بازار؛ گروه بین الملل: قدرت فزاینده چین در عصر کنونی پدیده ای غیرقابل انکار است. از سوی دیگر همگرایی منافع ارتباطی تهران و پکن، پتانسیل اقتصادی چشمگیر ایران و همچنین موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران تماما زمینه ساز نگاه ویژه تر چین به ایران هم به عنوان شریک اقتصادی و هم راهبردی شده است.
جدا از روابط اقتصادی میان دو کشور، ایران یکی از شرکای اصلی چین در پروژه ابتکار طرح راه ابریشم نوین ( یک کمربند - یک جاده) است. توافقنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در دست اقدام است و ایران یکی از بخش های کلیدی در دالان تجاری شمال – جنوب در کنار روسیه و هند است. لذا تمامی این امتیازات ایران را مبدل به یک قدرت بزرگ غرب آسیا کرده که موجب توجه بیش تر چین به ایران و تلاش های این کشور برای توسعه و حفظ روابط همه جانبه با تهران از جمله حوزه اقتصاد و تجارت شده است.
ایران یک هاب محوری اقتصادی راهبردی با مسیرهای امن و کوتاه برای تجارت و ترانزیت کالا در کریدورهای شمال، جنوب، شرق و غرب و شاهراه ارتباطی کشورهای واقع در این حوزه های جغرافیایی برای ارتباط با کشورهای حوزه پیرامونی دریای خزر و آسیای میانه، دریای سیاه، کشورهای اروپایی و نیز کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس است
ایران یک هاب محوری اقتصادی راهبردی با مسیرهای امن و کوتاه برای تجارت و ترانزیت کالا در کریدورهای شمال، جنوب، شرق و غرب و شاهراه ارتباطی کشورهای واقع در این حوزه های جغرافیایی برای ارتباط با کشورهای حوزه پیرامونی دریای خزر و آسیای میانه، دریای سیاه، کشورهای اروپایی و نیز کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس و فراتر از آن است که برای کشور موقعیت طلایی ژئواستراتژیکی را رقم زده و چین قدرتی نوظهور با صادرات گسترده به سراسر جهان می تواند با استفاده از امتیازات موقعیت سرزمینی ایران موجب تسهیل ترانزیت کالاهای خود به اروپا شده که خود این مساله برد متقابل را در پی دارد.
استاد دانشگاه علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی آمریکا می گوید سند همکاری جامع ایران و چین قابلیت طراحی ساز و کارهای موثری برای مبارزه با تحریم های اقتصادی غرب را دارد
از سوی دیگر با توجه به قرارداد همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، در صورت رفع موانع و چالش ها، این قرارداد بستر مناسبی برای گسترش هر چه بیشتر تعاملات دوجانبه خواهد بود. به طوری که نادر انتصار استاد علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی آمریکا معتقد است این سند همکاری جامع قابلیت طراحی ساز و کارهای موثری برای مبارزه با تحریم های اقتصادی غرب را دارد. این سند شامل همکاری در زمینه تولیدات مشترک برای تأمین نیاز بازارهای داخلی و خارجی، همکاری‌های دو جانبه در حوزه انرژی، صنعتی، معدنی و زیست محیطی با اولویت همکاری در بخش زیرساختی، ارتباطی، مخابراتی، علمی، آموزشی و حوزه سلامت، تسهیل روابط مالی و بانکی، تعمیق روابط تجاری بخش خصوصی برای تجارت و همکاری رسانه‌ای و دانشگاهی است. امضای سند همکاری جامع میان ایران و چین بازتاب گسترده ای در جهان داشته و بسیاری بر این باور هستند که این موضوع به یکجانبه گرایی غرب در جهان پایان می بخشد.
حجم تجارت ایران و چین از ابتدای سال جاری میلادی با رشد ۱۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسیده است
در حوزه روابط تجاری نیز میتوان تمایل چین برای گسترش مراودات اقتصادی با ایران به رغم تحریم های ظالمانه غرب و شرایط دشوار نقل و انتقال پولی را مشاهده کرد. اخیرا گمرک چین در گزارش اعلام کرده است که حجم تجارت دو کشور از ابتدای سال جاری میلادی با رشد ۱۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسیده است. حجم تبادلات دو کشور در بازه زمانی ژانویه تا نوامبر سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار اعلام شده است.
