بازار؛ گروه بین الملل: با آغاز جنگ اوکراین، نگرش واقعی روس‌هراسی نخبگان سیاسی کنونی ایالات متحده و متحدان غربی آنها را نسبت به روسیه نشان داد. این شرایط باعث تسریع حرکت مسکو به سمت شرق شده است که در شرایط جدید به حفظ اقتصاد و جبران خسارات تحریم‌های شدید و همجانبه غرب کمک می‌کند.
در این شرایط، روسیه تغییر جهت‌گیری جدی در سیاست خارجی خود و روابط نظامی، تجاری و اقتصادی خود انجام داده است. در عین حال، واشنگتن در روابط با کشورهایی که مانند روسیه متعهد به جهانی چندقطبی هستند، از همه تلاش‌ها برای تحمیل رهبری جهانی و استفاده از همه ابزارها، از جمله موارد مانند تحریم، برای کسب امتیازات برای ایالات متحده استفاده می‌کند.
در این راستا، روسیه به عنوان پیشرو شناخته شده در بسیاری از منابع طبیعی، به ویژه در زمینه انرژی، بر ایجاد قطب‌های منطقه‌ای و جهانی در کشورهای دوست هم مرز خود برای تامین بازارهای خارجی با مواد خام استخراج شده در روسیه و محصولات متمرکز شده است. به طوری که این مراکز به جای دلالان مالی و سیاسی غربی، می‌توانند بر قیمت جهانی کالاها، به ویژه کالاهای مورد نیاز کشورهای در حال توسعه و فقیرترین جهان، تأثیر بگذارند.
چشم چین به منابع روس‌ها
در پس زمینه کسادی ظاهری سیستم تجارت بین‌الملل به دلیل عملکرد غرب، امنیت منابع انرژی به یک مشکل جهانی تبدیل می‌شود که نیاز به واکنش کافی، از جمله برای غول بزرگ تولیدی جهانی یعنی چین دارد. بازار انرژی چین برای همه کشورهای تولیدکننده نفت، مهم و شناخته شده است و به گفته تحلیلگران آژانس بین المللی انرژی (IEA)، چین به همراه با هند، محرک اصلی رشد تقاضا برای طلای سیاه و گاز حداقل تا اواسط دهه ۲۰۳۰ باقی خواهند ماند.
در این زمینه، همکاری مسکو و پکن در زمینه منابع انرژی در دوره اخیر ویژگی استراتژیک خاصی پیدا کرده است. به طور خاص، خط لوله گاز "قدرت سیبری" راه اندازی شد که نه تنها امنیت انرژی چین را تقویت، بلکه بازارهای گاز طبیعی روسیه را نیز متنوع کرده است.
پروژه خط لوله گاز «قدرت سیبری» و همچنین پروژه قطب شمال LNG یامال به همکاری سیاسی، اقتصادی و فناوری بین روسیه و چین کمک می‌کند. از همین روی، هر دو کشور در اجرای موفقیت‌آمیز آنها علاقه دارند: روسیه بازارهای امیدوارکننده جدیدی را برای منابع طبیعی خود و توسعه زیرساخت‌های مربوطه تضمین می‌کند، چین تامین‌کننده قابل اعتماد و پایدار هیدروکربن‌ها را به دست می‌آورد، وضعیت زیست‌محیطی بهبود و توسعه تولید گاز و فناوری‌های مرتبط توسعه می‌یابد.
یکی دیگر از پروژه‌های مشترک نفت و گاز در چین، ساخت پالایشگاه تیانجین است. افزایش عرضه نه تنها گاز، بلکه نفت تحت قراردادهای روسیه و چین نیز به دلیل راه اندازی میادین جدید و توسعه برنامه ریزی شده زیرساخت‌های خط لوله است.
همکاری چین و روسیه در زمینه تجارت نفت مطابق با واقعیت‌های کنونی و استراتژی‌های توسعه انرژی دو کشور است. این فقط در مورد اقتصاد و بخش مالی نیست، بلکه در مورد حمایت از چین در مواجهه با چالش‌های مدرن غرب نیز است. این گام‌های همکاری دوجانبه بین روسیه و چین در نهایت می‌تواند چین را در آینده نزدیک به قطب اصلی انرژی روسیه تبدیل کند.
