحده ندارند، اشتیاق فزاینده‌ای به همکاری با ایران دارند
تیرماه سال گذشته سخنگوی نخست وزیر انگلیس با اشاره به حمایت این کشور از توسعه روابط تجاری با ایران تصریح کرده بود که لندن به دنبال اجرای مکانیسم‌هایی با هدف تسهیل تجارت میان دو کشور است چرا که شرکت‌ها و کسب و کارهای انگلیسی کوچک و متوسط که منافعی در آمریکا و بالطبع نگرانی از جانب تحریم‌های ضد ایرانی ایالات متحده ندارند، اشتیاق فزاینده‌ای به همکاری با ایران دارند. سخنگوی نخست وزیر انگلیس در ادامه گفته بود: ما مدت‌هاست از تجارت مشروع با ایران حمایت می‌کنیم و به کار روی مکانیسم‌هایی که این فرآیند را تسهیل کند، ادامه می‌دهیم.
چندی پیش نیز یک منبع نزدیک به اتاق بازرگانی انگلیس و ایران گفته بود که قوانین تجارت انگلیس با ایران بر خلاف آمریکا محدود به کالاهای بشردوستانه نیست و وزارت تجارت بین‌الملل برای آنچه معاملات مشروع می‌نامد، اسناد گمرکی صادر می‌کند، اما هنگام جابه‌جایی منابع مالی، بانک‌های انگلیسی از ترس تحریم‌های آمریکا از همکاری با ایران سرباز می‌زنند.
آذر ماه سال ۱۴۰۰ نیز سایمون شرکلیف، سفیر بریتانیا در ایران در ملاقات با مسعود خوانساری رئیس اتاق بازرگانی تهران بر انگیزه و تمایل شرکت‌های انگلیسی برای همکاری با شرکت‌های ایرانی، به‌ویژه در حوزه صنایع غذایی، کشاورزی و بهداشت و سلامت تاکید کرده بود. رفع موانع مبادلات بانکی به عنوان زیرساخت توسعه نیز از دیگر محورهای این گفت‌وگو بوده است. پس از شکل‌گیری برجام، قراردادهایی به ارزش تقریبی ۱۰میلیارد دلار میان دو کشور منعقد شد که اجرای این قراردادها با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها متوقف شده است. شرکلیف در این دیدار خاطرنشان کرده بود به علت ماهیت بین‌المللی اغلب بانک‌های بریتانیایی، تحریم‌ها مانعی جدی برای همکاری آنها با ایران است.
اما نکته امیدبخش این است که با خروج انگلستان از اتحادیه اروپا می‌توان مبادلاتی را بر مبنای ارز محلی ایران و انگلیس به انجام رساند تا شرکت‌های دو طرف از گزند تحریم‌ها در امان باشند، چرا که مهم‌ترین مانع توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور مربوط به نقل و انتقال پولی و مسایل بانکی است که موجب شده مراودات تجاری میان دو کشور بعضا از طریق کشورهای ثالثی چون ترکیه و امارات صورت گیرد.
برای حل مشکلات پیش رو در تجارت دوکشور، فعالان اقتصادی انگلیس و ایران به صورت وبینار با یکدیگر در تعامل بوده‌اند و درصورت ادامه مذاکرات و رفع موانع احتمال بازگشت همکاری‌های تجاری به میزان سال ۲۰۱۶ (پیش از خروج یکجانبه آمریکا از برجام) بازگردد. در آن مقطع، قراردادهایی در حوزه صنایع هوایی، احداث نیروگاه‌هایی در حوزه تجدیدپذیرها، صنایع زیرساختی و هیدروکربوری به امضا رسیده بود که انتظار این است که این قراردادها بار دیگر به جریان بیفتد.
پیش از اعمال تحریم‌های ترامپ علیه ایران، روابط سازنده‌ای میان ایران و بریتانیا برقرار بود و ارزش همکاری‌های اقتصادی دو کشور حدود ۱۰میلیارد دلار برآورد می‌شد و در آن دوران قرار شد ۸ پروژه از جمله پروتون درمانی، مرکز جامع درمان سرطان و نیروگاه خورشیدی با همکاری شرکت‌های انگلیسی در ایران اجرا شود اما به دلیل تحریم‌ها لغو شد
پیش از اعمال تحریم‌ها در دوره دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا علیه ایران، روابط تجاری میان تهران و لندن برقرار بود و ارزش همکاری‌های اقتصادی دوطرف حدود ۱۰میلیارد دلار برآورد می‌شد و در آن دوران هشت پروژه در ایران تعریف شده بود که قرار بود با همکاری شرکت‌های بریتانیایی اجرا شوند؛ پروژه‌هایی از قبیل ساخت ورزشگاه ۴۰هزار نفری بانوان، ساخت و تجهیز نخستین مرکز جامع درمان سرطان در ایران، احداث مرکز پروتون‌درمانی با مشارکت یک شرکت بلژیکی و احداث نیروگاه خورشیدی به ارزش ۸۰۰ میلیون یورو که با بازگشت تحریم‌ها متوقف شد.
