بازار؛ گروه بین الملل: به‌دنبال سفر بهمن‌ماه سید ابراهیم رئیسی به پکن، دریابان شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفندماه در شهر پکن با هدف پیگیری توافقات سفر رئیس جمهور، مذاکرات فشرده‌ای را به منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فیمابین تهران-ریاض با همتای سعودی خود آغاز کرد.
در پایان این مذاکرات، امروز ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای «علی شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.
متن این بیانیه سه‌جانبه به شرح زیر است:
در پاسخ به ابتکار شایسته جناب آقای شیء جین‌پینگ رئیس جمهوری خلق چین در حمایت از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، بر اساس اصل حسن هم‌جواری و با توجه به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفتگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل و فصل اختلافات از طریق گفتگو و دیپلماسی بر اساس پیوندهای برادرانه و با تاکید بر پای‌بندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، هیأت‌های جمهوری اسلامی ایران به ریاست امیر دریابان علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی و پادشاهی عربستان سعودی به ریاست دکتر مساعد بن محمد العیبان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی از تاریخ ۱۵ تا ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی در پکن با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند.
جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی با سپاس و قدردانی از جمهوری عراق و سلطنت عمان به خاطر میزبانی گفتگوهای انجام شده بین دو طرف در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ خورشیدی (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ میلادی) از رهبری و دولت جمهوری خلق چین برای میزبانی و حمایت از گفتگوهای انجام شده در این کشور و تلاش برای به ثمر نشستن آن تشکر کردند.
در نتیجه‌ی گفتگوهای انجام شده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند.
وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌نمایند.
دو کشور با تاکید بر احترام به حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر در زمینه اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضا شده در تاریخ ۱۳۸۰.۱.۲۸ خورشیدی برابر با ۲۰۰۱.۴.۱۷ میلادی و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان، امضا شده در تاریخ ۱۳۷۷.۳.۶ خورشیدی برابر با ۱۹۹۸.۵.۲۷ میلادی توافق کردند.
سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌نمایند.
در خصوص این موضوع خبرنگار بازار گفتگویی با پروفسور شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا انجام داده که در ادامه می آید.
هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده‌است و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت نمود. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. وی همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست.کتاب «روابط ایرانی-عربی، فرایندهای تنش و سازگاری» از جمله کتابهای متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.
*با صدور بیانیه مشترک بین ایران، عربستان و چین مقرر شده که تهران و ریاض سفارتخانه های خود را تا دو ماه آینده بازگشایی کنند. اهمیت شروع مجدد روابط چه آثاری خواهد داشت؟
قبل از ارزیابی تاثیر این توافق، باید منتظر بازگشایی واقعی سفارت و تبادل سفیران بود. اگر همه چیز به آرامی پیش برود و تبادلات مثبت دیگری به دنبال داشته باشد، برقراری مجدد روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض می تواند چشم انداز حل برخی مشکلات منطقه ای به ویژه جنگ یمن را بهبود بخشد.
*گفتگو میان طرفین با میانجیگری عراق و عمان دنبال شده بود. با اینحال اعلام شروع مجدد در چین و در بیانیه ای سه جانبه صورت گرفت. دلیل این موضوع چیست؟
بدیهی است که میانجیگری های قبلی عراق و عمان و مذاکرات ایران و عربستان سعودی در زمینه سازی برای این توافق نقش داشته است. چین به عنوان یک شریک بزرگ اقتصادی ایران و عربستان سعودی و یک قدرت بین المللی در حال رشد، پس از آن موفق به ایجاد این توافق شد.
تنش بین ایران و کشورهای عرب خلیج فارس مشکلاتی را برای چین ایجاد می کند و از این رو، چین منافع ذاتی حداقل در روابط غیر خصمانه بین ایران و اعراب خلیج فارس دارد. از آنجایی که ایالات متحده و ایران هیچ رابطه ای با یکدیگر ندارند، چین توانسته است به عنوان یک داور بالقوه اختلافات خلیج فارس و یک میانجی مورد اعتماد ظاهر شود.
*دربیانیه مشترک میان سه کشور ایران و عربستان و چین آمده است: سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌نمایند. به نظر می رسد چین در حال طراحی نوعی معماری منطقه ای که در آن تنشها به نفع منافع خود کاهش یابد. ارزیابی شما چیست؟
بیانیه‌های مربوط به صلح بین‌المللی و منطقه‌ای اغلب در اکثر توافق‌نامه‌ها بدون معنای زیاد ذکر شده است. همچنین خیلی زود است که درباره ساختار امنیتی منطقه ای مبتنی بر برتری چین صحبت کنیم. از نظر حضور فیزیکی، ایالات متحده و اروپا همچنان ردپای بیشتری در منطقه دارند. اما مطمئناً چین در تلاش است و تا حدی موفق می شود خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در منطقه معرفی کند.
*در بیانیه مشترک میان دو کشور، بر اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضا شده در سال 2001 و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان، امضا شده در سال 1998 تأکید شده است. اهمیت اجرای این توافقنامه چیست و آیا بر تصمیم عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل تأثیرگذار خواهد بود؟
زمان نشان خواهد داد که آیا روابط تهران و ریاض به سمت همکاری پیش می رود یا خیر. هنوز تردید و بی اعتمادی زیادی بین دو کشور وجود دارد. بنابراین، من پیش بینی نمی کنم که به این زودی ها تحولات عمده ای در امنیت و سایر حوزه ها رخ دهد.
یقینا تا زمانی که جنگ یمن ادامه داشته باشد، تا حدی تنش در روابط عربستان و ایران باقی خواهد ماند. روابط بهتر با ایران می تواند اشتیاق ریاض برای روابط نزدیک با اسرائیل را کاهش دهد. با این حال، ریاض به همکاری خود با اسرائیل ادامه می دهد تا گزینه های خود را افزایش دهد، ایران نباید انتظار داشته باشد که ریاض روابط خود با اسرائیل را کنار بگذارد.
*با توجه به صادر شدن این بیانیه و سفر مثبت گروسی به ایران و عدم صدور قطعنامه از سوی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به نظر می رسد زمینه برای شروع مذاکرات احیای برجام نیز فراهم شود. با این استدلال موافق هستید؟
موضوع برجام و گفت‌وگوهای مربوط به آن بیشتر درباره آمریکا و ایران است. تا زمانی که ایالات متحده تمایلی به از سرگیری مذاکرات نداشته باشد، حتی پس از سفر به ظاهر موفق رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران، نمی توان انتظار زیادی داشت.
نظر شما