تاثیر نقدینگی بر بورس و بازارهای موازی

محمدرضا منجذب- با شروع دوران کرونا و سال جدید، اقتصاد ایران وارد فاز جدید و دوگانه ای شد. فعالیت بازارهایی (با حضور فیزیکی) کم رنگ شد و بازارهای (غیرفیزیکی) رونقی نسبی گرفت. زمینه فعالیت الکترونیک در بورس از قبل مهیا بود و سیاستگذار هم تسهیلاتی مبنی بر ورود جدی تر مردم به بورس فراهم نمود و از آن حمایت کرد. سوال مهمی که مطرح می شود و آن اینکه ورود حجم نقدینگی گسترده به بورس (در مجموع ۶۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی طی دو ماه و احتمالا بیشتر در ماههای آینده) چه تاثیری بر اقتصاد و بازارهای موازی دارد؟

۱-  وضعیت موجود بازار اگرچه برای تامین مالی کسری بودجه دولت فرصت بوده و در سایر بازارهای دارایی نیز آرامش کوتاه‌مدتی را ایجاد کرده است و یکی از راههای جبران واگذاری در بورس است، لیکن سوال اینست که بعد از ورود نقدینگی به بورس برای این نقدینگی چه اتفاقی می افتد.

۲-  فاز اول: ورود نقدینگی به بورس - دولت در سال ۹۸ نزدیک به ۴۰۰۰ میلیارد تومان درآمد از نقل‌ و انتقال سهام داشته است که این میزان نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ رشد ۵۰۵ درصدی را نشان می‌دهد. براین اساس طی سال جاری دولت در کنار درآمدهای واگذاری سهام شرکت‌های خود در بورس، درآمد مالیاتی نسبتا قابل‌ توجهی نیز از این نقل‌ و انتقال‌ سهام خواهد داشت.

حال به واسطه رشد سریع بازار سرمایه برای اولین بار در تاریخ ایران این فرصت ایجاد شده که بازار سرمایه نقش بیشتری در تامین‌مالی بنگاه‌های اقتصادی بزرگ برعهده گیرد. این کار نه‌تنها باعث کاهش فشار بر بانک‌ها و هدایت منابع آنها به سمت شرکت‌های کوچک و متوسط خواهد شد، بلکه به مدیریت بهتر ریسک سرمایه‌گذاری و افزایش شفافیت در بنگاه‌های بزرگ هم کمک خواهد کرد.   ضمن اینکه نقدینگی موجود در بازار سرمایه را هم به سمت رونق تولید و رشد اقتصادی سوق داده و آرایش بهتری از مصرف نقدینگی در کشور ایجاد می‌کند.

در سال ۹۹ بعضی روزها ۳۰۰۰ میلیارد تومان ورود نقدینگی به بورس اتفاق افتاده است. در حال حاضر ارزش جاری بازار سرمایه بیش از  ۵۰۰۰ هزار میلیارد تومان است (دو برابر نقدینگی و ۱.۷ برابر GDP).

۳-  فاز دوم گردش نقدینگی در پروسه تولید: تامین مالی صنایعی که در بورس هستند موجب میشود اینها بدنبال امر تولید و تامین مواد اولیه و بهره گیری از نیروی کار و مدیریت باشند. این خود تقاضایی را بدنبال دارد و فشاری بر تامین دلار برای تامین مواد اولیه. لذا در کنار فرایند تولید و عرضه، تقاضا زودتر تحریک می شود.

۴-  فاز سوم خروج نقدینگی از پروسه تولید و ورود به فرایند مصرف – پس از خروج تدریجی نقدینگی از صنعت و ورود آن به جریان مدور تشدید تقاضا و تورم بتدریج ظاهر میشود. از اینجا به بعد نقدینگی وارد بازارهای موازی خواهد شد.

تاثیر تورمی نقدینگی بر بورس چندماه دیگر ظاهر میشود، احتمالا نیمه دوم سال خروج تدریجی نقدینگی از صنایع بورسی بتدریج آثار تورمی بیشتری را در بازارهای موازی و دیگر بازارها ظاهر می کند

۵-  نتیجه بحث: فرایند رشد بورس تا مادامی که حمایت دولت، افزایش عرضه سهام و ... اتفاق افتد، ادامه خواهد داشت. در کنارش نقدینگی وارد شده پس از طی یک فرایند تامین مالی صنایع داخل در بورس و احتمالا افزایشی در تولید همراه با تورم، وارد جریان مدور اقتصاد کلان ایران شده و تبدیل به تقاضا میشود. مجدد بخشی از آن وارد بورس میشود و عمده آن وارد بازارهای دیگر و بازارهای موازی خواهد شد. تاثیر تورمی و نهایی آن چندماه دیگر ظاهر میشود، و این بستگی به طول زمان واگذاریها و سیاستهای تامین کسری دولت در بورس دارد. احتمالا نیمه دوم سال خروج تدریجی نقدینگی از صنایع بورسی بتدریج آثار تورمی بیشتری را در بازارهای موازی و دیگر بازارها ظاهر می کند.