زمان برای احیای برجام در حال اتمام است| بعید است مکانیسم ماشه فعال شود

بازار؛ گروه بین الملل: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنجشنبه ۲۵ آبان قطعنامه‌ای ضد ایرانی به تصویب رساند.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در حساب کاربری خود در توییتر خبر داد این قطعنامه با ۲۶ رأی موافق، ۲ رأی مخالف و ۵ رأی ممتنع به تصویب این شورای ۳۵ عضوی رسیده است.

خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلمات‌های حاضر در جلسه غیرعلنی شورای حکام آژانس نوشته قطعنامه مذکور از ایران می‌خواهد فوراً با تحقیقات آژانس اتمی در خصوص ذرات اورانیوم یافت‌شده در سه مکان اعلام‌نشده در ایران همکاری کند.

جمهوری اسلامی ایران در واکنش به قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، تولید اورانیوم تا غنای ۶۰ درصد خود را افزایش داد.

اقدامات صورت گرفته در فردو شامل تولید محصول اورانیوم UF۶ با غنای ۶۰ درصد برای نخستین بار در این مجتمع بوده و گفتنی است غنی سازی ۶۰ درصد در مجتمع شهید احمدی روشن (نطنز) نیز همچنان ادامه دارد.

آغاز روند تعویض ماشین‌های سانتریفیوژ نسل اول با ماشین‌های پیشرفته ۶-IR دراین متجمع که باعث افزایش چشمگیر ظرفیت تولید می‌شود.

آغاز روند تجهیز سالن B) واحد یک) با ظرفیت ۸ زنجیره جدید که با توجه به ضرورت ایجاد زیرساخت به شکل مرحله‌ای صورت خواهد گرفت.

اقدامات صورت گرفته در نطنز نیز شامل؛ گازدهی به دو زنجیره جدید از ماشین‌های پیشرفته نوع ۴-IR و ۲m-IR. - شروع پاسیواسیون دو زنجیره دیگر از همین نوع ( ۲m-IR و ۴IR )که در روزهای آینده به مرحله گازدهی خواهد رسید.

آغاز روند راه‌اندازی واحد B۱۰۰۰ با ظرفیت ۸ آبشار جدید با توجه به اینکه تکمیل این اقدام باتوجه به ضرورت ایجاد زیرساخت، به شکل مرحل‌های صورت خواهد گرفت.

خبرنگار بازار در گفتگو با پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می خوانید.

پروفسور ویلیام اورمان بیمن (William O. Beeman) استاد دانشگاه مینه سوتا است. وی همچنین از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ ریاست بخش خاورمیانه انجمن مردم شناسی آمریکا را برعهده داشته است. بیمن پیشتر مدیر گروه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه براون (Brown) در ایالت رودآیلند و استاد مردم شناسی و مطالعات آسیای شرقی این دانشگاه نیز بود. وی دکترای مردم شناسی را از دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۷۶ دریافت کرد و به خاطر نوشتن چندین جلد کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی در مورد پویش های ارتباطات در ایالات متحده، ایران و غیره بسیار مشهور است.

*شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای ضد ایرانی به تصویب رساند. قطعنامه مذکور از ایران می‌خواهد فوراً با تحقیقات آژانس اتمی در خصوص ذرات اورانیوم یافت‌شده در سه مکان اعلام‌نشده در ایران همکاری کند. ارزیابی شما از لحن این قطعنامه چیست؟

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدتی است که بیش از یک سال از ایران می‌خواهد از بازرسان آژانس برای حل مسئله ذرات اورانیوم ناشناس در مکان‌های اعلام‌نشده تبعیت کند. این قطعنامه نیازی به چیز جدیدی ندارد. آژانس تنها یک آژانس بازرسی است. این یک سازمان مجری نیست.

این قطعنامه هیچ اعتبار قانونی ندارد و هیچ راهی برای خود آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود ندارد که ایران را مجبور کند به درخواست های آنها عمل کند. با این حال، قطعنامه در صورت عدم پاسخگویی از سوی ایران، برای اقدام به سازمان ملل ارجاع خواهد شد. ایران می تواند با پیروی از درخواست آژانس از هرگونه اقدام سازمان ملل جلوگیری کند.

