چرایی افزایش دلارزدایی و قدرت یوآن چین در معاملات بین المللی

وحید پورتجریشی؛ بازار: اصطلاح دلار زدایی در معاملات بین المللی موضوعی است که طی ماه های گذشته زیاد به گوش می خورد. اما فارغ از نگاه ایدئولوژیک مطرح شده علیه دلار و نظام بانکی و پولی ایالات متحده، باید نگاهی علمی و تحقیقی به این پدیده نادر داشت تا متوجه شد که چرا دلار در حال از دست دادن جایگاه خود و واگذاری بازار به رقبای بزرگی همچون یوآن چین است.

بحران بانکی و بی ثباتی در نظام بانکی آمریکا

موضوع بحران و ورشکستگی بانک های آمریکایی همچون سیلیکون ولی، سیلور گیت و اخیرا فرست ریپابلیک بانک را می توان به عنوان یکی از مهمترین دلایل کاهش اعتماد بین المللی به دلار شناسایی کرد. چراکه علاوه بر بانک های یاد شده، هلدینگ های بزرگ بانکی آمریکایی همچون «جی پی مورگان» و بانک های زیر مجموعه آنها مانند سیتی بانک نیز در آستانه ورشکستگی قرار گرفته اند.

اساسا زمانی که چند بانک در یک کشور دچار بحران ورشکستگی می شوند، باید گفت که نظام بانکی آن کشور دچار اخلال شده و چنین بحرانی ریشه ای است. حال اگر این اتفاق در بزرگترین اقتصاد جهان یعنی ایالات متحذده رخ دهد، می توان حدس زد که عمق فاجعه چه میزان خواهد بود.

پس در اولین بخش از بررسی ها باید گفت تا زمانی که ایالات متحده به وضعیت سابق اقتصادی خود باز نگشته و سیستم بانکی این کشور از ثبات کافی برخوردار نشود، باید همچنان شاهد ادامه فرآیند دلار زدایی در جهان باشیم.

تلفیق بیش از حد سیاست و اقتصاد، سم مهلک آمریکا

سیاست های اقتصادی ایالات متحده از زمان ریاست جمهوری بیل کلینتون در این کشور، شروع به تلفیق با سیاست خارجی این کشور کرد. اگرچه پیش از کلینتون نیز شاهد مواردی از تحریم های اولیه اقتصادی آمریکا علیه اتحاد جماهیر شوروی یا متحدین آن مانند کوبا یا کره شمالی بوده ایم، اما باید توجه داشت که تحریم های پولی و بانکی با تحریم کالاهای بازارگانی همچون مواد غذایی، غلات یا تسلیحات دو امر متفاوت از یکدیگر هستند.

طی سال های پس از روی کار آمدن باراک اوباما به این سو، به نظر می رسد ایالات متحده به شکلی افراطی از دلار و سیستم های بانکی تحت تسلط آن مانند سوئیفت به شکلی افراطی در راستای تامین منافع خود در حوره سیاست خارجه استفاده کرده است. مواردی همچون وضع تحریم های مالی علیه ایران، کره شمالی و ایجاد محدودیت های گسترده برای رقبای مهم تجاری خود مانند چین، نهایتا این مفهوم را القا نموده است که واشنگتن در نظر دارد از دلار به عنوان ابزار اصلی تحمیل هزمونی سیاسی خود علیه کشورهای غیر همسو با سیاست خارجی خود استفاده نماید.

در حقیقت باید گفت که فرآیند دلارزدایی اگرچه با ریزش اعتبار و ایجاد مشکلات بانکی در ایالات متحده کلید خورد، اما آماده شدن کشورها برای فاصله گرفتن از سیستم مالی آمریکا دستکم از ده سال پیش به این سو آغاز شده است.

لذا می توان گفت که اگرچه اقتصاد آمریکا بر مبنای اصول لیبرال یا همان اقتصاد آزاد بنا شده، اما سیاست های دولت های پیشین و کنونی این کشور در راستای بهره گیری از این اقتصاد در پیشبرد اهداف دولتی، منجر به ایجاد روند دلار زدایی شده است. این نوع دیگری از دولتی سازی اقتصاد است که نظام های کمونیستی مانند شوروی سابق و چین (پیش از اعمال اصلاحات اقتصادی دوران شی جین پینگ) در پیش گرفتند و نهایتا منجر به تضعیف اضمحلال اقتصاد کشورهای نامبرده شد.

عقب ماندن ایالات متحده از جریان اقتصاد دیجیتال

دیجیتال سازی اقتصاد جهانی به ویژه صدور رمزارزهای ملی (CBDC) از سوی بانک های مرکزی طی دو سال گذشته به یکی از معضلات پیش روی واشنگتن تبدیل شده است. مشکل اصلی وزارت خزانه داری و بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) با صدور دلار دیجیتال، خروج کنترل و کاهش نظارت دولتی بر جریان نقدینگی دلار در جهان است.

به عنوان مثال، در خصوص دلار دیجیتال تتر که البته ارتباطی به دولت ایالات متحده نداشته و صادر کننده آن یک شرکت خصوصی آمریکایی محسوب می شود، می توان نگرانی مقام های ارشد اقتصادی واشنگتن را مشاهده کرد. چراکه در سیستم غیر متمرکز مبتنی بر بلاکچین، پایانه ها تعریف نشده و دستگاه های دولتی امکان نظارت بر مسیر تراکنش ها را ندارند.

حال ممکن است این سوال به وجود آید که چرا این رخداد برای چین و یوآن دیجیتال این کشور صادق نیست. در پاسخ باید گفت که دولت چین تاکنون هیچ کشوری را تحریم نکرده و دسترسی همه دولت ها و اشخاص حقیقی و حقوقی مجاز به سیستم بانکی و پولی این کشور آزاد است.

همچنین هدف اصلی چین از تسهیل استفاده از یوآن و انتشار شکل دیجیتال آن، افزایش هژمونی اقتصادی خود در سطح جهان است؛ پس اساسا دلیلی برای ایجاد محدودیت در استفاده از یوآن برای اشخاص حقیقی و حقوقی کشورهای دیگر جهان از سوی دولت چین وجود ندارد.

در همین راستا، مدیرعامل شرکت «سایرکل» که مالک استیبل کوین USDC است، طی سخنانی هشدار داده است که در صورت دست نجنباندند دولت آمریکا برای انتشار دلار دیجیتال رسمی، فرآیند دلار زدایی بیش از پیش افزایش یافته و این فرآیند منجر به حذف تدریجی دلار از معاملات بین المللی خواهد شد.

از سوی دیگر، بر اساس گزارش منتشر شده از سوی رویترز، میزان استفاده از یوآن چین در معاملات بین المللی آنچنان افزایش یافته که ارز رسمی چین، برای اولین بار از دلار پیشی گرفته و بیشترین تعداد تراکنش ها را به خود تخصیص داده است.

به نوشته رویترز، تراکنش های بین المللی مبتنی بر یوآن در ماه مارس از رقم ۴۳۴.۵ میلیارد دلار عبور کرده و با این حساب، ۴۸.۴ درصد از تراکنش های بین المللی در این ماه با استفاده از ارز ملی چین انجام شده است.

لذا به نظر می رسد در صورتیکه ایالات متحده، روند حرکت خود به سمت فرآیند دیجیتال سازی اقتصاد را بهبود نبخشیده و دولت این کشور همچنان بر حفظ حداکثری سلطه بر اقتصاد و سیستم مالی این کشور اصرار داشته باشد، به طور حتم یوآن چین می تواند طی سال های آتی و نه چندان دور، جای دلار را در تعاملات بین المللی بگیرد.