بازار؛ گروه استانها- عشایر تامین کننده بخش عظیمی از نیاز اصلی شهرها و روستاهای کشور هستند و یکی از مسائلی که می‌تواند عشایر را مانند دیگر اقشار کشور توانمند کند، رونق تولیدات محصولات و توانمندسازی اقتصادی است که اصل نخست آن را می‌بایست تکمیل زنجیره تولید عشایری از لبنیات و گوشت تا صنایع دستی دانست.
در یک گزارش به بخش‌هایی از مشکلات عشایر در استان‌های تهران، قزوین و مرکزی پرداختیم و حال قصد داریم مشکلات عشایر در استان‌های سمنان، گلستان و خراسان رضوی را مورد اشاره قرار دهیم مشکلاتی که بنا به اقلیم زندگی عشایر، از یک ریشه نشات می‌گیرند.
سهم عشایر استان سمنان از تولید
در ابتدا باید گفت استان سمنان دارای سه هزار و ۱۸۱ خانوار عشایری است که جمعیتی بالغ‌بر ۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر را در سطح استان شامل می‌شود درنتیجه باید گفت عشایر در زمره اقشار تأثیرگذار در سطح استان هستند. وزیر بهداشت در سفری که به شاهرود داشت وعده کمک به عشایر را داد و گفت ۴۰۰ پایگاه بهداشت عشایری در سطح کشور افتتاح می‌شود اما هنوز از این پایگاه‌ها خبری نیست و عشایر در مناطقی چون پل ابریشم میامی و یا رضاآباد بیارجمند و مناطق پیرامون آن با دشواری‌های درمانی و بهداشتی روبرو هستند.
یک‌میلیون و ۷۰ هزار رأس دام عشایری در استان سمنان وجود دارد که حجم قابل‌توجهی را شامل می‌شود اما این دام‌ها به هر صورت نیازمند تأمین بازار محصولات لبنی و گوشتی و همچنین بیمه، تأمین علوفه، آب و ... هستند که در این زمینه نیز باید امور عشایری به کمک عشایر استان بیاید.
تولید گوشت قرمز
عشایر استان سمنان در حال حاضر ۹ هزار و ۵۰۰ تن تولید گوشت قرمز و ۱۳ هزار و ۳۰۰ تن تولید انواع مواد لبنی رادارند که کسر قابل‌توجهی از کل تولیدات استان محسوب می‌شود تولیداتی که ازلحاظ کیفیت به‌مراتب از تولیدات پاستوریزه کارخانه‌ای بهتر است و در صورت ایجاد یک بازار در پایتخت یا در شهرهایی چون سمنان و شاهرود می‌توان این محصولات را به‌طور مستقیم عرضه کرد.
از سوی دیگر ۳۲ نوع محصول لبنی از محل عشایر استان سمنان تولید می‌شود و ازآنجاکه طبق دستورات علوم پزشکی و شبکه بهداشت محصولات تولیدی عشایر در صورت داشتن استاندارد فقط قادر به ورود به بازار است متأسفانه بسیاری از این محصولات هرگز عرضه مستقیم گسترده نمی‌شوند.
ضرورت ایجاد یک مکان دائمی برای عرضه محصولات عشایری
بازنشسته اداره امور عشایری استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار ضمن بیان اینکه احداث جایگاه ثابت برای عرضه محصولات لبنی عشایر استان موضوعی است که باید توسط مسئولان پیگیری شود، می‌گوید: بیش از یک دهه پیش‌سخن از این موضوع به میان آمد اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم.
احمدرضا علی محمدیان بابیان اینکه محصولات تولیدی عشایر استان سمنان در بازارهای تهران خریداران بسیاری دارند اما هرگز این شرایط عرضه مستقیم پدید نیامده است، می‌گوید: مسئولان عزم درستی برای حمایت از عشایر ندارند و وقتی صحبت از عرضه محصولات عشایر می‌شود قوانین سفت‌وسختی از سوی شبکه بهداشت و درمان پیش پای عشایر گذاشته می‌شود.
