بازار؛ گروه بین‌الملل: «آجیت دوآل» مشاور امنیت ملی نخست وزیر هند که در پاسخ به دعوت علی شمخانی و به منظور انجام دیداری یک روزه به تهران سفر کرده، صبح روز دوشنبه ۱۱ اردیبهشت ماه با علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار کرد. شمخانی در این نشست گفت: تحولات جهانی و منطقه‌ای شرایط بسیار مناسبی را برای تقویت تعاملات بین دو کشور در حوزه انرژی، حمل و نقل و ترانزیت، فناوری و بانکی بین ایران و هند ایجاد کرده است. وی همچنین فعال سازی مکانیسم ریال - روپیه را اقدام ضروری و مهمی خواند که در پیشبرد اهداف مشترک در حوزه‌های مختلف اقتصادی نقش تعیین کننده خواهد داشت. مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر هند همچنین عنوان کرد: چابهار را دروازه ورود هند به همکاری‌های اقتصادی همه جانبه با ایران می‌دانیم و آماده افزایش رایزنی‌ها برای رفع مشکلات موجود هستیم.
اهداف مدل روپیه-ریال
«ابتدا شما را نادیده می‌گیرند، سپس به شما می‌خندند، سپس با شما می‌جنگند و سپس شما پیروز می‌شوید» این حکایت این روزهای دلارزدایی در جهان است که روزگانی غیرممکن به نظر می‌رسید. ابتکار هند برای حذف دلار از تجارت دوجانبه و چندجانبه خود مسیر مشابهی را دنبال میکند. پس از معامله روپیه و روبل، اکنون به نظر میرسد زمان معامله نفت روپیه و ریال ایران فرا رسیده است.
بر اساس گزارش‌ها، ایران و هند مشتاق معرفی ارزهای محلی در تجارت دوجانبه هستند. ظاهرا ایران از هند می‌خواهد که خرید نفت ایران را از سر بگیرد. برای این منظور از هندی‌ها خواسته با پرداخت ریالی برای خرید نفت ایران با آنها سیاستی برابر با روسیه داشته باشند
بر اساس گزارش‌ها، ایران و هند مشتاق معرفی ارزهای محلی در تجارت دوجانبه هستند. ظاهرا ایران از هند می‌خواهد که خرید نفت ایران را از سر بگیرد. برای این منظور از هندی‌ها خواسته با پرداخت ریالی برای خرید نفت ایران با آنها سیاستی برابر با روسیه داشته باشند. معرفی روپیه در معامله نیز به این معنی است که ایرانی‌ها حاضرند در ازای کالاهایی که وارد می‌کنند، روپیه به هند پرداخت کنند.
براساس بر آوردها، ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در دیدارخود با نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سمرقند، ازبکستان، این موضوع را مطرح کرده است. این نشست در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای ۲۰۲۲ که از ۱۵ تا ۱۶ سپتامبر برگزار شد. در این اجلاس سران دیگر کشورها مانند ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و شی جین پینگ رئیس جمهور چین نیز حضور داشتند.
در برهه زمانی کنونی، تقاضای مبادلات نفتی روپیه-ریال ممکن است کاملاً غیر منتظره به نظر برسد، اما یک تفکر تحلیلی عمیق مبتنی بر پیوندهای تاریخی پشت آن وجود دارد. سال‌ها پیش، ایران بزرگترین تامین کننده نفت هند بود. در این میان، از نظر تاریخی، ایران و عربستان سعودی برای تبدیل شدن به بزرگترین تامین کننده نفت هند در نبردی جدی بوده‌اند.
در پایان سال مالی ۱۱-۲۰۱۰، ایران دومین تامین کننده بزرگ نفت به هند بود. بعدها، رژیم تحریم آن را از روند دور کرد. تنها پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توسط دولت اوباما در سال ۲۰۱۵ با ایران، تجارت نفت بین دو کشور افزایش یافت و در سال ۲۰۱۷، ایران سومین تامین کننده بزرگ نفت به هند شد. ظرف یک سال، این کشور جایگزین عربستان سعودی و به دومین تامین کننده بزرگ نفت تبدیل شد.
