بازار؛ گروه صنعت: کافی است سری به خیابان ناصر خسروی تهران بزنید؛ درست وسط روز کسانی هستند که در نزدیکی جدول پیاده رو ایستاده اند و وقتی به آن ها نزدیک می شوید به آهستگی می گوید: «دارو، دارو؛ همه نوع دارویی دارم» و همین که می بینند توجه ای بهشان نمی کنید نگاهشان را از روی شما بر می دارند و توجه شان به رهگذران دیگر جلب می شود. بعضی از آن ها همان جا کیفی روی زمین گذاشته اند و مشخص است هرچه دارو دارند در آن قرار داده اند.
سال هاست رویه برخی از فروشندگان غیر قانونی دارو این بوده و به نظر می رسد با ادامه فعالیت آن ها هیچ وقت عزمی جدی برای جمع آوری شان از سوی نهادهای متولی وجود نداشته است. داروهایی که معلوم نیست از کجا آمده اند؟ کی تولید شده اند و آیا تاریخ مصرف دارند یا نه؟ حتی معلوم نیست در چه شرایطی نگه داشته شده اند و بدتر از همه حتی معلوم نیست داروی اصلی باشد یا تقلبی؟ کسانی که به راحتی از شرایط کمبود دارویی استفاده و با جان مردم بازی می کنند و عدم جلوگیری از فعالیت غیر قانونی آن ها منجر به این شده که کسب و کارشان را به فضای مجازی توسعه دهند و یا حتی بخاطر بازار پر سود داروهای غیرمجاز افراد دیگری هم به این حوزه بیایند.
جولان فروشندگان غیرقانونی دارو در فضای مجازی
همانطور که گفته شد این روزها برخی از فروشندگان غیر مجاز داروها به شبکه های اجتماعی کوچ کرده اند و از این بستر برای ادامه فعالیت هایشان بهره می برند. بنابراین کافی است به دنبال یک داروی معمولی تا خاص یا حتی همین سرم های نمکی ساده که کمتر پیدا می شوند باشید تا عرضه کنندگان متعددی را در همین بستر بیابید. کسانی که به نظر نمی رسد چندان هم از فعالیت در فضای مجازی نگران باشند و به راحتی شماره تماس و حساب خود را قرار می دهند و کسی نیست که پیگیری کند این ها از کجا آمده اند و چگونه در شرایط کمبود دارویی هم دارو را بعضا در کمتر از ۲۴ ساعت حتی به شهرستان ها تحویل می دهند؟
در این رابطه حسن کربکندی، عضو داروساز هیئت مدیره نظام پزشکی اصفهان به بازار می گوید: در حال حاضر هر نوع دارویی به روش نادرستی ارسال می شود. برای مثال ممکن است این دارو یخچالی باشد و همانطور که یک پیتزا را پشت موتورسیکلت حمل می کنند دارو را هم به همان شیوه برای مشتری بفرستند و سلامت مردم را به خطر بندازند.
فروشندگان غیرقانونی دارو از ناصر خسرو به فضای مجازی کوچ کرده اند و روز به روز بر تعدادشان افزوده می شود
نکته قابل توجه این است که برخی از داروهایی که در ناصرخسروی به شیوه سنتی یا امروزی که تحت وب است ارائه می شود در ردیف داروهایی قرار دارند که مردم باید با نسخه و فقط از داروخانه های دولتی تامین کنند. بنابراین معلوم نیست این داروها چگونه سر از بازار آزاد و غیرقانونی در می آورند. در این رابطه کربکندی اضافه می کند: ارائه این داروها در فضای مجازی عجیب است که چه کسانی پشت پرده هستند و می توانند به این داروها دسترسی داشته باشند. البته عجیب تر اینکه چرا تاکنون پیگیری جدی ای برای برخورد با متخلفان صورت نگرفته است؛ چرا که اگر اراده ای باشد از طریق شماره تلفن هایی که ارائه می شود به سادی می توان پیگیری و مجرم را شناسایی کرد و محل اصلی داروها را یافت.
این داروساز در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث دامن زدن به موضوع قاچاق دارو و عرضه غیر قانونی آن شده ادامه می دهد: یکی از عللی که باعث دامن زدن به این کار شده این است که داروهای تخصصی فقط به داروخانه های خاصی که دولتی یا نیمه دولتی هستند ارسال می شود. این درحالی است که قرار نبود عرضه دارو همیشه به این شکل باشد؛ برای مثال قرار بود داروخانه هلال احمر فقط در شرایط بحرانی و خاص که نیاز به واردات یکسری داروها باشد دارو ارائه دهند نه اینکه همیشه حجم زیادی از داروهای خاص به چنین داروخانه هایی داده شود.