همکاری روسیه با ایران به‌ویژه در بخش‌های نظامی، صنعتی، تجاری و انرژی اخیراً به سرعت در حال رشد بوده است. در این راستا، قصد روسیه برای ایجاد «هاب برق» در ایران، با چشم‌انداز اتصال ارمنستان و آذربایجان به آن و سپس صادرات مجدد برق روسیه به سایر کشورها از طریق آن، مورد توجه است.
اهمیت ایران بر رویکرد شرق گرایانه مسکو
همچنین در ۸ دسامبر، روسیه موافقت کرد که گندم و نفت خام را برای تامین نیازهای روزافزون اسلام آباد به غذا و انرژی در اختیار پاکستان قرار دهد. این تصمیم چند روز پس از بازدید یک هیئت پاکستانی از مسکو برای گفتگو در مورد روابط دوجانبه به تصویب رسید.
با این حال، هنوز اطلاعاتی در مورد نکات گفتگو در این نشست اعلام نشده است. در ۵ دسامبر، وزیر نفت پاکستان، مسادیک مالک، اعلام کرد که اسلام آباد بنزین و گازوئیل را از مسکو با نرخ تخفیف خریداری خواهد کرد. جزئیات مشخصی از این نرخ پس از بازدید هیئت روسی از پایتخت پاکستان در ژانویه سال آینده اعلام خواهد شد.
پاکستان در طول تابستان در جریان بی‌ثباتی سیاسی و تحت تأثیر سیل‌های ویرانگر قرار گرفته که منجر به افزایش نیاز انرژی این کشور جنوب آسیا شده است.وزیر نفت پاکستان گفت که مذاکراتی با شرکت‌های مستقر در روسیه در مورد تحویل گاز طبیعی مایع (LNG) انجام شده است. یک منبع از وزارت انرژی پاکستان اعلام کرد که روسیه در دسترس بودن ۱۰۰ هزار بشکه نفت در روز (بشکه در روز) نفت خام را تأیید کرده است.
با توجه به اعمال تحریم های غرب علیه روسیه به دلیل عملیات نظامی این کشور در اوکراین، مسکو به دنبال گسترش همکاری با کشورهای منطقه و کمک به آنها در مقابله با بحران جهانی انرژی است. در ماه اکتبر، جواد اوجی، وزیر نفت ایران، اظهار داشت که ایران می‌تواند به یک «هاب منطقه‌ای» برای سوخت روسیه تبدیل شود. اوجی به خبرنگاران گفت: ترانزیت و مبادله نفت و گاز روسیه از طریق ایران، تهران را از نظر انرژی هاب منطقه خواهد کرد و درآمد ارزی زیادی نصیب کشور می‌کند.
همکاری روسیه با ایران به‌ویژه در بخش‌های نظامی، صنعتی، تجاری و انرژی اخیراً به سرعت در حال رشد بوده است. در این راستا، قصد روسیه برای ایجاد «هاب برق» در ایران، با چشم‌انداز اتصال ارمنستان و آذربایجان به آن و سپس صادرات مجدد برق روسیه به سایر کشورها از طریق آن، مورد توجه است. هر دو کشور مشتاق هستند که این پروژه در اسرع وقت اجرا شود، چون در کنار سایر موارد، از اقتصاد ایران در زمان نبود بودجه کافی برای اصلاح بخش انرژی خود که نیاز به ساخت حداقل سه نیروگاه جدید دارد، حمایت خواهد کرد.
براساس گزارش‌ها ایران و روسیه ۷۰ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی را دارند که ۳۰ درصد از عرضه جهان را تشکیل می‌دهد. بدر راغستای روند فزاینده روابط بین دو کشور برای غلبه بر تحریم‌های غرب، در ماه ژوئیه، شرکت دولتی گازپروم قرارداد سرمایه گذاری ۴۰ میلیارد دلاری را با شرکت ملی نفت ایران امضا کرد که بزرگترین قرارداد در تاریخ صنعت نفت ایران است. ایران همچنین به قطب حمل و نقل کالاهای روسی تبدیل شده که از طریق شاخه شرقی کریدور حمل و نقلی شمال-جنوب (INSTC) به هند متص می‌شود.