خروج آمریکا از برجام دوباره به تجارت نفت دو کشور ضربه زد و تحریم‌های جدید دولت ترامپ علیه ایران به این معنی بود که شرکت‌های هندی تمایلی به خرید نفت ایران نداشتند که باعث شد تا ایران بخشی از درآمدهای خود را از دست بدهد، زیرا در آن زمان هند دومین خریدار بزرگ نفت ایران بود. این تحریم‌ها به تجارت دوجانبه نیز ضربه زد و طی یک سال ۵۶ درصد کاهش در تجارت دوجانبه روی داد.
به نظر میرسد برای مدتی ابتکارات هند در چابهار نیز متوقف شده که جاه‌طلبی اوراسیا و آسیای مرکزی هند را تهدید میکند. اما به قدرت رسیدن بایدن برای روابط هند و ایران کاملاً مثبت بوده است. در مقایسه با ترامپ، بایدن در قبال ایران سختگیری کمتری دارد. این یکی از دلایلی است که تجارت دوجانبه بین هند و ایران به سمت و سویی مناسب پیش می‌رود.
با آغاز درگیری در اوکراین غرب با سوء استفاده از تسلط دلار، روسیه را از سیستم مالی تحت سلطه خود حذف کردند و در مقابل روسیه راهبرد جدیدی را ارائه کرد که عبارت بود از معرفی ارزهای محلی در تجارت. بنابراین تجارت روپیه-روبل پیشنهاد شد که با بین المللی کردن روپیه این کار را آسانتر کرد. اما هند یکی از کشورهایی است که روسیه از آن درخواست کرده تا به ارزهای محلی پرداخت کند. این کار را با بسیاری از کشورهای دیگر از جمله چین نیز انجام می‌دهد.
ایران که چشم‌انداز نظم نوین جهانی را مثبت می‌داند و نیز یکی از آسیب‌دیدگان رژیم تحریم غرب بوده به دنبال حذف دلار در تجارت است
ایران که چشم‌انداز نظم نوین جهانی را مثبت می‌داند و نیز یکی از آسیب‌دیدگان رژیم تحریم غرب بوده به دنبال حذف دلار در تجارت است. این کشور همچنین راهی برای خروج از این شرایط می‌خواهد، به‌ویژه زمانی که آمریکا مشغول افزایش گره های امنیتی خود با کشورهای خلیج‌فارس، رقبای اصلی تهران در جهان اسلام است. به نوعی، هند به عنوان یک کاتالیزور کلیدی برای تهران در حذف دلار از بازار بین المللی ظاهر می‌شود.
در مجموع، در شرایط سیاسی کنونی جهان که از ارزهای اصلی به عنوان ابزار سیاسی توسط قدرت‌های سلطه‌گر استفاده می‌شود، استفاده از ارزهای محلی در مبادلات تجاری دوجانبه و چندجانبه می‌تواند راه‌حل مؤثری برای خنثی کردن اقدامات قهری سیاسی قدرت‌های بزرگ برای تسلط بر کشورهای دیگر باشد.
هند و دلارزدایی
پویایی جدیدی در تسلط ارز در بازار جهانی در حال شکل گیری است، به طوری که دلار آمریکا برتری خود را از دست می‌دهد و یوان چین در حال افزایش قدتر است. طبق نظرسنجی صندوق بین المللی پول، سهم دلار در ذخایر ارزی بانک مرکزی از ۷۱ درصد در سال ۱۹۹۹ به ۵۹ درصد در سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است. برای نمونه، در سال ۲۰۲۲، ترکیه و روسیه توافق کردند که از روبل روسیه در تجارت گاز طبیعی استفاده کنند. در سال ۲۰۲۲، پوتین، رئیس جمهور روسیه، دستوری را امضا کرد که به عنوان تلافی علیه تحریم‌های ایالات متحده آمریکا، از خرید گاز روسیه به هر ارز دیگری غیر از روبل روسیه، کشورهای غیردوست (مانند ایالات متحده، اتحادیه اروپا، ژاپن) خودداری کرد. در ژانویه ۲۰۲۳، وزیر دارایی عربستان سعودی، اعلام کرد که کشورش برای تجارت با ارزهای دیگر، به جز دلار آمریکا، آماده است.