زمینه تخلف با سهمیه بالای داروخانه های دولتی
کربکندی با اشاره به حجم بالای مبادله دارو در بسترهای غیرمجاز تصریح می کند: وقتی این حجم بالا از دارو در فضای غیرقانونی به فروش می رسد نمی توان موضوع را به گردن واردات چمدانی دارو انداخت و باید مشکل را از داخل پیگیری کرد؛ چرا که حجم بالای دارو نشان دهنده این است که عده ای از شاغلان در داروخانه ها با برخی از متخلفان عرصه سلامت تبانی کرده اند و با نسخه نویسی داروهای خاص را از داروخانه های دولتی کاملا قانونی خارج می کنند و آن ها را به سیستم عرضه غیرقانونی دارو اضافه می کنند.
ارائه ۸۰ درصد داروی کشور به تنها ۳ درصد داروخانه دولتی زمینه ساز تخلفات دارویی است
عضو داروساز هیئت مدیره نظام پزشکی اصفهان تاکید می کند: البته اشخاص عادی هم می توانند چنین کاری کنند اما اینکه دقیقا چه دارویی نسخه شود که ارزش داشته باشد و به کدام پزشک مراجعه کنند و در آن داروخانه قوانین را بدانند به نظر می رسد شخص بیش از یک فرد عادی اطلاعات و نفوذ داشته باشد. بنابراین یکی از اشتباهاتی که باعث این کار می شود این است که ۸۰ درصد داروی کشور در دست ۳ درصد داروخانه ها که دولتی هستند قرار می گیرد.
وی اضافه می کند: در حالی که اگر به داروخانه های دیگر اعتماد می کردند و آن هایی که در معرض ورشکستگی هم هستند این داروها را ارائه می دادند شاید کمتر از این اتفاقات رخ می داد؛ چرا که با افزایش تعداد داروخانه کمتر دارو در دست همان عده متخلف قرار می گرفت و بر روی تعداد کمتری از فعالان این عرصه می توانستند اعمال نفوذ کنند. بنابراین سیستم امن تری برای عرضه دارو ایجاد می شد.
دور زدن سامانه تیتک با تبانی پزشک و داروخانه
کربکندی ادامه می داد: به نظر می رسد سهمیه های بالای داروهای خاص به داروخانه های دولتی یکی از علل این ماجرا باشد. بنابراین همانطور که اشاره شد این حجم بالا با این مساله که کسی دارو را به صورت مسافری آورده باشد همخوانی ندارد و نشان دهنده تبانی و تخلف از داخل است؛ حفره هایی که در مراکزی که دارو ارائه می دهند وجود دارد و افرادی از آن ها سو استفاده می کنند.
این داروساز در پاسخ به این سوال که نقش سامانه تیتک در روند صحیح عرضه دارو چیست؟ می گوید: سامانه تیتک تا زمانی می تواند جلوی چنین تخلفاتی را بگیرد که فرد متخلف نسخه پزشک نداشته باشد اما وقتی فرد نسخه پزشک دارد سامانه را هم دور می زند و به شیوه کاملا قانونی دارو را دریافت می کند. بنابراین این سامانه به تنهایی نمی تواند جلوی چنین تخلفاتی را بگیرد و بهتر بود به داروسازانی که این کار را قبل تر انجام می دادند واگذار می کردند و شاهد این همه قاچاق دارو در داخل نمی بودیم.
وی تاکید می کند: یک زمانی ناصر خسرو در ایران تک بود اما الان ناصر خسروهای متعددی در فضای مجازی وجود دارد که خیلی راحت و بدون هیچ ترسی شماره موبایل اعلام می کنند و اسم دارو و قیمت هم می دهند و کسی هم با آن ها برخورد نمی کند.
متخلفان از کمبودهای دارویی برای عرضه دارو از طریق فضای مجازی نهایت استفاده را می برند
همانطور که اشاره شد طیف گسترده ای از داروها این روزها از طریق فضای مجازی به فروش و در کوتاه ترین زمان ممکن به دست متقاضی می رسد. نکته جالب اینکه حتی این فروشندگان برای فروش دارو، برای خریداران امتیاز هایی هم قائل شده اند؛ برای مثال بعضی از آن ها برای خرید بالای ۵ میلیون تومان هزینه ارسال رایگان در نظر گرفته اند.