*نماینده آمریکا قبل از تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس گفت: «ایران بایستی همین حالا همکاری‌های لازم را با آژانس انجام دهد و بایستی متوجه باشد چنانچه قادر به ارائه همکاری‌های لازم برای حل و فصل این مسائل نباشد، این شورا آماده توسل به اقدامات بیشتر، از جمله اقدامات ذیل بند XII.C اساسنامه آژانس خواهد بود.» بر اساس این بند، شرایط مربوط به ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل تشریح شده است. چقدر در زمان حاضر عملیاتی کردن این بند محتمل است؟

این بند تنها در صورتی اجرا خواهد شد که ایران از همکاری با تیم بازرسی آژانس خودداری کند. همانطور که گفته شد، آژانس هیچ قدرت اجرایی ندارد. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌تواند از شورای امنیت درخواست اقدام کند. بند XII.C کشورهای عضو را ملزم می‌کند که پس از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اقدام کنند.

اگر تصور شود که شکست ایران در همکاری به اندازه کافی جدی است، اقدامات می تواند انجام ندادن هیچ کاری یا اقدام علیه ایران به شکلی باشد.

*کشورهای غربی غیر از این مسیر، با فعال کردن مکانیسم ماشه نیز می توانند پرونده ایران را به شورای امنیت بکشانند. چه زمانی به سراغ این مکانیسم خواهند رفت؟

هر کشوری می تواند هر کشور دیگری را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. در این صورت، اگر کشورهای غربی بخواهند ایران را بر اساس گزارش آژانس به شورای امنیت ارجاع دهند، می توانند این کار را انجام دهند. سازمان ملل متحد با لغو تحریم‌های ایران پس از اجرای برجام موافقت کرد. اگر شورای امنیت تشخیص دهد که ایران از توافقات برجام برای بازرسی پیروی نمی کند، این تحریم ها واقعاً می توانند دوباره اعمال شوند.

بر خلاف تصور عمومی، برجام هنوز به قوت خود باقی است. ایالات متحده تنها به آن پایبند نیست و زمانی که رئیس جمهور امریکا دونالد ترامپ، این کشور را از توافق خارج کرد، تحریم های ایالات متحده دوباره اعمال شد.

تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران جدا از تحریم‌های ایالات متحده است و در صورتی که ایران توافق را نقض کند، می‌توان آن‌ها را با استفاده از «مکانیسم ماشه» دوباره اعمال کرد. از نظر عملی، اعتقاد من بر این است که مکانیسم ماشه اجرا نمی‌شوند.

در حالی که «هر کشوری که در توافقنامه مشارکت می‌کند» می‌تواند این سازوکارها را در شورای امنیت راه‌اندازی کند و این اقدام قابل وتو نیست، ایالات متحده دیگر در برجام «شرکت نمی‌کند» و بنابراین نمی‌تواند به‌طور قانونی بازپس‌گیری را آغاز کند، و دیگری به احتمال زیاد طرف های برجام این کار را انجام نمی دهند. ایالات متحده باید یکی دیگر از شرکت کنندگان برجام را متقاعد کند که این اقدام را آغاز کند.

*به نظر می رسد هنوز امیدهایی برای احیای برجام وجود دارد و طرفین از ابزارهای فشار خود استفاده می کنند. قطعنامه آژانس را نیز می توان در همین راستا ارزیابی کرد. ارزیابی شما چیست؟

امیدها برای احیای برجام در حال محو شدن است. با توجه به ناآرامی های اجتماعی در ایران، اجرای مجدد برجام در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان یک مزیت برای دولت ایران تلقی و مورد تفسیر قرار می گیرد می شود. اگر شرایط اجتماعی در ایران بهبود یابد، چشم‌انداز برجام نیز بهتر خواهد شد.

* با توجه به شرایط فعلی، تصور می کنید برجام احیا شود؟

زمان برای احیای برجام در حال اتمام است. به نظر می رسید که چند ماه پیش توافقی بین ایالات متحده و ایران در مورد بسیاری از موارد مناقشه برانگیز وجود داشت. انتخابات میان دوره ای ایالات متحده برای رئیس جمهور بایدن مساعد بود و شرایطی را ایجاد کرد که از آنجایی که مخالفت های جمهوری خواهان کم رنگ می شد، بازگشت به برجام برای ایالات متحده آسان تر بود. اما ناآرامی های اجتماعی در ایران فضای اجتماعی و سیاسی متفاوتی را ایجاد کرده است.

اکنون هر دو حزب جمهوری خواه و دموکرات در ایالات متحده در صورت احیای برجام اعتراض خواهند کرد. آنها از قبل می گویند تا زمانی که شرایط اجتماعی در ایران بهبود نیابد، نباید کاری به نفع دولت ایران انجام داد، کاری که قطعا برجام انجام خواهد داد.

به همین دلیل، من همچنان بدبین هستم که برجام را می توان به سرعت به شکل کامل اجرا کرد و تحریم ها توسط ایالات متحده لغو شوند. هنوز در برجام سایر امضاکنندگان و ایران وجود دارند، اما بدون مشارکت ایالات متحده، تا حد زیادی بی معنی است.