بر اساس این گزارش واردات چین از ایران طی این مدت با رشد ۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۶ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار رسیده است. چین در ماه‌های ژانویه تا نوامبر سال قبل ۵ میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده بود.
از سوی دیگر صادرات چین به ایران نیز طی مدت یاد شده با افزایش ۱۷ درصدی به ۸ میلیارد و ۵۵۰ میلیون دلار رسیده است. چین در مدت مشابه سال قبل ۷ میلیارد و ۳۳۰ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود.
پسته، انواع خشکبار و ادویه، مواد اولیه معدنی و صنعتی، مصالح ساختمانی، متانول، پلی اتیلن، فرش، ظروف شیشه ای، شمش آهن، محصولات آهنی، خرما، انگور و میوه به همراه مشتقات نفتی عمده ترین اقلام صادراتی ایران به چین طی مدت یاد شده بوده اند و ماشین الات و مواد اولیه صنعتی، تجهیزات پزشکی، حبوبات، مخمرها، کاغذ، چوب و تخته، پارچه و نخ، قطعات خودرو، انواع مفتول ها، لوازم ورزشی، دستگاه های داده پردازی، عینک و انواع مخمرها و بذر نیز عمده کالاهای چینی است که به ایران وارد شده است.
یکی دیگر از جنبه های اهمیت ایران برای چین دسترسی به منابع نفت و گاز ایران برای تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود است. زیرا ایران تنها کشور آسیای غربی است که می‌تواند با خط لوله، نفت یا گاز به چین صادر کند و این در حالی است که عربستان، کویت و امارات در بحث ذخایر گاز حرف زیادی برای گفتن ندارند.
ایران قادر است از طریق آسیای مرکزی، افغانستان یا پاکستان اقدام به صدور گاز به چین کند حتی چینی‌ها برای کریدور اقتصادی چین - پاکستان موسوم به CPEC حدود ۶۲ میلیارد دلار پروژه در پاکستان تعریف کرده‌اند. ایران احداث خط لوله گاز را تا مرز پاکستان تکمیل کرده است. قرار بود چینی‌ها این خط لوله را از پاکستان و در خلال این کریدور میان بندر گوادر در پاکستان و کاشغر در چین متصل کنند و چنانچه ایران بتواند به توسعه ظرفیت گازی خود بپردازد در عمل بدون نگرانی امنیتی برای حمل‌ونقل دریایی می تواند به طور مستقیم به چین نفت یا گاز صادر کند.
تنوع بخشی به همکاری اقتصادی با چین کلید قدرتمند کردن اقتصاد ایران
با توجه به قدرت عظیم اقتصادی چین و حضور این کشور در پروژه های گسترده در سراسر جهان نوبت آن است که ایران با استفاده از روابط استراتژیک خود با چین تنوع بیشتری به روابط اقتصادی با این کشور داده و روابط اقتصادی را صرفا به واردات و صادرات محدود نکند. با مشارکت در پروژه های مشترک چین در کشورهای دیگر خصوصا کشورهای همسایه ایران می تواند گام هایی مثمر ثمر به سوی جوان سازی اقتصاد و گسترش قدرت اقتصادی بردارد.
همکاری ایران با چین و پاکستان در توسعه گوادر، حضور جدی‌تر شرکت‌های چینی در توسعه مکران، همکاری با چین برای حضور موثر در بازار بین‌المللی بنزین، ایجاد شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های کوچک و متوسط چینی، توسعه مسیرهای حمل‌ونقل و خطوط لوله از کریدور شرقی - غربی سین کیانگ، ایالت خیبر پختونخوا پاکستان و استان‌های جنوبی افغانستان به خراسان، تأمین تجهیزات موردنیاز صنعت نفت و گاز ایران در ازای خرید نفت و گاز ایران، همکاری با شرکت‌های چینی در میدان‌های مشترک با عراق و قطر، تلاش برای توافق بین‌دولتی برای تداوم خرید نفت ایران جای توافق میان شرکت‌ها، به‌کارگیری دیپلماسی عمومی و توسعه همکاری‌های علمی میان دو کشور از جمله این اقدامات هستند.
