بازار، گروه استانها: صنایع تبدیلی و فرآوری از مهمترین مسائلی هستند که می‌توانند در کنار جلوگیری از خام فروشی، اشتغال و ارزش افزوده را نیز تقویت کنند اما در استان سمنان سال‌ها است که شاهد هستیم این مسائل، مورد غفلت قرار گرفته است.
در سال‌های اخیر هستند واحدهای فرآوری که در زمینه‌های معدنی ، کشاورزی و صنعتی فعالیت دارند اما درصد و نسبت آنها به کل واحد های تولیدی استان سمنان ناچیز محسوب می‌شود حال آنکه هر میزان بتوانیم صنایع تبدیلی را افزون کنیم، همان میزان می توانیم شاهد ارتقای اشتغال و ارزش افزوده باشیم.
در میزگردی با حضور دو کارشناس درباره اهمیت صنایع تبدیلی و همچنین وضعیت آنها در استان سمنان به گفتگو نشستیم تلاش کردیم در این مسیر سید رضا طباطبایی کارشناس اقتصادی، محمد اسماعیل پور کارشناس کشاورزی با ما همراه هستند که در ادامه میزگرد بازار را در این ارتباط خواهید خواند.
عدم تعریف درست از فرآوری و تبدیل
طباطبایی: زمانی که درباره فرآوری محصولات صحبت می شود ما فوراً تبدیل محصولات کشاورزی به رب، کمپوت، کنستانتره و ... را در ذهن میان تصور می‌کنیم و اتفاقاً مشکل ما هم دقیقاً همین عدم تعریف درست از فرآوری و صنایع تبدیلی در استان سمنان است ما نه تنها توان و ظرفیت‌های این نوع صنایع را به درستی درک نکردیم بلکه هنوز به آنها به درستی باور هم نداریم.
در سال‌های اخیر هستند واحدهای فرآوری که در زمینه‌های معدنی ، کشاورزی و صنعتی فعالیت دارند اما درصد و نسبت آنها به کل واحد های تولیدی استان سمنان ناچیز محسوب می‌شود
یکی از موضوعاتی که امروز مطرح می شود این است که ما نباید از کلمه صنایع فرآوری استفاده کنیم بلکه باید بگوییم فرهنگ فرآوری و تبدیل؛ زیرا این موضوع تنها در صنایع نیست بلکه در گردشگری هم حتی می‌توان فرآوری و تبدیل را صورت داد برای مثال کافی است کارکردهای یک خانه قدیمی و بلااستفاده روستایی را تبدیل به یک واحد بومگردی کنیم تا در مسیر تبدیل گام برداریم.
ما با این کار در واقع از یک خانه روستایی که در گوشه‌ای افتاده و روز به روز فرسوده می‌شد، ثروت ساخته‌ایم و در کنار آن توانسته‌ایم برای چند جوان کار ایجاد کنیم و همچنین گردشگر را به روستاها بیاوریم و آنها مایحتاج شان را از روستا تامین کنند و حتی صنایع دستی بخرند لذا گروهی از مردم در یک بخش نان می‌خورند از راننده و حمل و نقل، عرضه کننده سوخت، غذا، سوپر مارکت، صنایع دستی و سوغات، اسکان، تور لیدر گردشگری و ... با یک تبدیل ساده به یکباره به کار می افتند و اقتصاد روستا به چرخش در می‌آید.
نگاه تک بعدی
مشکل ما در استان سمنان اما این است که تنها تبدیل را در کشاورزی و معدن می‌بینیم در صورتی که در دانش بنیان ها و صنایع و حتی خدمات ما می‌توانیم ارزش افزوده ایجاد کنیم. امروز بهترین فرصت است تا بتوانیم از مزیت‌های اقتصادی استان سمنان مانند گردشگری، معدن و ... ارزش افزوده بسازیم تنها کافی است که فرهنگ تبدیل و فرآوری را در استان سمنان با یک راهبرد همراه سازیم.
از سوی دیگر ما فاقد یک هیئت رایزن اقتصادی هستیم که سرمایه گذاران را به سمت تبدیلی و فرآوری سوق دهند برای مثال گروهی باید در استان سمنان وجود داشته باشد که به سرمایه گذاران طرح پیشنهاد دهد و مثلاً اعلام کند که صنایع ما در پلیمر بر فرض اشتباع شده اما در تبدیل معدن نیاز به سرمایه گذاری و بازار بهتری وجود دارد که می توان بر روی آن سرمایه گذاری کرد.
ما نباید از کلمه صنایع فرآوری استفاده کنیم بلکه باید بگوییم فرهنگ فرآوری و تبدیل
از آنجا که سرمایه گذاران امروز طبیعتاً بر روی سود بیشتر تمرکز دارند برای بسیاری شان اتفاقاً این مشاوره درست، مورد استقبال هم قرار می گیرد. اما متاسفانه در استان سمنان گویا آیه نازل شده که فقط باید در برخی بخش های خاص سرمایه گذاری صورت گیرد مشکل اینجا است که نمی دانیم چرا اتاق بازرگانی سمنان این کار انجام نمی دهد!
