یاسمن بلوردی، بازار:به گفته کارشناسان، هدف کشاورزان و دامپرورانی که در زمینه کشت ارگانیک فعالیت می کنند به طور مشخص حفاظت از خاک و آب به عنوان دو عنصر اصلی تولید محصول و در عین حال کاهش آلودگی ها است. در این راستا گفتگویی با «محمدرضا رضاپناه»، رئیس اتحادیه انجمن های علوم گیاه پزشکی ایران و عضو هیات مدیره شورای بین المللی تکنولوژی و نوآوری ارگانیک انجام دادیم که در ادامه می خوانید.
محمدرضا رضاپناه، رییس اتحادیه انجمن های علوم گیاه پزشکی ایران در خصوص اهمیت این کشت محصولات ارگانیک می گوید: میزان توجه به تولید، مصرف و عرضه محصولات ارگانیک و سطح نظم و تنوع در نظام غذا و تغذیه به شاخصی برای اهتمام عملی و روزمره مردمان و نهادهای یک کشور به ایمنی و سلامت غذا بدل شده است. همانطور که حتی در ایام پاندمی کروناویروس، برخی رسانه ها سعی در تخریب باور مردم نسبت به توان ملی در واکنش مناسب به این معضل داشتند، تلاش های مزمن و مشابهی برای تخریب اطمینان مردم به سلامت غذا در ایران مشاهده شده و می شود. این در شرایطی است که راه حل مقابله با این حرکت های مشکوک، تقویت نظام سلامت، تقویت نظام سلامت غذا و برپا داشتن نظم و نظام‌های باورپذیر و اصولی است که پشتوانه علمی بهینه داشته باشند و از طرفی حرکت تهاجمی و نه غیر منفعل فعالان این عرصه را برای گشایش و فتح بازار محصولات با کیفیت بهینه نه تنها در کشور بلکه در منطقه و سایر نقاط می طلبد. البته گفتنی است که تولید و عرضه محصولات ارگانیک کشور در نیم قرن اخیر از مراحل اولیه شوق، انکار، تردید و ضرورت به مرحله تمایل گروهی به سرمایه گذاری رسیده و ظاهرا تحت تاثیر برخی مسایل درونی و بیرونی متوقف شده است که به نظر بنده هیچ توجیهی برای این توقف پذیرفتنی نیست.
بهترین استراتژی در راستای ایجاد یک نظام درست برای محصولات ارگانیک، مشارکت دادن طرفداران جنبی و ائتلاف گسترده تر است تا نه تنها محصولات ارگانیک بلکه فکر ارگانیک نیز سازماندهی شود تا با توجه به استانداردهای تجارت منصفانه به طرز موثرتری در مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست اثرگذار باشد
رضاپناه در پاسخ به این سوال که چگونه می توان نظامی درست برای محصولات ارگانیک، ایجاد کرد می گوید: در ابتدا باید بدانیم که میدان مرکزی فرآورده های کشاورزی فرانکفورت (Frischezentrum) در اندیشه تازه رسانی میوه و تره بار با بالاترین استانداردها در کمتر از ۲۵ ساعت به میز غذا و رستورانها است تا بیشترین بهره از غذا و ارزشهای محصولات تازه استحصال شود که این امر مهم نباید در تصمیمات، مصوبات، ایجاد ساختارها، آموزش نیروها و حتی مقررات تجارت مغفول بماند.
از سوی دیگر جالب است بدانید در روند جهانی شدن و تعدد ادغام ها و ائتلاف ها، پدیده تامین مواد غذایی بصورت محلی تا آنجا پیش رفته است که شعار «کشاورزت را بشناس، غذایت را بشناس» طرفدارانی یافته است و اجلاس هائی را بخود اختصاص داده است و در راستای CSA بسوی کشاورزی شهری پیش رفته است که برای برخی شهرها جالب توجهاست. به طوری که در کشور کره جنوبی شرکت Hansalim Coop با درآمد سالانه ۲۰۰ میلیون دلار، با تحت پوشش قراردادن کشاورزان خرده پا، سیصدهزار خانوار و به عبارتی بیش از یک میلیون نفر را تحت پوشش قرار داده است تا غذای با کیفیت و تازه محلی و ارگانیک با قیمت مناسب در اختیار آنها قرار دهد.
با این تفاسیر بنظر می رسد بهترین استراتژی در راستای ایجاد یک نظام درست برای محصولات ارگانیک، مشارکت دادن طرفداران جنبی و ائتلاف گسترده تر است تا نه تنها محصولات ارگانیک بلکه فکر ارگانیک نیز سازماندهی شود تا با توجه به استانداردهای تجارت منصفانه به طرز موثرتری در مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست اثرگذار باشد.