محمدامین پارسا از تولیدکنندگان محصولات لبنی در رضاآباد خارتوران بیارجمند در گفتگو با خبرنگار بازار درباره موانع فروش محصولات لبنی می‌گوید: امروز برای تولید کره و ماست و آروشه و ... باید مکانی برای دوشیدن دام توسط مال‌داران ایجاد شود که تا یک و نیم متری زمین کاشی شده باشد آن‌هم سفید و تمیز از طرفی کف آن باید سیمانی باشد، شیر آب داشته و آب گرم در دسترس باشد و مکان تهیه پنیر و سایر محصولات در ساختمانی مجزا با همین شرایط حتی شاید کمی ستخگیرانه تر می‌بایست ایجاد شود لذا علناً شرایط آن‌قدر دشوار است که قید تولید را باید زد و درنهایت محصولات را به دوستان و آشنایان داد.
وی در پاسخ به این سؤال که آبا تولیدات لبنی عشایر توسط دولت جمع‌آوری یا خرید می‌شود، می‌افزاید: خیر؛ همین‌که دولت بگذارد ما شیرمان را بفروشیم در بسیاری مواقع خدا را هم شاکر خواهیم بود.
پروژه های حوزه عشایری افتتاح شدند
مدیرکل امور عشایری استان سمنان درباره آخرین اقداماتی که دولت درزمینهٔ کمک به عشایر داشته می‌گوید: طی سال گذشته درمجموع ۱۴ پروژه انتقال آب و آب‌رسانی به مجامع عشایری در سراسر استان اجرایی شده که شامل چهار پروژه در میامی، سه پروژه در مهدی‌شهر، سه پروژه در شاهرود، دو پروژه در سمنان، یک پروژه در دامغان و یک پروژه در سرخه است از سوی دیگر چهار پروژه در حوزه مرمت و بهسازی جاده‌های عشایری در هفته دولت سال قبل به بهره‌برداری رسید.
مراد خادم بابیان اینکه چهار پروژه حوزه راه نیز در هفته دولت به بهره‌برداری رسید تا مجموع پروژه‌های عشایری استان در شش‌ماهه اول سال ۹۸ به ۱۸ مورد برسد، گفت: درمجموع شش میلیارد و ۴۲۰ میلیون ریال برای اجرای این پروژه‌ها هزینه شده و هدف این طرح‌ها، کمک به ارتقای وضعیت عشایر است.
وی بابیان اینکه یک میلیارد و ۷۰ میلیون ریال برای تکمیل پروژه‌های بهسازی و مرمت راه‌های عشایری هزینه شده است، می‌گوید: یکی از دغدغه‌های عشایر بحث راه و همچنین آب بود که خوشبختانه توانسته‌ایم در سال جاری بخشی از نیازهای این قشر را تأمین کنیم.
رانش در استان گلستان
بارش‌های سنگین بهاری در گلستان باعث شده حدود ۹۰ خانوار روستای «آق امام» مراوه تپه بی‌خانمان شوند و محصول دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی آن‌ها از بین برود.
بارش‌های ابتدای سال جاری خسارت شدیدی به نقاط مختلف استان گلستان زد. این بارندگی ها در شرق استان رانش به همراه داشت و به بخش کشاورزی و دامپروری، ابنیه و راه‌ها و خانه‌های روستایی خسارت زده است.
امانگلدی ضمیر فرماندار مراوه تپه در خصوص بارش‌های اخیر و خسارت‌های آن به خبرنگار بازار گفت: بارش باران و تگرگ فروردین ماه به حدود دو هزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی گندم و کلزا شهرستان خسارت زد و ۳۸۳ رأس دام یک خانوار عشایر تلف شد همچنین سیلاب فرودین ماه سبب قطع راه دسترسی سه روستا (پارچیقلی گوگلان، آلتی آغاچ و آقلر)، رانش زمین در روستای آق امام، تخریب چهار دهنه پل بین روستایی و بین محله‌ای در عرب قاری حاجی و گوندر و قطع برق چهار روستا شد.
