الهام رئوفی فر؛ بازار: پنبه یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی است که گذشته از استفاده آن در صنعت نساجی و پوشاک، در تولید روغن و کنجاله نیز می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند با این حال در کشور ما آن‌چنان که باید به آن توجه نشده است. از سال‌های دور پنبه یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی منطقه گرگان و دشت بود که به دلیل بازار خوب فروش و اشتغال مناسب این بخش همواره موردتوجه کشاورزان قرار داشت؛ اما به‌تدریج به دنبال اتخاذ سیاست‌های نادرست و عرضه کشت‌های جایگزین این محصول مثل شالی، گندم، جو و کلزا، زارعان گلستانی دیگر رغبتی به کاشت این محصول نداشتند و به‌این‌ترتیب در دو دهه اخیر برداشت پنبه به پائین‌ترین حد ممکن رسید.
هرچند دولت برای بازگشت سطح زیر کشت تلاش‌هایی مانند افزایش سطح زیر کشت آن در برنامه ششم توسعه را در دستور کار خود قرارداد اما به باور کارشناسان، هزینه بالای دستمزد، دشواری در برداشت این محصول به دلیل عدم توسعه مکانیزاسیون و قیمت پائین خرید، کمتر کشاورزی راضی به کشت این محصول استراتژیک در گلستانی که روزگاری سرزمین طلای سفید بود، می‌کند.
نبود حمایت دولت از تولید
پنبه‌کار گلستانی دراین‌رابطه به خبرنگار بازار با بیان اینکه بحران آب، عدم حمایت لازم دولت از تولید، هزینه‌های بالای کشت و واردات بی‌رویه را از جمله دلایل افت تولید پنبه طی سال‌های گذشته در گلستان بوده است، ابراز کرد: حمایت دولت از کشت‌هایی مانند گندم، سویا و شالی سبب شده تا رشد سطح زیر کشت پنبه در گلستان بسیار کُند باشد.
پنبه یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی است که گذشته از استفاده آن در صنعت نساجی و پوشاک، در تولید روغن و کنجاله نیز می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند
رشید باریک زهی با بیان اینکه رشد قابل‌توجه قیمت نهاده‌ها و سموم مورداستفاده در کشت پنبه ازجمله چالش‌هایی است که پنبه‌کاران با آن روبه‌رو هستند، ادامه می‌دهد: غیر از قیمت بالای نهاده‌های زراعی، هزینه‌های کارگری، حمل‌ونقل و ملزومات آن نیز بالا رفته و از میزان سود کشاورزان کاسته است.
وی با بیان این نکته که خرید تضمینی پنبه دردی از کشاورز دوا نمی‌کند، معتقد است: یکی از مهم‌ترین مشکلات کشت پنبه، خرید قیمت این محصول کمتر از نرخ تضمینی آن است. بر این اساس تقاضا داریم قیمت‌ها به‌صورت واقعی به زارعان اعلام شود.
این کشاورز با بیان اینکه در چنین شرایطی تولید پنبه برای کشاورزان صرفه اقتصادی ندارد چراکه کشت پنبه در بهترین حالت در هر هکتار برای کشاورز ۲۰ میلیون تومان درآمد دارد که با کسر هزینه‌های تولید چیزی برای کشاورز نمی‌ماند، بیان کرد: پنبه محصول هزینه‌بری است و شرایط تولید آن باعث شده کشت این محصول برای بسیاری از کشاورزان مقرون‌به‌صرفه نباشد.
عدم صرفه اقتصادی کشت
به باور کشاورزان گلستانی، قیمت خرید تضمینی پنبه صرفه اقتصادی ندارد به‌طوری‌که حتی هزینه‌های کاشت نیز به دست نمی‌آید بنابراین نیاز است تا دولت در این زمینه حمایت بیشتری داشته باشد. موضوعی که یک کشاورز گنبدی هم به آن تأکید می‌کند و به خبرنگار بازار می‌گوید: همه نهاده‌های این محصول و هزینه کارگر گران شده و متأسفانه با قیمت بسیار پایین این محصول را از کشاورزان خریداری می‌کنند.
ناصر سارانی می‌افزاید: مناسب نبودن قیمت خرید این محصول استراتژیک منجر شده تا پنبه‌کاران از کشت این محصول رضایت لازم را نداشته باشند کشاورزان برای تأمین هزینه‌های تولید دچار چالش هستند و متأسفانه به دلیل کمبود نقدینگی به‌ناچار، محصول خود را با قیمتی بسیار پایین به دلالان عرضه کند.