خرید سهام شرکت‌های چینی و ایرانی و گره زدن منافع شرکت‌ها به افزایش تولید نفت و گاز در ایران می‌تواند یکی از راهبردهای مهم ایران برای توسعه و تداوم همکاری با چین در شرایط مختلف تحریمی یا غیرتحریمی باشد
خرید سهام شرکت‌های چینی و ایرانی و گره زدن منافع شرکت‌ها به افزایش تولید نفت و گاز در ایران می‌تواند یکی از راهبردهای مهم ایران برای توسعه و تداوم همکاری با چین در شرایط مختلف تحریمی یا غیرتحریمی باشد.
از سوی دیگر لازم است ایران خصوصا در شرایط تحریمی فعلی اقداماتی جهت گسترش ارتباط با تأمین‌کنندگان اصلی مالی در چین یعنی بانک توسعه و اگزیم بانک چین بردارد چرا که عمده سرمایه‌گذاری‌های چین در بخش انرژی بر عهده این بانک ها است که این مساله می تواند در صورت اجرای پروژه های مشترک میان دو کشور بسیار راه گشا باشد.
الگوبرداری از طرح چین برای ایجاد قرابت فرهنگی در بازارهای صادراتی
یکی از دلایل نفوذ گسترده کالاها و محصولات چینی در تمامی کشورها ایجاد زمینه سازی لازم و قرابت فرهنگی در بازارهای هدف است. به عنوان مثال، تا دو سه دهه قبل کالاهای چینی در ایران و سایر کشورها کالاهایی بی کیفیت و نامرغوبی به شمار می رفتند و کمتر کسی تمایل به خرید آن ها از خود نشان می داد اما در حال حاضر انواع کالاهای چینی در بازارها فروخته می شوند و با استقبال گرم خریداران مواجه می شوند و این زیرسازی فرهنگی که به شکلی ماهرانه از سوی چینی ها عملی شده است. کما این که در حال حاضر بسیاری از محصولات مذهبی موجود در ایران ساخت چین است.
لذا با الگوبرداری از این روش صحیح بازاریابی و گسترش نفوذ در بازارهای مقصد و صادراتی، کالاهای ایران قادر خواهند بود سهم گسترده تری لاقل در بازارهای آسیایی کسب کنند که خود گامی به سوی خروج ایران از انزوای اقتصادی و فشارهای مالی است و لازمه این هدف نیازسنجی بازار هدف و تولید محصولات متناسب با بازار با قیمت رقابتی است.
نتیجه
با توجه به گسترش نفوذ و ظهور چین به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی در جهان و گسترش اقتدار ایران در غرب آسیا و منافع مشترک و همگرایی دو کشور خصوصا در مورد خصومت با آمریکا به نظر می رسد نظم جدیدی در منطقه در حال شکل گیری است که قطعا مغایر با منافع استراتژیک آمریکا و بیشتر به نفع قدرت های نوظهوری از جمله چین و روسیه است.
با عنایت به این موضوع و روابط استراتژیک و دوستانه ایران و چین، فرصت مناسبی در اختیار ایران است تا به همکاری با چین به صورت پروژه های مشترک دوجانبه یا در کشورهای ثالث بپردازد تا به این ترتیب علاوه بر بی اثر کردن تحریم ها به سمت جوان سازی اقتصاد، قدرت بیشتر اقتصادی و خلاصی از تنگناهای موجود بپردازد و لازمه این مهم فعال کردن دیپلماسی اقتصادی با چین است که با توجه به تعدد شرکت های توانمند دانش بنیان در ایران و اجرای پروژه های فراوان در کشورهای همسایه معامله ای برد - برد برای هر دو طرف خواهد بود.
نظر شما