بازار؛ گروه استانها: انتظار حل مشکل تأمین واگن و رفع کمبود در این زمینه حالا به ۱۵ سال رسیده و از عمر چندین دولت گذشته است.
خراسان رضوی دروازه ورود کشورهای آسیای میانه به دالان ارتباطی شرق به غرب است اما این ظرفیت هنوز به دلیل ضعف در برخی از زیرساخت‌ها مانند کمبود واگن‌های صادراتی لنگ می‌زند.
صادرکنندگان نمونه خراسان رضوی در کنار تلاش برای افزایش کمی و کیفی صادرات، با مشکلاتی مواجه هستند که انتظار دارند مسئولان نسبت به رفع آن‌ها اقدام کنند. دولت سیزدهم اگرچه در مدت‌زمان صدارت خود سعی داشته تا بر توسعه روابط تجاری و دیپلماسی بیفزاید اما بنا بر گفته بسیاری از فعالان اقتصادی به دلیل ضعف برخی از زیرساخت‌ها مانند کمبود واگن‌های صادراتی؛ مشکلات تعهد ارزی و قوانین خلق‌الساعه روند صادرات با کندی و رخوت همراه شده است.
داستان کمبود واگن
کشورهای آسیای مرکزی به لحاظ زیرساخت ریلی وضعیت مناسبی دارند، اما یک تفاوت عمده وجود دارد؛ اینکه خطوط ریلی کشورهای آسیای مرکزی با خطوط ریلی اروپایی کاملاً متفاوت است و تنها بوژی‌ها و واگن‌های تولیدی این کشورها قادر به تردد در این مسیرها هستند.
دلیل این تفاوت به جنگ جهانی بازمی‌گردد که اتحاد جماهیر شوروی برای اینکه بتواند در جنگ با اروپایی‌ها جلوی ورود قطارهای جنگی اروپا به خاک خود را بگیرد خطوط ریلی‌اش را تغییر داد و این میراث تا به امروز ماندگار شده است.
بنابراین برای تردد ریلی در این کشورها صادرکنندگان کالا ناچار هستند از واگن‌های ترکمنستانی و ازبکستانی یا قزاقستانی استفاده کنند؛ یعنی تاجر که می‌خواهد از مرز سرخس محموله خود را به این کشورها ببرد باید منتظر یک واگن ترکمنستانی خالی باشد تا بتواند محموله خود را به این کشورها صادر یا ترانزیت کند.
تا حدود چهار سال پیش راه‌آهن کشور، متولی تأمین واگن‌های صادراتی و مراوده با طرف ترکمنستانی بود، اما در سال ۹۷ به درخواست برخی تاجران خراسانی تهیه واگن‌های صادراتی به بخش خصوصی واگذار شد و عملاً راه‌آهن از وظیفه حاکمیتی خود شانه خالی کرد و تنها صدور مجوز را بر عهده گرفت و چرخه و بازاری جدید برای اجاره واگن‌های صادراتی دایر شد که تا پیش‌از این وجود نداشت.
تا حدود چهار سال پیش راه‌آهن کشور، متولی تأمین واگن‌های صادراتی و مراوده با طرف ترکمنستانی بود، اما در سال ۹۷ به درخواست برخی تاجران خراسانی تهیه واگن‌های صادراتی به بخش خصوصی واگذار شد و عملاً راه‌آهن از وظیفه حاکمیتی خود شانه خالی کرد و تنها صدور مجوز را بر عهده گرفت و چرخه و بازاری جدید برای اجاره واگن‌های صادراتی دایر شد
اکنون تاجران برای صادر کردن و ترانزیت کالای خود به کشورهای آسیای مرکزی باید به یک شرکت خصوصی درخواست بدهند تا واگن را از طرف ترکمنستانی تأمین کند که این فرایند به ایجاد بازار غیررسمی و به ادعای رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد، بازار سیاه دلالی منجر شده است که در آن مبالغ دلاری خلاف قانون مطالبه و مراوده می‌شود که در هیچ سند رسمی ثبت نمی‌شود.
کالاهای بر زمین‌مانده
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی دراین‌باره به بازار می‌گوید: ۱۵ سال است که حوزه صادرات استان با مشکل کمبود واگن برای حمل محصولات صادراتی مواجه است اما تاکنون مشکل واگن صادراتی حل‌نشده است.
محمدحسین روشنک اذعان می‌کند: درخواست ما این است که وزارت راه و شهرسازی تأمین واگن برای صادرات را وظیفه خود دانسته و در این زمینه وارد عمل شود.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی استان معتقد است: تأمین واگن برای صادرات و ترانزیت، وظیفه راه‌آهن است و دولت معمولاً جاهایی را که برایش هزینه دارد و بخواهد از زیر آن شانه خالی کند به بخش خصوصی واگذار می‌کند.
وی توضیح می‌دهد: چهار سال پیش عده‌ای از تاجران یک درخواست«ناشیانه» به وزارت راه و شهرسازی دادند که واگن‌های صادراتی آزادسازی شود لذا این افراد اکنون خود واگن اجاره می‌دهند، اما مسئله اینجاست که راه‌آهن بودجه واگن‌ها را از دولت می‌گیرد، اما در تأمین واگن‌ها مسئولیتی متقبل نمی‌شود و وزارت راه از این درخواست ناشیانه، سوءاستفاده کرد.
این فعال تجاری در خصوص سایر مشکلات که همواره بر سر راه صادرکنندگان وجود دارد نیز توضیح می‌دهد: مسئولان باید مشکل ارز را یک‌بار برای همیشه حل کنند؛ دولت یا بگوید دریافت ارز، آزاد است یا صادرکننده باید مابه‌التفاوت ریالی آن را بپردازد، زیرا وضعیت کنونی و بازی کردن با ارز، تنها به سود قلم‌های طلایی است.