شعار فدراسیون جهانی جنبش های کشاورزی ارگانیک
مدیر قطب علمی ارگانیک با بیان اینکه شعار «یک جهان، یک آینده و ارگانیک برای پایداری» بعد از چهل سال هدف مدنظر فدراسیون جهانی جنبش های کشاورزی ارگانیک IFOAM)) است، می افزاید: اگرچه تحولاتی همچون کمپوست کردن، کود سبز، تناوب محصولات و پوشش خاک در طول این چهل سال فقط یک درصد کشاورزی جهان را بخود اختصاص دادهاست، اما اذهان بیشماری را بخود مشغول کرده است که چگونه یک جنگل بارانی همیشه سبز است، اما بشر با تمام ادعا و دانش خود هنوز نمی تواند اراضی کشاورزی خود را به سبک پایدار و بدون آلایندگی، حفظ و از آنها بهره برداری نماید.
رضاپناه می گوید: با این تفاسیر اگر این شیوه عالمانه و توافق شده بین المللی بصورت هماهنگ و منسجم مبنای ساختار سازی لازم برای رعایت موازین در صادرات و واردات مواد غذایی و همچنین در تولید، مصرف و بازرگانی داخلی و خارجی قرار بگیرد؛ نظم و نظام لازم و کافی برای تضمین ایمنی غذا در کشور و منطقه و چه بسا سلامت آب، دام، محیط زیست و جوامع بشری تبیین خواهد شد، بنابراین در ضرورت تبیین یک نظام منسجم ایمنی غذا ضروری شکی نیست. اما اینکه تا چه حد و با چه میزان سرمایه گذاری مادی و معنوی باید باشد، چقدر در این زمینه اهتمام ملی و منطق های وجود دارد و سطح این نظم و نظام چقدر است و در چه سطحی باید باشد، اهداف ملی و منطقه ای در قرن آتی چگونه باید باشد و اینکه چه شاخص هائی می تواند داشته باشد موضوعاتی است که باید بررسی گردد.
وی می افزاید: اگر کشور توسعه یافته ای مانند آلمان و منطقه اروپا، در بهار سال ۲۰۱۱ با شیوع یا احساس شیوع نوعی بیماری با منشاء غذا می تواند هزینه ها و ضررهای هنگفتی را تحمل کند، معلوم نیست در شرایط حساس اقتصاد جهانی، کشورهای در حال توسعه یا حتی کشورهای توسعه نیافته بتوانند چنین هزینه هائی را تحمل نمایند. در هر صورت شناخت عالمانه و جامع از ریسک هائی که از جنبه های مختلف در محصولات و فرآورده های غذایی مطرح می شود و مدیریت اصولی آنها، می تواند ضمن ایجاد شرایط بهینه و بهرهور در فضای تولیدات غذایی کشور و منطقه، از بروز مشکلاتی مانند عبور از حد مجاز آفلاتوکسین یا باقیمانده سموم و داروهای دامی در مواد غذایی جلوگیری نماید.
حال سوال اینجاست که چرا محموله های از گوجه فرنگی بوشهر متهم به باقیمانده غیرمجاز سموم شیمیائی می شود و تولیدکنندگان و صادرکنندگان آن از منافع بازار امارات محروم می شوند و چراهای بسیار دیگر؟
یکی از راهکارهای اجتناب از مخاطرات منتج از ورود نهاده‌های شیمیایی به بخش کشاورزی و بالتبع در فرآورده ها و صنعت غذایی، کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات خام و فرآوری شده ارگانیک و بیو است
بکارگیری عبارت «محصول سالم» به جای «محصول ارگانیک» کمکی به نظام ایمنی غذایی کشور نمی‌کند
این عضو هیات مدیره شورای بین المللی تکنولوژی و نوآوری ارگانیک در خصوص روند تولید تا عرضه محصولات ارگانیک در کشورهای مختلف می گوید: در کشورهای منطقه تولید و عرضه فرآورده های ارگانیک با درجات متفاوتی از نظم مطرح است. از طرفی نظم در این مقوله در سطح بین المللی، آنچنان استحکام یافته و مشتریان خود را مطمئن نموده است که اجازه خدشه توسط نوظهوران این عرصه را نمی دهد. لذا از بدلها، تقلب و بی نظمی در این مقوله برای حفظ منافع ملی و منطق های باید نگران بود. متاسفانه حتی برخی نهادهای مسئول و غیرمسئول که در دسترسی به این نظم ناموفق یا ناتوان بوده اند، واژه های غیراصولی همچون «محصول سالم» را حتی به رسانه ها کشانده اند که به نظام ایمنی غذایی کشور نه تنها کمک نمی‌کند بلکه بر ابهامات افزوده و منافع و مصالحی را نیز به مخاطره انداخته است. در حالی که بر اساس تعاریف فدراسیون جهانی جنبش های کشاورزی ارگانیک، مقوله ارگانیک به معنای تولید غذا با کیفیت بالا و در حد کافی، همگامی با طبیعت به جای سلطه‌گری و چیرگی بر آن، تقویت چرخه‌های بیولوژیکی در سامانه‌های زراعی شامل تقویت میکرو ارگانیسم‌ها، فلوروفون خاک، افزایش تنوع گیاهی و حیوانی، حفظ و افزایش حاصلخیزی خاک‌ها در دراز مدت، بهره‌گیری از منابع تجدید شونده تا حد امکان، فراهم نمودن شرایطی از زندگی برای دام‌ها که امکان بروز کلیه رفتارهای غریزی را برای آنها فراهم سازد، جلوگیری از بروز کلیه اشکال آلودگی ناشی از عملیات مختلف کشاورزی، حفظ تنوع ژنتیکی سامانه کشاورزی و محیط اطراف، امکان کسب درآمد کافی برای زارعین و جلب رضایت آنان و ایجاد محیط کار سالم و در نظر گرفتن اثرات گسترده تر اجتماعی و اکولوژیکی سامانه زراعی است.
