تهمینه غمخوار؛ بازار: «رجب طیب اردوغان» و «ولادیمیر پوتین» رؤسای جمهور ترکیه و روسیه در روز پنجشنبه به صورت تلفنی با یکدیگر گفت و گو کردند؛ در حالی که یکی از محورهای صحبتهای آنها ایجاد هاب گازی در ترکیه بود.
این موضوع در ماه اکتبر میان طرفین مطرح شد. در همان ماه، رئیس جمهور ترکیه به طور غیرمنتظره و علیرغم امتناع قبلی وزیر انرژی و منابع طبیعی، ابتکار همتای روسی خود برای ساخت یک هاب گاز ترکیه_روسیه در ترکیه را تایید کرد؛ در حالی که با این پیشنهاد، روسیه در حال روی آوردن به ترکیه به عنوان یک شریک بالقوه هاب گاز طبیعی با احساس فوریت برای یافتن خروجی های صادراتی جدید برای حجم هایی است که به دلیل آسیب به خطوط لوله نورد استریم در ماه سپتامبر به بن بست رسیده اند.
با این پیشنهاد، این هاب جدید در کشوری ساخته می شود که در حال حاضر پتانسیل قابل توجهی برای توسعه زیرساخت های انتقال و ذخیره سازی گاز قابل مشاهده است. بر همین اساس، راهنمایی در مورد توسعه این طرح ها به وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه و به مدیر عامل گازپروم در طرف روسیه منتقل شد. این پیشنهاد و ابتکار روسیه در پی انجام برنامه‌های اتحادیه اروپا برای حذف تدریجی واردات روسیه تا سال ۲۰۲۷ در پاسخ به حمله کرملین به اوکراین بود.
در حقیقت، روسیه قصد دارد خطوط گازی بیشتری را در زیر دریای سیاه و یک مرکز تجاری در مرز اتحادیه اروپا و ترکیه ایجاد کند؛ به گونه ای که اتصال جدید دریای سیاه به ترکیه می تواند به مسیر اصلی صادرات گاز روسیه برای اروپا تبدیل شود، زیرا با توقف جریان گاز از طریق خطوط لوله نورد استریم، روسیه تنها دو مسیر عملیاتی برای اروپا دارد؛ یکی از طریق خط لوله ترک استریم در زیر دریای سیاه که به سمت ترکیه می‌رود و دیگری از طریق اوکراین.
این کشور قبل از جنگ، ظرفیت انتقال بیش از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب گاز را داشت، اما از زمان آغاز جنگ به بعد، اوکراین یکی از دو نقطه مرزی خود را بسته و ادعا کرده که ذخایر گاز توسط نمایندگان روسیه به سرقت رفته است. اوکراین و روسیه همچنین، بر سر پرداخت‌های ترانزیت گاز با یکدیگر اختلاف دارند و این موضوع این خطر را افزایش داده که تحویل‌ها به طور کامل متوقف شوند.
برای آنکارا، پیشنهاد روسیه برای ساخت یک هاب گاز، تحقق بخشی از چشم انداز ترکیه در منطقه است. جاه طلبی های دیرینه انرژی و همچنین فرصتی برای تامین گاز با قیمت های مطلوب تر، قراردادهای بهتری را برای این منبع با روسیه امضا می کند و موقعیت آنکارا را به عنوان بازیگر کلیدی انرژی در منطقه تقویت می کند.
ترکیه بیش از یک دهه است که در توسعه شبکه‌های خط لوله و زیرساخت‌های گاز سرمایه‌گذاری کرده است و هدف آن نه تنها تامین حجم کافی از این منبع، بلکه افزایش نقش خود در تجارت گاز به عنوان دلال بازار فروش و انتقال است. این استراتژی تاکنون توسط تلاش آنکارا برای تقویت همکاری با صادرکنندگانی مانند ایران، جمهوری آذربایجان، اسرائیل، مصر و مهمتر از همه با روسیه (در حالی که روابط همچنان به ثبات می رسد) حمایت شده است. به طور خاص، در مورد روسیه، به دلیل ادامه جنگ در اوکراین و درگیری انرژی بین کرملین و غرب، صادرات گاز روسیه از طریق مسیرهای سنتی به اروپا به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
در نتیجه، مسکو به دنبال مسیرها و بازارهای حمل و نقل جایگزین است که انگیزه خود را برای تشدید همکاری با ترکیه افزایش می دهد. از سوی دیگر، آنکارا امیدوار است از این موقعیت استفاده کند و موقعیت مذاکره خود را با مسکو از طریق توافق اولیه در مورد ساخت این هاب بهبود بخشد که گاز بیشتری را از روسیه با قیمت کمتری در اختیار آن قرار دهد. چنین اقدامی نه تنها به ترکیه اجازه می‌دهد تا نیازهای خود را برآورده کند، بلکه با صادرات مجدد مازاد گاز به کشورهای اتحادیه اروپا، موجب ایجاد پس‌انداز (و احتمالاً سود ترانزیت) برای بودجه دولتی نیز می شود.
از طرفی، رد پیشنهاد روسیه برای ایجاد هاب گاز برای آنکارا دشوار است؛ به ویژه با توجه به مزایای بالقوه مالی و انرژی ناشی از این پروژه. با این حال، ساخت این هاب دارای چالشهایی نیز هست. زیرساخت های صادراتی موجود از روسیه (خطوط لوله ترک استریم و بلو استریم) برای چنین پروژه ای کافی نیست و نیاز به توسعه بیشتر دارد. با توجه به عدم تجربه کافی ترکیه در این زمینه، دولت باید از شرکت های غربی کمک بخواهد تا لوله های گاز جدید را در بستر دریای سیاه قرار دهند. در همین حال، به دلیل دخالت روسیه در این پروژه، ممکن است جلب حمایت غرب از هاب گاز؛ در زمان جنگ و اعمال تحریم ها علیه مسکو، غیرممکن باشد.