انگلیس، فرانسه و آلمان ۳ کشور اروپایی عضو برجام برای تسهیل تجارت غیردلاری با تهران ۹ ماه پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام سازوکار اینستکس را ارائه کردند که هدف آن فراهم کردن امکانی برای برخورداری ایران از مزایای اقتصادی برجام و در نتیجه تداوم آن بود. اما به گفته میشل ارهارد باک، رئیس اینستکس این سازوکار تاکنون داستان موفقیت آمیزی نبوده است. وی در سال ۲۰۲۱ در نشست اقتصادی مرتبط با ایران مدعی شده بود: بانک‌های اروپایی از سوی آمریکا تحت فشار هستند و باید اعلام کنند چه اقدامات مالی انجام می‌دهند. به همین خاطر ساده ترین کار برای آنها این است که اصلا طرف تبادلات مالی با ایران نروند.
ایران به رغم بدعهدی طرف‌های غربی در اجرای تعهدات برجامی، حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای مشارکت در مذاکرات وین با هدف حفظ توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌های ظالمانه نشان داد و اعلام کرد که انتظار دارد طرف مقابل رویکرد مسئولانه‌ای در پیش گرفته و مسیر تحریم‌های غیرقانونی را که منجر به تضعیف اجرای برجام شده است، معکوس کند
ایران به رغم بدعهدی طرف‌های غربی در اجرای تعهدات برجامی، حداکثر تلاش خود را با موافقت برای مشارکت در مذاکرات وین با هدف حفظ توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌های ظالمانه نشان داد و اعلام کرد که انتظار دارد طرف مقابل رویکرد مسئولانه‌ای در پیش گرفته و مسیر تحریم‌های غیرقانونی را که منجر به تضعیف اجرای برجام شده است، معکوس کند.
گفت‌وگوها پس از ماه‌ها چانه‌زنی و بحث‌های فشرده، به دلیل تعصبات غلط و تعلل در تصمیم‌گیری ایالات متحده آمریکا برای جبران اقدامات غیرقانونی این کشور در قبال ایران و برجام، به یک وضعیت بن‌بست کشیده شد. دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا که مدعی رویکرد دیپلماسی در قبال ایران و تلاش برای بازگشت به برجام است، تاکنون گامی در جهت نشان دادن حسن نیت خود برنداشته است. جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید کرده است که برای رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار در صورتی که طرف‌های غربی واقع‌بین باشند آمادگی دارد.
پیش تر نیز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در تماس تلفنی با جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تاکید کرده بود: تهران از مذاکره منطقی و مبتنی بر نتیجه همواره استقبال کرده است اما برای رسیدن به توافق خوب و پایدار ضروری است طرف مقابل رفتارهای دوگانه و متناقض خود را کنار بگذارد.
اما در حال حاضر و پس از گذشت ۹ ماه از توقف گفت‌وگوها در خصوص برجام در وین احیای برجام بسیار پیچیده تر به نظر میرسد. پاسخ منفی ایران به بسته پیشنهادی بروکسل، جنگ اوکراین و تشدید همکاری‌های ایران و روسیه و متغیر ناآرامی‌های سال گذشته در ایران، موضوع برجام را را وارد فاز تعلیق کرده است.
اخیرا موضوع توافق موقت ایران با غرب (جایگزین برجام) به تازگی در ادبیات مقامات آمریکایی بازتاب بیشتری پیدا کرده است و برخی منابع از آمادگی کاخ سفید برای انعقاد نسخه بهینه‌شده برجام خبر دادند
اما اخیرا موضوع توافق موقت به تازگی در ادبیات مقامات آمریکایی بازتاب بیشتری پیدا کرده است. پیش‌تر سایت روسی «نزاویسیمایا گازتا» در گزارشی تحلیلی به‌صورت ضمنی به توافق موقت به عنوان نسخه جایگزین احیای برجام اشاره کرده بود و در این خصوص نوشت: دولت‌های غربی و اسرائیل از آمادگی کاخ سفید برای انعقاد نسخه بهینه‌شده برجام خبر دادند.