روشنک ابراز می‌کند: امروز حجم قابل‌توجهی کالا برای صادرات به آسیای میانه ازجمله تاجیکستان وجود دارد که به دلیل کمبود یا نبود واگن معطل‌مانده است لذا برای توسعه مراودات تجاری نیازمند توسعه زیرساخت‌ها و رفع موانع متناسب با همکاری‌های بین‌المللی هستیم.
امروز حجم قابل‌توجهی کالا برای صادرات به آسیای میانه ازجمله تاجیکستان وجود دارد که به دلیل کمبود یا نبود واگن معطل‌مانده است لذا برای توسعه مراودات تجاری نیازمند توسعه زیرساخت‌ها و رفع موانع متناسب با همکاری‌های بین‌المللی هستیم.
رئیس گروه تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی اظهار می‌کند: اکثر کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، به خراسان رضوی دسترسی دارند و در صورت تحقق تفاهم‌نامه تجارت آزاد ایران با اوراسیا، یقیناً استانی که در این زمینه بیشترین بهره را می‌برد، خراسان رضوی است. بنابراین اگر این تفاهم‌نامه منجر به افزایش صادرات کشور شود، حتماً خراسان رضوی در افزایش صادرات نقش اساسی دارد و این موضوع مستلزم تأمین و بهبود زیرساخت‌هاست.
ضعف زیرساخت‌های صادراتی کشور
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در خراسان رضوی نیز با اشاره به مشکلات حوزه صادرات به بازار می‌گوید: مشکل کمبود واگن برای حمل کالای صادراتی هنوز وجود داشته و این دغدغه برای صادرکنندگان از بین نرفته است.
سید هادی نبی زاده با اشاره به این موضوع که هزینه حمل‌ونقل کالای صادراتی بسیار گران است اظهار کرد: اگر مسئولان نمی‌توانند واگن را تأمین کنند باید اجازه دهند واگن از کشورهای دیگر وارد شود.
وی ادامه داد: افغانستان یک ظرفیت مغتنم برای اقتصاد استان ما به شمار می آید و بخشی از پتانسیل هایی که امروز در عرصه تولید و صادرات خراسان رضوی شکل گرفته، در پیوند با تعاملات تجاری و اقتصادی دو کشور است.
وی بابیان اینکه مشکلات صادرکنندگان این استان در سطح ملی است و هیچ مشکلی در ارتباط با دستگاه‌های اجرایی مسئول در حوزه صادرات استان ندارند افزود: مشکل اصلی ضعف زیرساخت‌های صادراتی کشور است که در این زمینه دچار عقب‌ماندگی هستیم.
نبی زاده به مشکلات صادرکنندگان به‌ویژه صادرکنندگان نمونه خراسان رضوی اشاره و بیان کرد: به سبب سختگیری‌های بیش‌ازحد در داخل کشور، بعضاً بسته‌بندی محصولات صادراتی ما قابل‌رقابت با بسته‌بندی صادراتی کشورهای دیگر نیست، از سوی دیگر کمک دولت به صادرکنندگان برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی کاهش‌یافته است در حالی‌که صادرکنندگان باید برای حفظ بازار خود در این نمایشگاه‌ها حضورداشته باشند.
این فعال تجاری از مسئولان می‌خواهد تا یک‌بار برای همیشه وضعیت ایفای تعهدات ارزی صادرکنندگان را تعیین تکلیف کنند، به گفته نبی زاده چرا باید در برابر افغانستانی‌هایی که کالای ایرانی را به ریال خریداری و به کشور خود می‌برند، صادرکنندگان ایرانی صادرات به افغانستان را به‌صورت دلاری انجام دهند؟
وی اذعان کرد: سال‌های سال است که صادرکنندگان خراسان رضوی درخواست صادرات ریالی به افغانستان رادارند اما هنوز بانک مرکزی تصمیم خود را دراین‌باره اعلام نکرده است.
موقعیت خراسان رضوی
خراسان رضوی با وسعت ۳۹۴ هزار و ۶۱۱ کیلومترمربع، پنجمین استان پهناور کشور است که با ترکمنستان ۵۳۱.۶ کیلومتر و با افغانستان ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک دارد. این استان در مسیر تجارت خارجی با کشورهای آسیای میانه قرارگرفته است و افغانستان نخستین هدف صادراتی و تجاری خراسان رضوی به شمار می‌رود، این استان دارای پنج گمرک در دوغارون، لطف‌آباد، باجگیران، سرخس و مشهد و ۲ بازارچه مرزی باجگیران و دوغارون است که مراودات داخلی و خارجی استان با کشورهای دیگر از این گمرک و بازارچه‌های مرزی انجام می‌گیرد.
پتانسیل ارزشمند و بازار بزرگی در حوزه اوراسیا فراهم است که کمتر بر روی آن متمرکز بوده‌ایم و باید این فرصت را مغتنم بشماریم و توامان بازارهای هدف این استان را نیز توسعه ببخشیم.
در حوزه راه‌آهن رقابتی بین چند کشور در افغانستان ایجادشده است و ایران و ازبکستان و ترکمنستان در حال بهره‌گیری از سهم ریلی خود از خاک کشور افغانستان هستند لذا در این راستا باید کمیته ویژه فعال‌سازی راه‌آهن خواف - هرات متشکل از افرادی زبده و توانمند تشکیل شود تا با در نظر گرفتن همه جوانب بهره‌برداری سریع‌تر از این خط ریلی را دنبال کنند.
نظر شما