هند در رالی دلارزدایی کنونی عقب نمانده است. بزرگترین کالای وارداتی هند که با دلار آمریکا معامله می‌شود، نفت خام است. هند سومین واردکننده بزرگ نفت خام در جهان است. نفت نزدیک به یک سوم کل واردات هند را تشکیل می‌دهد. با توجه به تشدید تحریم‌های ایالات متحده و مانور قیمت نفت اوپک، هند از جنبش جهانی برای دلارزدایی پیروی کرد. به این ترتیب، واردات نفت خام از روسیه را بر اساس شرایط پرداخت غیر دلاری تا حد زیادی متنوع کرد.
در نتیجه، روسیه به عنوان دومین تامین کننده بزرگ نفت خام به هند تبدیل شد. در ده ماهه اول سال ۲۰۲۲-۲۳ (آوریل تا ژانویه)، واردات نفت خام از روسیه به ۲۰ درصد کل واردات در مقایسه با ۲ درصد در مدت مشابه سال گذشته افزایش یافت. به گزارش رویترز، بیشتر واردات نفت از روسیه با ارزهای غیر دلاری، که شامل درهم امارات متحده عربی و روبل بود، پرداخت شد.
هند و روسیه برای غلبه بر تحریم‌های آمریکا، ترتیبات جایگزینی را تنظیم کردند. پالایشگاه های هند بیمه روسیه را پذیرفته اند. تامین‌کنندگان نفت روسیه تلاش می‌کنند تا با استفاده از کشتی‌ها و ترتیبات کشتیرانی خود، انتقال نفت اورال به هند را خودشان انجام دهند. علاوه بر این، دولت هند به ۹ بانک هندی اجازه داده است تا حساب‌های vostro را در بانک‌های روسیه افتتاح کنند. این امر معامله با نفت روسیه در تجارت روپیه از طریق معاملات مبادله ارز را تسهیل میکند. بانک UCO هند، حساب‌های vostro را در بانک‌های Gazprombank روسیه و VTB افتتاح کرده است.
جنبش دلارزدایی، RBI قابلیت تبدیل اضافی روپیه هند را از جولای سال ۲۰۲۲ برای تامین مالی تجارت معرفی کرد. صدور صورت‌حساب و پرداخت تجارت بین‌المللی به روپیه هند تحت «تسویه حساب بین‌المللی به روپیه هند» را مجاز می‌دانست. RBI به ۱۸ کشور اجازه داد تا مبادلات تجاری خود را به روپیه انجام دهند
در ادامه جنبش دلارزدایی، RBI قابلیت تبدیل اضافی روپیه هند را از جولای سال ۲۰۲۲ برای تامین مالی تجارت معرفی کرد. صدور صورت‌حساب و پرداخت تجارت بین‌المللی به روپیه هند تحت «تسویه حساب بین‌المللی به روپیه هند» را مجاز می‌دانست. RBI به ۱۸ کشور اجازه داد تا مبادلات تجاری خود را به روپیه انجام دهند.
به گفته نیرمالا سیتارامان وزیر دارایی در کنفرانس تلویزیونی جمهوری، هند این اقدام را برای مهار حساسیت روپیه به دلار و یورو - دو ارز اصلی که با صادرات و واردات هند سروکار دارند - آغاز کرد و روپیه را با ارزهای غیر دلاری تسویه کرد. این امر صادرکنندگان هندی را در برابر خطرات ارزی محافظت و تضمین میکند که قیمت‌های صادراتی با ثبات را به کشورهای واردکننده ارائه دهد. در نهایت این اقدام می‌تواند صادرات کشور را تقویت کند.
آخرین نظرسنجی اقتصادی برای ترویج تجارت بین‌المللی به ارز داخلی خوش‌بین بود. پیش بینی می‌شود که روپیه را از نوسانات محافظت کند و هزینه تجارت در بازارهای جهانی را کاهش دهد. این نظرسنجی حاکی از آن است که می‌تواند به صادرکنندگان هندی در دریافت پیش پرداخت به روپیه از مشتریان خارج از کشور کمک کند. به طور خلاصه، جنبش دلارزدایی راه را برای تبدیل روپیه هموار خواهد کرد. این به ثبات روپیه کمک می کند که در نهایت به تقویت صادرات کمک میکند.
نظر شما