این درحالی است که بارها از سوی کسانی که در صنعت دارو خدمت می کنند گفته شده که داروهایی که در بازار غیر رسمی به فروش می رسند مورد تایید نیست و این احتمال که تاریخ مصرف گذشته یا حتی تقلبی باشند خیلی زیاد است. با این حال هنوز هم هستند کسانی که بعد از چند داروخانه که نسخه تجویزی را ندارد نا امیدانه دست به خرید غیر مجاز دارو می زنند؛ داروهایی که با جان مردم بازی می کنند.
بنابراین در ابتدا شاید اولین گام باید رفع کمبودهای دارویی و تسهیل در روند دریافت دارو باشد. روندی که این روزها بعد از سیاست گذاری های نامناسب برخی از مسئولان سازمان غذا و دارو حتی برای دریافت آنتی بیوتیک هم دشوار شده است. بعد از این هم انتظار می رود با کسانی که اطلاعات دقیقی از آن ها در فضای مجازی وجود دارد مقابله شود و منبع اصلی و همان حفره هایی که به آن اشاره شد شناسایی شود.
فعالیت غیر قانونی پلت فرم های فروش آنلاین دارو
گفتنی است علاوه بر فروش دارو در بستر شبکه های اجتماعی، هنوز حتی فروش دارو از طریق پلتفرم های فروش آنلاین کالا هم مورد قبول انجمن داروسازان، نظام پزشکی، سازمان غذا و دارو و در نهایت وزارت بهداشت نیست. در این رابطه حسن کربکندی به بازار می گوید: دو پلتفرم فروش آنلاین که یکی حتی عنوان دارو را هم یدک می کشد به این حوزه ورود کرده است و چند مشکل در این زمینه وجود دارد. برای مثال برخی از داروها که عنوان می شود از طریق داروخانه ارسال می شود حتی نام داروخانه هم مشخص نیست که در صورت نیاز فرد متقاضی دارو بتواند از داروخانه شکایت کند.
وی اضافه می کند: این پلت فرم ها خودشان به راحتی انواع و اقسام دارو ها را ارسال می کنند. این درحالی است که برخی از این داروها نیاز به نسخه دارند و باز هم بدون وجود نسخه دارو برای فرد متقاضی ارسال می شود. جالب این که برخی از این داروهای ارسالی حتی تحت کنترل هم هستند. بنابراین به نظر می رسد نظارتی در این زمینه وجود ندارد و شاید برخی از تصمیم گیران هم تمایلی به برخورد با این موضوع نداشته باشند؛ به طوری که حتی یکبار که یکی از این پلت فرم ها جریمه شد مبلغ جریمه آن فقط ۵ میلیون تومان بود که این مبلغ در مقابل سودی که این مجموعه از فروش آنلاین می برند ناچیز است.
فعالیت پلت فرم های آنلاین عرضه کالا در حوزه دارو قانونی نیست
کربکندی تاکید می کند: به نظر می رسد افراد با نفوذی پشت فروش آنلاین دارو هستند که وزارت بهداشت هم نتوانسته به صورت جدی با چنین کسانی برخورد داشته باشد. همچنین از لحاظ فروش قانونی دارو، ارائه هر نوع دارویی به جز فرآورده هایی که بهداشتی و بعضی از مکمل ها مشخص شده هستند به هیچ عنوان قانونی نیست. بنابراین فروش آنلاین داروهای عادی یا نسخه هر دو غیر قانونی است.
با این حال هنوز دارو حتی از طریق این پلتفرم های فروش آنلاین کالا در کنار کالاهای سوپر مارکتی و غیره به سادگی به فروش می رسد. البته نکته قابل توجه این است که گاهی قیمت های ارائه شده از سوی این پلت فرم ها حتی از قیمت های داروخانه های سطح شهر کمتر است. کسری امین لو، فعال صنعت دارو و داروساز با تایید مطالب فوق به بازار می گوید: متاسفانه گاهی داروهایی که در این پلتفرم ها به فروش می رسد قیمتی پایین تر از قیمت فروش شرکت های داروسازی به داروخانه ها دارند که این موضوع این شک و شبهه را ایجاد می کند که آیا داروی ارائه شده اصلی یا تقلبی است؟ البته این احتمال هم وجود دارد که این داروها حتی تاریخ مصرف گذشته هم باشند.
بنابراین اگر قرار است دارو از طریق پلتفرم های آنلاین به فروش برسد بهتر است زیر نظر وزارت بهداشت و با ساز و کاری مناسب تر دارو به فروش برسد نه اینکه هر کسی به هر دارویی دسترسی داشته باشند و دست به فروش دارو بزند.
نظر شما