رضاپناه می‌افزاید: این کشت بوم نیز جهت تغذیه گیاهی و حفظ حاصلخیزی خاک تا حد امکان متکی به تناوب زراعی، استفاده از بقایای گیاهی، کود حیوانی، بقولات، کود سبز، پسماندهای آلی برون مزرعه‌ای و برای کنترل آفات و بیماری‌ها، متکی بر روش‌های کنترل بیولوژیک و ارگانیک و کنترل مکانیکی علف‌های هرز است.
تولید و عرضه محصولات ارگانیک کشور در نیم قرن اخیر از مراحل اولیه شوق، انکار، تردید و ضرورت به مرحله تمایل گروهی به سرمایه گذاری رسیده است
توسعه اصولی ارگانیک در گروی ایجاد نظام های منسجم مربوطه است
وی در پاسخ به این سوال که آیا بین نظام تولید و عرضه محصولات ارگانیک با نظام ایمنی غذا ارتباطی وجود دارد یا خیر، می‌گوید: از تجارب خوب و بد ترکیه، مصر، امارات، عربستان و لبنان می توان درس هائی گرفت و حافظ جایگاه خاص و انگیزه های اصولی این حرکت در کشور و منطقه باشیم. اگرچه گاهی علیرغم تولید محصولات گواهی شده بر اساس سخت ترین استانداردها و یا محصولات ارگانیک در برخی کشورهای آفریقائی، کلیات امر حاکی از نظم و نظام در تولید و عرضه محصولات ارگانیک در آنها نیست و از طرف دیگر نظام سلامت غذا قابل قبول نیز در آنها استقرار ندارد. برای مثال ممکن است عده ای به تولید و عرضه محصولات ارگانیک بصورت محدود و برای گروه های خاص در داخل یا عمدتا برای صادرات مشغول شده باشند که الزاما نشانگر یک نظم و نظام تولید و عرضه محصولات ارگانیک نیست.
رضاپناه افزود: این ضعف ساختاری ضمن تضعیف اثرگذاری اینگونه کشورها در تبیین استانداردهای توافق شده بین المللی، در سبک جدید جدالهای محلی، گروهی تا بین المللی، فرصت انتفاع اقتصادی را به حریف های فرصت طلب یا حداقل مانورهای اقتصادی و سیاسی آنها داده است.
وی خاطرنشان کرد: با این تفاسیر می توان گفت توسعه اصولی ارگانیک در گروی ایجاد نظام های منسجم مربوطه است و سطح و میزان نظم و نظام در زمینه تولید و عرضه محصولات ارگانیک در یک کشور یا منطقه، بعنوان شاخصی گویا برای میزان اهتمام مردم، تشکلهای مردمی و نهادهای مسئول دولتی و غیردولتی در خصوص انسجام و نظام ایمنی غذا شده است.
رییس اتحادیه انجمن های علوم گیاه پزشکی ایران تصریح کرد: بهرحال تبیین و ارتقاء نظم و نظام اصولی در کشورهای منطقه در ارتباط با تولید و عرضه محصولات ارگانیک منافع متعددی را در بر خواهد داشت که حداقل آن اثبات امکان تولید بدون سم شیمیائی و کود شیمیائی بخصوص برای کسانی است که عملا طالب بی نظمی و آلاینده ها هستند. از طرف دیگر نظام منسجم ایمنی غذا برای کنترل علمی ریسکهای متنوع و تهدیدات امنیتی، امنیت خلل ناپذیری را به ارمغان خواهد آورد.
وی خاطرنشان می کند: به عبارت دیگر یکی از راهکارهای اجتناب از مخاطرات منتج از ورود نهاده‌های شیمیایی به بخش کشاورزی و باتبع در فرآورده ها و صنعت غذایی، کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات خام و فرآوری شده ارگانیک و بیو است.
رضا پناه در پایان تاکید می‌کند: از جمله اصول و اهداف نظام تولید منضبط و اخلاق محور ارگانیک، همگامی با طبیعت به جای سلطه‌گری و چیرگی بر آن است. فراهم نمودن شرایط بروز کلیه رفتارهای غریزی دام، جلوگیری از بروز کلیه اشکال آلودگی و کسب درآمد کافی برای زارعین و جلب رضایت آنان از مصادیق آن و انصاف، مراقبت و سلامت از اصول اخلاقی این حرکت می باشد که در آموزه های دینی و اخلاق زیستی نیز بر اغلب آنها تاکید شده است.
نظر شما