وی با اشاره به اینکه بارش‌های اخیر در مراوه تپه سبب رانش زمین در دو محله سعدآباد و احمدآباد روستای آق امام شده است، افزود: رانش ۱۱ فروردین ۲۵ منزل مسکونی محله سعدآباد و رانش هشت اردیبهشت ۳۹ خانه محله احمدآباد را تخریب کرد.
حقایق نشان از دشواری ها می دهند
گرچه پیگیری از اهالی روستا نشان می‌دهد تعداد واحدهای خسارت دیده از رانش بیشتر از ۶۴ واحد است. به گفته یکی از اهالی، بارندی فروردین ماه سال جاری ۲۵ واحد مسکونی در محله سعدآباد را تخریب کرد و ۲۷ واحد دیگر هم به گونه‌ای دچار خسارت شدند که امکان اسکان در آن‌ها وجود ندارد.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم در گفتگو با خبرنگار بازار به خسارت‌های ناشی از بارندگی‌های امسال اشاره و اظهار کرد: رانش اخیر در گلستان خسارت وارد نکرده است اما آبگرفتگی و سرما از ابتدای سال تاکنون ۳۱ میلیارد تومان به بهره‌برداران رامیان، کلاله و مراوه تپه خسارت زده است.
آمنه جمشیدی رودباری با بیان اینکه جبران خسارت‌های بخش کشاورزی تنها از طریق بیمه انجام می‌شود و دولت کمک بلاعوض در این حوزه ندارد، توضیح داد: دستورالعمل بیمه محصولات کشاورزی امسال به جد در گلستان پیگیری و اطلاع‌رسانی شد؛ مشوق‌های خوبی در نظر گرفته شده بود؛ در زمان کشت به کشاورزان تأکید کردیم به بیمه محصولات اقدام کنند تا دچار مشکل نشوند.
خسارات به راه‌ها
این در حالی است که معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده‌ای گلستان به خبرنگار بازار گفت: بارش‌های اخیر حدود ۹ میلیارد تومان به ۱۶۵ کیلومتر از محورهای اصلی، فرعی و روستایی شهرستان‌های مراوه تپه و کلاله خسارت زده است.
غلامرضا بیکی به جزییات بیشتر از این خسارت‌ها اشاره و تصریح کرد: بر اثر بارش‌ها ۱۳۰ کیلومتر و ۲۳ فقره ابنیه فنی و پل از محورهای اصلی، فرعی و روستایی مراوه تپه و ۳۵ کیلومتر و ۲۵ دستگاه ابنیه فنی و تابلو، علائم و تجهیزات ایمنی راه‌های اصلی، فرعی و روستایی کلاله خسارت وارد شده است.
حال اما بارش‌های اخیر ۹۰ خانوار روستای آق امام را بی‌خانمان کرده و محصول دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی را از بین برده است؛ حالا چشم امید مردم و مسئولان برای جبران خسارت به اعتبارات دولتی است.
دشواری عشایر در خراسان رضوی
استان خراسان رضوی ۲۰ هزار و ۵۷۵کیلومتر راه دارد که شش هزار و ۴۲۲ کیلومتر آن بین‌شهری و ۱۴ هزار و ۱۵۲ کیلومتر آن راه روستایی است که در این بین عشایر نیز از سه هزار و ۵۰۰ کیلومتر راه عشایری برای تردد و کوچ استفاده می‌کنند اما از سوی دیگر شهرستان‌های مشهد، کلات، سرخس، چناران، قوچان، درگز، نیشابور، سبزوار، خوشاب، خواف، کاشمر، خلیل‌آباد و بردسکن از مناطق عشایری خراسان رضوی هستند که به دلیل شیوع کرونا و همچنین بارش‌های سیل‌آسا با مشکلات فراوانی روبرو شدند.
مدیرکل امور عشایری خراسان رضوی بابیان اینکه امسال به دلیل بارش‌های سیل‌آسا راه‌های عشایری و همچنین تأسیسات عشایر استان با تحمیل خسارت همراه بود، به بازار گفت: بارندگی‌های سال جاری موجب تخریب ۵۰ درصد راه‌های عشایری شده و بالغ‌بر ۷۰ میلیارد ریال به زیرساخت‌های عشایر خراسان رضوی خسارت وارد کرد.
