شکل گیری رکود نسبی در بازار نفت طی سال ۲۰۲۳ | تداوم بدبینی به روند بازگشت قیمت ها

بازار؛ وحید پورتجریشی: بحران انرژی پس از شکل گیری جنگ میان روسیه و اوکراین و تحریم های اعمال شده علیه صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا و دیگر کشورهای جهان، به یکی از بزرگترین بحران های شکل گرفته در جهان تبدیل شده است.

اگرچه برخلاف آنچه تصور می شد، قیمت نفت بنا به دلایل مختلف به ویژه بحران اقتصادی موجود در سطح جهان و کاهش نیاز واحدهای صنعتی و تولیدی به نفت، به سطوح پایین تر نزول کرد، اما همچنان این ذهنیت در میان کشورهای نفتی حاکم است که قیمت نفت به صورت موقت در سطوح فعلی قرار داشته و طی ماه های آینده افزایش خواهد یافت. این اختلاف نظر البته در میان موسسات بزرگ مالی، شرکت های نفتی و حتی هلدینگ های بزرگ بانکی نیز همچنان وجود داشته و می توان گفت که فعالان بازار بر سر آینده قیمت به نوعی دو دستگی دچار شده اند.

اکنون، سوال اصلی اینجاست که اساسا، چه عواملی طی ماه های آینده میتواند بر روی قیمت نفت و مکانیزم های حاکم بر تعیین آن تاثیرگذار باشند؟

اقتصاد چین و شیوع مجدد کرونا

اقتصاد چین که طی ماه های گذشته به دلیل کاهش فعالیت کارخانه ها و عدم توانایی آنها برای بازگشت به دوران اوج خود یعنی دوران پیش از شیوع کرونا، از وضعیت دلچسبی برخوردار نیست. اگرچه، مقام های ارشد این کشور طی هفته های گذشته ابراز امیدواری کرده اند که وضعیت اقتصادی در سطح کلان طی سال ۲۰۲۳، بهبودی چشمگیر خواهد داشت.

اما حقیقت امر این است که اقتصاد این کشور به عنوان بزرگترین هاب تولید کالا در جهان، کاملا به بازار مصرف وابسته بوده و تا زمانی که وضعیت اقتصادی جهان به حالت مطلوب خود باز نگردد، خریداران کالا به ویژه در بازارهای مصرف بزرگ جهان مانند ایالات متحده، حاضر به خرید اجناس بعضا لوکس و غیر اولویت دار چین نبوده و جهت مصرف بودجه انقباضی خانوار تنها بر روی تامین کالاهای اساسی متمرکز خواهد بود که عمده آنها ارتباطی با اقتصاد چین و کالاهای تولیدی این کشور ندارند.

از سوی دیگر، نشریه پزشکی «نیچر مدیسین» که به تازگی مطالعات گسترده ای روی شیوع سویه جدید کرونا در چین انجام داده، معتقد است تاکنون، دستکم ۷۶ درصد از مردم پکن به سویه جدید کرونا مبتلا شده و این رقم تا پایان ماه جاری میلادی به ۹۲ درصد افزایش خواهد یافت.

این نشریه پزشکی با تاکید بر شتاب گرفتن روزافزون شیوع کرونا در چین، مدعی شد که وضعیت ایجاد شده ناشی از تعلیق طرح دولتی موسوم به «کووید صفر» است که در آن، بر ادامه قرنطینه ها تا از بین رفتن کامل شیوع کرونا در این کشور تاکید می شد.

لازم به ذکر است، دولت چین در ماه نوامبر و با شدت گرفتن وضعیت نابسامان شکل گرفته در این کشور، از تعلیق طرح کووید صفر خبر داده و اعلام کرد که این اقدام به منظور بهبود وضعیت اقتصادی این کشور انجام خواهد شد. نیچر مدیسین همچنین در خصوص قدرت همه گیری سویه جدید کرونا، نسبت آن را ۳.۴۴ اعلام کرده است؛ به این معنا که هر فرد مبتلا می تواند ۳.۴۴ فرد دیگر را به این بیماری مبتلا کند.

با اینحال، هنوز از شکل گیری قرنطینه های بزرگ در شهرهای چین خبری نیست. در صورت شکل گیری این قرنطینه ها و به صدا آمدن مجدد زنگ خطر کرونا، نه تنها اقتصاد چین بلکه اقتصاد جهانی نیز به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. به ویژه اینکه در صورت تعطیلی مجدد کارخانه های چینی و بازگشت به حالت فرنطینه های سفت و سخت، دستکم نمی توان انتظار چندانی برای افزایش قیمت نفت طی ماه های پیش رو داشت.

نفت ارزان قیمت روسیه

از زمان شکل گیری تحریم های نفتی علیه روسیه و شدن گرفتن آنها از اوایل سال جاری میلادی، مفهوم «حمل نقل سیاه» یا همان Dark Shipping نیز ماهیتی جدید و کاملا سازمان یافته به خود گرفته است. به عنوان مثال، می توان به نقش ترکیه در فروش نفت روسیه اشاره کرد که رسانه های غربی همچون CNBC و رویترز طی ماه های گذشته بارها آن را مطرح کرده اند.