فقدان راهبرد اساسی مبتنی بر آمایش سرزمینی
اسماعیل پور: موضوع ناشناخته بودن ظرفیت‌های فرآوری و صنایع تبدیل درست است اما از یک فقدان راهبرد اساسی در استان سمنان می‌آید. اینکه ما نتوانسته‌ایم به درستی آمایش سرزمینی را در استان سمنان پیاده سازی کنیم لذا بخشی از استان سمنان آنقدر مملو از تولید است که نه زمین نه آب برای واحدهای صنعتی دیگر وجود دارد و از سوی دیگر بخش دیگر حتی ۱۰۰ واحد تولیدی هم ندارد در حالی که هم آب و هم زمین دارد.
مشکل ما این است که یک راهبرد مبتنی بر آمایش سرزمینی باید داشته باشیم چرا یک واحد تولیدی در غرب استان نباید به برای فرآوری خود به واحدی در شرق استان سمنان که بیکار و بی بازار رها شده، متصل شود و با هم کار کنند؟ چرا خام فروشی در استان سمنان انجام می شود اما همان محصولات را در درون استان برای فرآوری به چرخش در نمی آوریم.
از جمله مشکلات ما این است که چون آمایش درستی صورت نگرفته خیلی از صنعتگران و تولیدگران ما اصلا نمی‌دانند که در استان سمنان هستند واحد هایی که فرآوری خوبی را بر روی محصولات تولیدی آنها انجام می دهند لذا صنعت‌گر از کشاورزی، کشاورز از واحد گردشگری، گردشگری از دانش بنیان و ... بی خبر است.
تسهیل‌گری دولتی در کنار راهبردهای درست
ما باید ابتدا یک راهبرد مبتنی بر مزیت‌های اقتصادی هر منطقه از استان سمنان را طبق آمایش تهیه کنیم سپس بانک اطلاعاتی جامع از تولیدگران و همچنین صنایع تبدیلی و شرکت‌هایی که ظرفیت‌های تبدیلی شدن دارند را احصا کنیم بعد از آن سعی کنیم تا تسهیل‌گری دولتی را صورت دهیم تا این مجموعه ها با هم دیگر لینک شوند.
معضل بزرگی که در استان سمنان دیده می شود این است که ما تک بعدی به فرآوری می نگریم یعنی صرفا فکر می‌کنیم که در کشاورزی باید فرآوری کرد و از سیب زمینی باید چیپس ساخت در صورتی که بسیاری واحد های تولیدی ما هستند که با یک فرآوری ساده آن هم در درون همین استان می توانند به ارزش افزوده بسیار خوبی دست پیدا کنند.
ما باید ابتدا یک راهبرد مبتنی بر مزیت‌های اقتصادی هر منطقه از استان سمنان را طبق آمایش تهیه کنیم
مثلاً در سرخه کشت باریجه برای اسانس رواج دارد و منابع طبیعی نیز آن را تسهیل کرده حال آنکه شیره این گیاه برای ساخت عطر در فرانسه خواهان و طرفدار دارد اما خودمان از آن بی اطلاع هستیم در صورتی که مثلاً در مهدی‌شهر واحد تولید عطر وجود دارد لذا باید این واحد ها را توسعه داد.
پیشنهاد سرمایه گذاری در بخش فرآوری
امروز اگر قرار است واحد تولیدی در استان سمنان ایجاد و سرمایه گذاری بر روی آن صورت گیرد، صنعت معدن و تجارت باید به سرمایه‌گذار پیشنهاد بدهد که ما مثلاً در استان سمنان تولید باریجه را داریم لذا واحد صنعتی شما بهتر است بر روی فرآوری آن کار کند یا محصول پسته و محصولات معدنی به همان شکل؛ در نتیجه ما باید یک نوع مشاور تبدیلی هم در استان داشته باشیم.
اگر بتوانیم یک نوع بازار هدف برای صنایع تبدیلی‌مان تعریف کنیم می‌توانیم سرمایه‌گذاران را نیز به سوی آن ترغیب کنیم تا به جای افزوده شدن به واحدهای تولیدی ما، به واحد های فرآوری ما افزوده شود از سوی دیگر باید دانش‌بنیان‌ها را نیز به سمت فرآوری سوق داد تا روش های جدیدی را ایجاد کنند مثلا دانش‌بنیان‌هایی پیدا شوند که از پوست دور ریختنی پسته خوراک دام درست کنند و همین ارزش افزوده بسیاری را برای استان سمنان ایجاد می‌کند.
نظر شما