محمد نبوی فرد بیان کرد: عشایر خراسان رضوی سه هزار و ۵۰۰ کیلومتر راه عشایری را برای گذران و امرارمعاش زندگی با تعداد هفت هزار و ۱۴۵ خانوار به همراه ۹۹۵ هزار واحد دامی در سطح استان طی می‌کنند و به تولید ۱۵ درصد گوشت قرمز استان مشغول هستند.
وی بابیان اینکه از ابتدای سال ۹۹ و با شدت گرفتن بارش‌ها در این استان افزون بر هفتاد میلیارد ریال خسارت به دلیل سیل و وقوع بلایای طبیعی به حوزه راه‌ها و سایر تأسیسات عشایری این استان واردشده است، ادامه داد: حدود پنج میلیارد تومان از این خسارت مربوط به تخریب راه‌های عشایری است.
برآورد خسارات عشایری
مدیرکل امور عشایری خراسان رضوی گفت: با توجه به بیمه بودن تعدادی از دام‌های عشایر بخشی از خسارت تلفات دام به عشایر پرداخت شد و الباقی خسارات به مبادی تصمیم‌گیر همچون فرمانداری‌ها و ستاد بحران جهت پیش‌بینی اعتبارات لازم برای حل مشکلات زیرساختی مناطق عشایری ارسال شده است همچنین بارندگی‌ها به‌رغم واردکردن خسارات البته برکاتی نیز به همراه داشته است دارد که می‌توان به افزایش رویش گیاهان مرتعی و تأمین علوفه بیشتر برای دام عشایر اشاره کرد.
نبوی فرد افزایش منابع آبی و نیز تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی را در کنار تخریب‌ها از برکات سیل عنوان کرد و افزود: بارش‌های اخیر منجر به افزایش آب چاه‌های دامداران، تأمین آب کشاورزی در مناطق عشایری شده است.
وی بابیان اینکه نقش عشایر استان در تولید گوشت قرمز و سایر فراورده‌ها در استان حائز اهمیت است، بیان کرد: عشایر این استان با تولید سالانه ۱۲ هزار تن گوشت قرمز، ۱۷ هزار تن فراورده‌های دامی شامل شیر، روغن، پشم، کرک و کود حیوانی و ۴۱ هزار و ۸۰۰ مترمربع صنایع‌دستی شامل گلیم، قالیچه، فرش و تابلو فرش نقش به سزایی در اقتصاد خراسان رضوی ایفا می‌کنند
راه حل رفع مشکلات عشایر
عشایر برون کوچ شامل تعدادی از عشایر شهرستان قوچان با ۴۵۰ خانوار و بیش از ۵۸ هزار رأس دام که در فصل قشلاق به شهرستان مراوه‌تپه در استان گلستان و تعداد ۲۷۰ خانوار از عشایر طایفه ایلخانی شهرستان بردسکن با بیش از ۳۰ هزار رأس دام به شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی، تعدادی از عشایر خواف به شهرستان زیر کوه در استان خراسان جنوبی و تعدادی از عشایر شهرستان سبزوار به شهرستان شاهرود در استان سمنان کوچ می‌کنند.
در دو گزارش سعی کردیم تا به عمده‌ترین مشکلات عشایر در استان‌های شمالی کشور بپردازیم مشکلاتی که از پس بارش‌ها و سیلاب‌ها و رانش زمین و حوادث قهریه برآمدند و بر مشکلات دیگر عشایر شامل بیمه و راه‌های عشایری و ... افزودند، حال باید منتظر ماند و دید که در سال ۹۹ چه تصمیماتی برای جبران و یا حداقل کاهش خسارات بخش عشایری کشور در نظر گرفته می‌شود.
عشایری که بخش عمده از بار تولید ملی بر دوششان است اما مشکلات همواره دست از سر زندگی‌شان بر نمی‌دارد.
نظر شما