خبرگزاری بازار- بعد از مدت‌ها انکار، یکی از مسئولان شرکت ملی گاز خبر شکایت گازی ترکیه از ایران را تایید کرد. مهدی جمشیدی دانا مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز در حالیکه از سومین شکایت ترکیه از ایران بابت قیمت گاز صادراتی خبر می‌داد، به بازار گفت: بر اساس آنچه در قرارداد آمده هر یک از طرفین می‌تواند تا ۵ بار در طول مدت زمان اجرای قرارداد خواهان تعدیل قیمت‌ها شود. ترکیه ۲ بار از این فرصت استفاده کرده و حالا دوباره می‌گوید که قیمت‌ها باید کاهش پیدا کند.
با توجه به افت جهانی بهای نفت و قراردادهای متنوع انرژی ترکیه این احتمال که همسایه شمال غربی ایران دوباره موفق به دریافت تخفیف‌های سنگین از ایران شود، قوت گرفته است. جواد سلیمان پور کارشناس انرژی که معتقد است ترکیه بی‌گدار به آب نمی‌زند، به بازار گفت: بر اساس آنچه در قرارداد آمده کشورها تنها هر ۵ سال یکباره اجازه شکایت از قیمت گاز صادراتی دارند. از آنجاییکه تقریبا ۶ سال به پایان این قرارداد بیشتر باقی نمانده، اگر ترکیه مدارک لازم برای گران بودن گاز ایران نداشته باشد، عملا دیگری فرصتی برای گرفتن تخفیف نخواهد داشت.
ید طولای ایران در پرداخت غرامت
شرکت بوتاش ترکیه به تازگی با استناد به بند Price revision ۲ از ایران بدلیل گران بودن قیمت گاز شکایت کرد. البته این اولین شکایت ترکیه نیست. در سال ۹۱ هم کار ایران و ترکیه به دادگاه کشید. در آن سال‌ها ترکیه خواستار کاهش قیمت ۶۲.۵ درصدی بود. اما در نهایت دیوان داوری بین المللی، با کاهش قیمت ۱۳.۳ درصدی موافقت کرد.
در سال ۱۳۸۷ اما به نوعی اولین تخفیف گازی ایران صورت گرفت. در آن سال ترکیه، موفق شد ۱۲.۵ درصد تخفیف بگیرد و دولت محمود احمدی‌نژاد، یک میلیارد دلار به ترکیه پس داد.
بازی ترکیه برای گران نشان دادن قیمت ایران
قیمت‌های صادراتی معمولا محرمانه بوده و به صورت شفاف و دقیق اعلام نمی‌شود. اما آنگونه که این کارشناس انرژی می‌گوید: در تعیین قیمت‌ها عواملی همچون بهای نفت برنت تاثیر گذار است. ارتباط بین قیمت نفت و گاز صادراتی به ترکیه یک رابطه خطی نیست و معمولا افزایش یا کاهش قیمت نفت با ضریب کمتری روی قیمت‌ها در این بخش تاثیر می‌گذارد.
اما دیگر فاکتوری که می‌تواند قیمت گاز صادراتی به ترکیه را تحت تاثیر قرار دهد، قراردادهای دیگر گازی است. بدین صورت که اگر ترکیه ثابت کند که در حال واردات گاز با قیمت‌های ارزان‌تری است، می‌تواند ایران را مجبور به کاهش قیمت گاز صادراتی خود بکند. کاری که به نظر می‌رسد این همسایه غربی ایران توانسته در یک سال گذشته انجام دهد و حالا قصد دارد از آخرین فرصت خود برای گرفتن تخفیف هم استفاده کند.
ترکیه یک بار این بازی را سر ما درآورد و توانست ۱۸ ماه گاز رایگان از ما دریافت کند و حالا می‌خواهد از آخرین فرصت‌های خود هم استفاده کند
سلیمان پور در این باره می‌گوید: در یک سال گذشته دو خط لوله دیگر برای انتقال گاز از روسیه و آذربایجان به بهره برداری رسیده است. حتی آنگونه که اعلام شده در خط لوله آذربایجان خود ترکیه سهامدار بوده و می‌تواند انعطاف پذیری بیشتری در قیمت داشته باشد و بعد با استناد به قیمت‌های پایین این قرارداد، مدعی شود که قیمت گاز صادراتی ایران بالاست.
سلیمان پور گفت: ترکیه یک بار این بازی را سر ما درآورد و توانست ۱۸ ماه گاز رایگان از ما دریافت کند و حالا می‌خواهد از آخرین فرصت‌های خود هم استفاده کند.
هرچند که سخنگوی شرکت ملی گاز به بازار می‌گوید که تا کنون ابلاغیه رسمی بابت این شکایت از هیچ نهاد معتبری تاکنون دریافت نکرده است، حالا با شکایت دوباره ترکیه از قیمت‌های بالای گاز صادراتی احتمال می‌رود که روند پرداخت جریمه دوباره تکرار شود.
بندی که هیچ گاه به نفع ایران نشد
بر اساس آنچه مسئولان شرکت ملی گاز اعلام کرده اند، ایران تاکنون درخواستی برای تغییر قیمت‌ها نداده است. البته جمشیدی دانا در این باره می‌گوید: قیمت گاز صادراتی ایران قیمت مناسبی بود و عملا هیچ گاه امکان افزایش بیشتر از آن وجود ندارد. سلیمان پور کارشناس انرژی البته نظر دیگری دارد. او با اشاره به سهم اندک ایران از تجارت جهانی گاز، می‌گوید: درست است که قیمت تعیین شده برای گاز صادراتی به ترکیه در ابتدا قیمت مناسبی بوده اما مهم ترین علتی که منجر به کاهش قدرت ما در رابطه با چانه زنی بر سر قیمت‌ها شده، ضعف ایران در توسعه بازارهای صادراتی خود بوده است.
سلیمان پور ادامه داد: ترکیه در طول سال‌های گذشته توانست تا با تنوع بخشیدن به شرکای گاز خود و انعقاد قراردادهای جدید با آذربایجان و روسیه نشان دهد که قیمت گازی که از ایران خریداری می‌کند، بالاست و اینگونه توانست تخفیف‌های خوبی از ما بگیرد.
ایران چقدر گاز به ترکیه صادر می‌کند؟
ترکیه یکی از دو مشتری بزرگ گازی ایران است که سال ۱۹۹۶ یک قرارداد گازی ۲۵ ساله با کشور ما منعقد کرد. قراردادی که بر اساس آن ایران متعهد شد سالانه ۸ میلیارد تا ۱۲ میلیارد متر مکعب گاز را به شرکت بوتاش ترکیه تحویل دهد. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد معمولا صادرات گاز ایران حدود همان ۸ میلیارد مترمکعب بوده است. اما عراق دیگر مشتری بزرگ گازی ایران است که سالانه چیزی حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز به آن صادر می شود و گفته می شود که قیمت تعیین شده نزدیک به قیمت صادراتی به ترکیه است.
گفتنی است منظور از انفجار مشکوک، انفجار است که در خط لوله گاز صادراتی ایران به ترکیه در داخل خاک این کشور رخ داده بود و از آن روز تا کنون کشور ترکیه هیچ اقدام خاصی برای تعمیر این خط لوله انجام نداده است. بر همین اساس فعلا صادرات گاز ایران به این کشور نیز متوقف است. در این باره شایعاتی مطرح است مبنی بر این که هزینه پایین تر گاز صادراتی برخی کشورهای دیگر، باعث شده تا ترکیه عملا علاقه ای به ادامه صادرات گاز از ایران نداشته باشد.
نظر شما