دلیل شکل گیری شبکه توزیع مخفیانه نفت روسیه نیز مشخص است: افزایش نیاز نفتی کشورهای اروپایی و بهای آن در بازار طی ماه های گذشته، تحریم صادرات نفتی روسیه به اروپا از طریق خط لوله نورد استریم ۲ و البته تلاش بازیگران دولتی منطقه ای همچون ترکیه برای درآمدزایی از طریق دلالی نفتی. برای اثبات این موضع می توان به نقش آفرینی ترکیه در انتقال گاز روسیه به اروپا و تلاش برای تبدیل شدن به هاب توزیع گاز قاره سبز اشاره کرد.

از سوی دیگر، به دلیل تحریم های بانکی وضع شده علیه روسیه طی ماه های گذشته، مسکو نیز امکان دریافت نفت های به فروش رسیده خود از طریق شبکه بانکی را نداشته و البته، ادامه جنگ اوکراین در کنار افزایش نیاز مبرم روسیه به بهبود وضعیت اقتصادی و شاخص روبل، این کشور را مجاب به همکاری با بازیگران دولتی و غیر دولتی منطقه ای برای فروش با واسطه نفت و گاز خود به مشتریان و دریافت وجوه مورد مطالبه از طریق این کانال می نماید.

تاثیر احساسات بازار بر قیمت نفت

احساسات بازار و شاخص آن از جمله مهمترین عواملی است که بر روند بازارهای مالی در هر زمینه ای تاثیرگذار هستند. در حقیقت، ماهیت بازار به دلیل زنده بودن و ایفای نقش بازیگران انسانی، هیچگاه از عواطف و احساسات بازیگران دور نبوده و نخواهد بود. مجموع عوامل حاکم بر بازار از جمله عدم توانایی برخی از اقتصادهای بزرگ جهان همچون بریتانیا و اتحادیه اروپا برای رشد کنترل تورم، افزایش همه گیری کرونا در چین و کشورهای همجوار، ضعف بازار مصرف و کاهش بودجه خرید خانوار تقریبا در تمامی جهان و .... منجر به شکل گیری نوعی بدبینی نسبت به بازارهای جهانی شده که نتیجه آن چیزی نخواهد بود جز قرار گرفتن شاخص احساسات بازار در وضعیت ترس. همین موضوع منجر شده تا بزرگان نفتی جهان نیز نسبت به آینده قیمت نفت طی ماه های آتی ابراز خوشبینی چندانی نداشته باشند.

اختلاف نظر موسسات نفتی و بانکی بزرگ جهان

سازمان اطلاعات انرژی ایالات متحده در تازه ترین ارزیابی خود از وضعیت بازار نفت که روز ۱۱ ژانویه منتشر شد؛ اعلام کرده که بر اساس تخمین های موجود، قیمت نفت تا دسامبر سال ۲۰۲۴، شاهد افزایش چندانی نخواهد بود.

این سازمان همچنین معتقد است که تا پایان سه ماهه نخست سال ۲۰۲۳، قیمت نفت تگزاس غربی آمریکا در بازارهای جهانی نهایتا تا ۸۳ دلار رشد خواهد کرد. همچنین در خصوص سه ماهه دوم نیز سازمان مذکور معتقد است که قیمت نفت نهایتا به ۸۵ دلار در هر بشکه خواهد رسید.

با اینحال، هلدینگ بانکی «گلدمن ساکس» نظری متفاوت با سازمان اطلاعات انرژی آمریکا داشته و معتقد است قیمت نفت طی سه ماهه آخر سال ۲۰۲۳ به ۱۰۵ دلار صعود خواهد کرد. این هلدینگ با انتشار گزارشی در تاریخ ۱۰ ژانویه اعلام کرد که با توجه به متوقف شدن اجرای سیاست کووید صفر در چین و بازگشایی کارخانه های صنعتی در این کشور، بازار نفت شاهد افزایش تقاضا و در نتیجه جهش قیمت خواهد شد. گلدمن ساکس همچنین دلیل ریزش فعلی قیمت ها را در ناتوانی اوپک پلاس برای مداخله ای سازنده در بازار نفت دانسته و آن را موقتی خواند.

در همین حال، نظرسنجی های انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی «تامسون رویترز» نشان می دهند که قیمت نفت برنت طی پنج سال آینده نهایتا تا ۹۰ دلار به ازای هر بشکه رشد خواهد داشت و متوسط قیمت در سال ۲۰۲۳ نیز ۸۷ دلار خواهد بود. رویترز در گزارش خود که روز ۱۳ ژانویه منتشر شد، مدعی شده که بی میلی شکل گرفته در بازار نفت ناشی از شیوع مجدد کرونا در چین و ادامه جنگ در اوکراین است که ثبات را از بازارهای جهانی ربوده است.