آنکارا همچنین آگاه است که تصمیم برای ایجاد یک هاب امکان تعمیق همکاری استراتژیک انرژی با روسیه را که به طور فزاینده و در سطح بین المللی منزوی شده است، را فراهم می کند
علاوه بر این، حتی اگر آنکارا بتواند بر همه این محدودیت‌ها غلبه کند، توسعه زیرساخت‌ها حداقل چندین سال طول می‌کشد. در همین حال، چشم انداز تقاضای آینده اروپا برای گاز روسیه نیز ناشناخته است. در حال حاضر، از دیدگاه آنکارا، همکاری با مسکو در خصوص موضوع هاب، در درجه اول ماهیت سیاسی دارد و به آن اجازه می دهد در راستای تعدادی از اهداف دیگر در روابط دوجانبه خود با روسیه کار کند.
در بعد گاز، بررسی امکان سنجی پروژه و چشم انداز ساخت آن برای آنکارا بسیار مهم است. تنها نتیجه آن تعیین خواهد کرد که آیا ترکیه به صورت الزام آور به این پروژه متعهد خواهد شد یا خیر. آنکارا همچنین آگاه است که تصمیم برای ایجاد یک هاب امکان تعمیق همکاری استراتژیک انرژی با روسیه را که به طور فزاینده و در سطح بین المللی منزوی شده (علاوه بر گاز، ممکن است شامل اجرای یک پروژه نیروگاه هسته ای دیگر با مسکو باشد) را فراهم می کند ضمن اینکه درصدد است تا از هماهنگی بیشتر فعالیت ها در مناطق مورد مناقشه (مانند قفقاز، سوریه یا آسیای مرکزی) و در درازمدت از این تلاش سود مالی ایجاد کند.
به طور همزمان، این اقدام پتانسیل تبدیل شدن به عنصر دیگری در مناقشه ترکیه با غرب را دارد. آنکارا ممکن است امیدوار باشد که شرکای غربی خود را وادار کند تا اقداماتی را برای منصرف کردن آن از طرح خود برای ساختن هاب؛ یعنی با دادن پیشنهادات غرب برای همکاری در انرژی، انجام دهند. در ۱۳ اکتبر، وزیر امور خارجه ایالات متحده پیشنهادی را به ترکیه ارائه کرد که شامل امکان همکاری واشنگتن با آنکارا در زمینه تامین ال ان جی، ساخت نیروگاه های گازی سازی مجدد و راکتورهای هسته ای کوچک بود.
با این حال، پیشنهادهای غربی در حال حاضر جذابیت کمتری نسبت به پیشنهادات روسیه دارند. از این رو، تصمیم ترکیه برای ورود به پروژه هاب گاز با مسکو نیز ممکن است با هدف گرفتن امتیازات جدید از غرب در ازای کنار گذاشتن این ابتکار عمل باشد.
از طرفی باید این نکته را مدنظر قرار داد که فلسفه اصلی هر هاب انرژی بر چندین ستون استوار است: تنوع مسیرها و تامین کنندگان موجود، استقلال در تصمیم گیری از طریق یک نهاد مستقل، تقاضا و عرضه بازار که قیمت ها را تعیین می کند و اراده سیاسی شرکای بالقوه برای مشارکت در پروژه ها.
کارشناسان هشدار می‌دهند که این وابستگی فزاینده به نفت، فناوری های هسته‌ای و گاز روسیه، ترکیه را در برابر باج‌گیری انرژی آسیب‌پذیر می‌کند که اروپا از طریق قطع گاز روسیه تجربه کرده است
بر اساس این موارد، برخی از کارشناسان معتقدند که پیشنهاد روسیه هیچ یک از این کادرها را علامت نمی‌زند؛ به عبارتی، ایده پوتین مبنی بر تبدیل ترکیه به قطب گاز روسیه می‌تواند اتکای آنکارا به سوخت‌های فسیلی روسیه را افزایش دهد، وابستگی استراتژیک ترکیه به مسکو را در مناطق دور از انرژی عمیق‌تر کرده و به روابط پیچیده ترکیه با غرب آسیب بیشتری وارد کند. از این رو، کارشناسان هشدار می‌دهند که این وابستگی فزاینده به نفت، فناوری های هسته‌ای و گاز روسیه، ترکیه را در برابر باج‌گیری انرژی آسیب‌پذیر می‌کند که اروپا از طریق قطع گاز روسیه تجربه کرده است.
آنها مدعی هستند که از بعد دیگر، خطوط لوله جدید در دریای سیاه، که در حال حاضر یک منطقه جنگی است، نیازمند ایمنی و امنیت فیزیکی، سرمایه‌گذاری قابل توجه، فناوری‌های پیشرفته ساخت و ساز در آب‌های عمیق و کشتی‌هایی است که همه اهداف بالقوه تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا هستند. بر همین اساس، روسیه نمی تواند امنیت چنین پروژه هایی را تضمین کند. بنابراین، ترکیه همچنان می‌تواند نقش یک بازیگر اصلی انرژی در منطقه را بر عهده بگیرد و برای پر کردن شکاف گاز روسیه، سوخت‌های فسیلی جایگزین را به اروپا پیشنهاد کند.
نظر شما