پایگاه آکسیوس نیز اواسط فروردین ۱۴۰۲ به نقل از منابع آگاه نوشت دولت جو بایدن در هفته‌های گذشته با مقام‌های اسرائیلی و اروپایی درباره توافق موقت با ایران رایزنی کرده است. مقام‌های اسرائیلی، دیپلمات‌های غربی و کارشناسان آمریکایی که از جزئیات طرح آمریکا مطلع هستند گفته‌اند که طرح مدنظر کاخ سفید شامل رفع برخی تحریم‌ها در ازای توقف بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود، موضوعی که گذشت زمان احتمال اجرای آن را مشخص خواهد کرد. اخیرا نیز جلسه توجیهی مقامات دولت بایدن با سناتورهای کنگره ایالات متحده، با موضوع توافق هسته‌ای ایران برگزار شده است.
روابط ایران و انگلیس؛ از بستن سفارت تا شروع مجدد همکاری های دیپلماتیک فولاد
متعاقب حادثه سفارت انگلیس در تهران در ۸ آذر ۱۳۹۰، روابط دیپلماتیک میان دو طرف در دولت محمود احمدی نژاد دچار تنش‌های جدی شد. متعاقبا سفارت بریتانیا در تهران تعطیل شد و همین اتفاق نیز برای سفارت ایران در این کشور رخ داد. اگرچه دو کشور بعدا توافق کردند که دفتر حافظ منافع خود را در دو کشور عمان برای ایران و سوئد برای بریتانیا ایجاد کنند.
اما پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۴ در ایران روابط سیاسی بین ایران و انگلستان روند بهبود را آغاز کرد و در ۲۸ آبان‌ماه سال ۱۳۹۵ نیز برای نخستین بار طی بیش از یک دهه نخست وزیر پیشین بریتانیا دیوید کامرون و رییس جمهوری پیشین ایران حسن روحانی با یکدیگر تلفنی صحبت کردند و اندک اندک زمزمه‌های بهبود روابط و بازگشایی سفارت‌های دو کشور به گوش می‌رسید.
روحانی پس از مراسم تحلیف ابراز امیدواری کرد که انتخاب وی فرصت جدیدی برای بهبود روابط میان لندن و تهران باشد؛ کامرون نیز در حاشیه اجلاس گروه ۸ در شمال ایرلند به خبرنگاران گفت که انگلیس کاملا آماده است تا به نشانه‌های تغییر رویکرد در ایران پاسخ دهد.
شهریور ۹۲ وزرای خارجه ایران و انگلیس در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیدار و گفت وگو کردند، دیدار و مذاکراتی در جهت رایزنی برای بهبود روابط دو کشور و همچنین پیشبرد مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ که در آن زمان قرار بود نخستین گام ها برای آغاز دور جدیدی از مذاکرات برداشته شود و در نهایت در تابستان ۹۴ و در پی سفر فیلیپ هاموند، وزیر خارجه پیشین انگلیس به ایران در راس هیاتی بلندپایه سفارت این کشور در ایران بازگشایی شد.
نتیجه
باتوجه به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا که امکان حذف دلار و استفاده از ارزهای محلی ایران و انگلیس در تجارت دوجانبه را فراهم آورده و از سوی دیگر باتوجه به پتانسیل ایران در حوزه‌های کشاورزی و فولاد که موردنیاز انگلیس است، لزوم به کارگیری دیپلماسی اقتصادی فعال‌تر و قوی‌تر از سوی دو طرف برای تعمیق روابط اقتصادی هر چه بیش‌تر احساس می شود.
از این‌رو بازنگری در قانون جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بازتعریف ظرفیت‌های مناطق آزاد و ویژه تجاری، توجه به بنگاه‌های بخش‌خصوصی با اولویت صادرکنندگان، معرفی بنگاه‌هایی در سطح استانداردهای بین‌المللی و شناسایی ظرفیت‌ها ازسوی اتاق‌های مشترک و معاونت امور بین‌الملل اتاق تهران و اعزام هیات‌های تجاری به انگلیس از مهم‌ترین اقدامات لازم برای توسعه تجارت با انگلیس است.
در عین حال آن دسته از شرکت‌های بخش خصوصی که قادر به فعالیت در سطح استانداردهای انگلیس هستند باید به عنوان بازوی قدرتمند اقتصاد کشور وارد تجارت دوجانبه شوند و به شکل بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط وارد حیطه تعاملات اقتصادی با لندن شوند تا علاوه بر در امان بودن از تحریم‌ها زمینه رشد تعاملات اقتصادی دوطرف را فراهم کنند.
نظر شما