ترکیه؛ از هاب گازی تا هاب غلات
همچنین، همکاری‌های چندجانبه بین روسیه و ترکیه در سال‌های اخیر به طور فعال توسعه یافته و این همکاری اخیراً در بخش گاز بسیار پربار بوده است. دو خط لوله ترکیش استریم با ظرفیت بیش از ۳۲ میلیارد متر مکعب در حال حاضر راه اندازی شده است؛ یکی به ترکیه و دیگری به اروپا. در ماه اکتبر، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ابتکار عملی را برای احداث خطوط لوله گاز اضافی از روسیه به ترکیه ارائه کرد که می‌تواند «هاب گاز» در مرز اتحادیه اروپا ایجاد کند.
اگر چنین هاب گازی در ترکیه ایجاد شود، مطمئناً می‌تواند جایگزین رقابتی برای سایر مراکز قیمت گذاری گاز برای اروپا شود. در این رابطه، جای تعجب نیست که اردوغان، رهبر ترکیه، با کمال میل از پیشنهاد ولادیمیر پوتین حمایت کرد و پیش از این از احتمال ایجاد چنین هاب گازی در بخش اروپایی این کشور خبر داده است.
همانطور که مشخص است، اکنون ترکیه گاز خود را عمدتا از روسیه، ایران و آذربایجان تامین می‌کند. ترکیه علاوه بر استفاده از گازی که از خارج برای نیازهای خود می‌آید، یک قطب مهم ترانزیتی نیز محسوب می‌شود، چون بخش قابل توجهی از گاز از طریق ترکیه از طریق هفت خط لوله صادراتی به اروپا می‌رسد. علاوه بر گاز خط لوله، ترکیه با دو پایانه LNG، دو تاسیسات ذخیره سازی و گازی سازی مجدد LNG شناور و دو تاسیسات ذخیره سازی گاز زیرزمینی، LNG نیز دریافت می‌کند. ترکیه با تاکید اخیر خود بر بخش گاز و قصد خود برای تضمین امنیت انرژی کشور از منابع خارجی، کار تولید گاز از میدان ساکاریا خود در دریای سیاه را تسریع کرده که ۹ حلقه چاه در آن حفر شده است.
بر اساس گزارش سازمان تنظیم مقررات بازار انرژی ترکیه، روسیه در سال ۲۰۲۱، تقریبا ۴۴.۹ درصد از کل واردات گاز این کشور - معادل ۲۶.۳ میلیارد متر مکعب - را تامین کرده است. در مورد یک هاب گاز در ترکیه، گاز روسیه با آذربایجان یا ایران مخلوط شده و در اختیار ترکیه خواهد بود، بدون ایجاد حساسیت‌های سیاسی روسوفوبیک در میان خریداران بالقوه اروپایی.
از همین روی مقامات ترکیه و در واقع رئیس دولت، از هم اکنون در مورد این موضوع و حق خود برای تعیین قیمت فروش عرضه گاز تاکید می‌کنند. با «کلیدهای گازی» که در این مورد در اختیار دارد، ترکیه به وضوح روی موضع منعطف‌تر اروپایی حساب می‌کند و احتمالا در مورد موضوعات مورد علاقه با بروکسل در آینده بحث می‌کند.
با این حال، ترکیه علاوه بر اینکه یک هاب گاز است، دوباره با حمایت مسکو می‌تواند به یک هاب غلات نیز تبدیل شود. با توجه به پیشنهاد رئیس جمهور پوتین مبنی بر عرضه رایگان غلات به کشورهای در حال توسعه، رهبر ترکیه قبلاً این ایده را با پیشنهاد دریافت گندم روسیه، فرآوری آن به آرد و ارسال آن به کشورهای نیازمند دنبال کرده است. اردوغان قبلاً این ایده را با آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد در میان گذاشته است.
بنابراین، ایجاد انواع هاب توسط روسیه در کشورهای دوست همسایه خود برای عرضه انرژی و محصولات تولیدی روسیه به بازار خارجی نه تنها به توسعه اقتصادی این کشورها کمک می‌کند، بلکه سوء استفاده از تحریم‌ها را نیز از بین می‌برد.
همچنین این موضوع در راستای مقابله با سیاست‌های ایالات متحده و متحدان غربی آن علیه کشورهایی که تمایلی به تسلیم شدن در برابر دیکته‌های ایالات متحده ندارند، است و مرحله مهمی در افول هژمونی ایالات متحده و تلاش واشنگتن برای حفظ دنیای تک قطبی خواهد بود.
نظر شما