وی با بیان این نکته که به‌واسطه رعایت الگوی کشت و بحران خشکسالی کشاورز چاره‌ای جز کشت پنبه ندارد، می‌افزاید: زارعان برای تأمین شرایط اقتصادی به کشت شالی راغب هستند؛ اما خشکسالی در سال‌های اخیر آنها را مجبور به کشت پنبه کرده است.
ضرورت کشت مکانیزاسیون
مطابق آمارهای موجود در یک دوره‌ای از استان گلستان تنها ۱۰۰ هزار تن پنبه صادر می‌شد، رقمی که امروز با تولید فعلی کشور برابری می‌کند. علت این افت تولید به گفته کارشناسان جدای از خرید پائین محصول، عدم توسعه مکانیزاسیون این محصول است این موضوعی است که یک فعالان حوزه کشاورزی هم آن را تأیید می‌کنند.
یک پیشکسوت حوزه کشاورزی در این باره به خبرنگار بازار، می‌گوید: احیای کشت پنبه در گلستان مشروط به مکانیزه شدن مزارع است البته پنبه محصولی مهم و استراتژیک محسوب می‌شود که اهمیت بالایی در اشتغال‌زایی و کسب درآمد استان دارد که با این مکانیزاسیون کشت آن ضمن مدیریت زمان، کاهش هزینه برداشت را شاهد خواهیم بود.
محی‌الدین هاشمی با بیان اینکه کوچک شدن اراضی کشاورزی یکی از موانع احیای کشت پنبه است، می‌افزاید: باید مزارع کوچک باهم تجمیع شود تا ادوات مکانیزاسیون کشاورزی را در کاشت و داشت این محصول دخیل کرد همچنین کمبود نیروی کارگری در زمان داشت و هزینه‌های بالای کارگری در زمان برداشت محصول، از عللی است که کشاورز را به‌سوی مکانیزه کردن مزارع سوق می‌دهد.
مطابق آمارهای موجود در یک دوره‌ای از استان گلستان تنها ۱۰۰ هزار تن پنبه صادر می‌شد، رقمی که امروز با تولید فعلی کشور برابری می‌کند
وی افزود: اجرای برخی از سیاست‌ها و برنامه‌های اشتباه، کشت پنبه را در این استان از رونق انداخت؛ هرچند که در سال‌های اخیر تلاش بر احیای این محصول باارزش افزوده بالا در کشور در حال انجام است؛ اما برای رسیدن به روزهای اوج، راه طولانی در پیش داریم.
خشکسالی مانع توسعه
فاصله سطح زیر کشت پنبه با آنچه دولت در سیاست‌های خود تدوین و ابلاغ کرده، نشان می‌دهد که توسعه کشت این محصول در گلستان منوط به تعریف بسته‌های تشویقی از سوی دولت است. هرچند که مدیران سازمان جهاد کشاورزی به جز بی‌انگیزگی و عدم توجیه اقتصادی، کم‌آبی و خشکسالی را هم عامل کاهش سطح زیر کشت پنبه می‌دانند.
علی موسی خانی رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان دراین‌رابطه می‌گوید: در سال جاری بالغ بر ۲۰ هزار هکتار از اراضی گلستان زیر کشت پنبه رفته که البته این رقم بیشتر از این هم می‌توانست باشد. باتوجه‌به اینکه کانون کشت پنبه استان در دو حوزه سد وشمگیر و سد گلستان است، کمبود آب سبب شد تا افزایش سطح زیر کشت محقق نشود.
وی با بیان اینکه طی چند سال اخیر شاهد کم‌آبی در استان هستیم، می‌افزاید: چالش آب در دو سال اخیر تشدید شده تا جایی که سد وشمگیر تقریباً خشک شده که این پدیده خسارت‌هایی را به اراضی کشت پنبه وارد کرده است کم‌آبی سبب شده تا سطح زیر کشت پنج هزار هکتاری حوزه سد وشمگیر به یک هزار و ۵۰۰ تا دو هزار هکتار کاهش یابد.
هرچند بحران کم‌آبی موضوعی فرا استانی است؛ اما اگر در این منطقه مطابق گذشته پنبه کشت می‌شد و آن را دولت با رقمی مناسب از کشاورز خریداری می‌کرد، زارعان گلستانی در دهه‌های گذشته برای تأمین معیشت ناگزیر به کشت شالی در استان نمی‌شدند تا روند خشکسالی سیر صعودی به خود بگیرد.
نظر شما