بازار؛ گروه استانها: تغییرات اقلیمی به‌عنوان یکی از مسائل مهم و مطرح جهانی در دهه‌های اخیر به یکی از معضلات عمده زیست‌محیطی تبدیل‌شده است.
بخش کشاورزی یکی از اولین بخش‌هایی است که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرد و لذا کشاورزان قادر نیستند شرایط اقلیمی را کنترل کنند، ولی مدیریت و تغییر در عواملی چون رقم محصول و بهینه‌سازی الگوی کشت مطابق با اقلیم منطقه، می‌تواند آثار سوء تغییر اقلیم بر رشد و عملکرد محصولات کشاورزی را کاهش دهد و در تولید پایدار مواد غذایی نقش بسزایی داشته باشد.
بدون تردید در پایه‌ریزی الگوی کشت، با توجه به شرایط اقلیمی و کاهش کمیت و کیفیت آبدهی منابع آبی، مهم‌ترین مسئله‌ای که باید به آن توجه شود موضوع آب است بنابراین در پایه‌ریزی الگوی کشت افزایش بهره‌وری مصرف آب، استفاده از ارقام و گونه‌های کم آب طلب، استفاده از ارقام و گونه‌هایی که به ازای مصرف هر مترمکعب آب بازده اقتصادی بیشتری ایجاد می‌کنند اهمیت زیادی دارد که بدون شک توجه به موارد فوق در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی مؤثر است.
سال ۸۸ بود که طرح الگوی کشت به تصویب رسید؛ طرحی که باوجود پاشنه آشیل بودن برای اقتصادی کشاورزی و بحث امنیت غذایی کشور؛ اما در این سالها رغبتی از سوی دولت‌ها برای عملیاتی کردن آن مشاهده نشد.
با توجه به شرایطی که امروز در دنیا شاهد آن هستیم از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی گرفته تا جنگ و تنش میان روسیه و اوکراین، اصلاح الگوی کشت یکی از ضروریات غیرقابل‌اغماض به نظر می‌رسد، چراکه در شرایطی تحریمی و یا تنش‌های بین‌المللی هیچ کشوری حاضر نخواهد بود که محصولات اساسی را به ما بفروشد حالا و پس از گذشت حدود ۱۳ سال مسئولان وزارت جهاد کشاورزی از اجرایی شدن طرح الگوی کشت خبر داده‌اند.
تغییرات در الگوی کشت خراسان رضوی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: یک‌میلیون و ۱۱۵ هزار تن انواع مختلف محصولات باغی،گیاهان دارویی،زعفران،گلخانه و قارچ خوراکی در استان تولید می‌شود که بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد تغییرات و نوسانات اقلیمی،تنش‌های گرمایی و یا حتی سرمازدگی موجب شده تا کشاورزان به سمت کشت محصولات باغی سوق پیدا کنند.
غلامحسین ساربان اظهار می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد روند تولید محصولات باغبانی در سطح استان رو به افزایش است به‌نحوی‌که میزان افزایش در برخی از محصولات عمده باغبانی نزدیک به ۱.۲ برابر بوده است.
وی درباره دلایل افزایش و یا کاهش محصولات در سطح استان ابراز می‌کند: فشار ایجادشده به خاطر تغییر اقلیم سبب شده که به خاطر کاهش آب در اختیار کشاورزان لذا محصولات باغبانی در دو دهه اخیر به‌ویژه زعفران ،پسته و گیاهان دارویی با افزایش سطح کاشت همراه شود.
وی البته موضوع اقتصادی را نیز در کاشت و برداشت محصولات گزینه‌ای تأثیرگذار عنوان کرد و ادامه داد: طبیعی است مزیت نسبی بیشتر محصولات باغبانی ازنظر اقتصادی در مقایسه با محصولات زراعی کشاورزان را به این سمت سوق داده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی خراسان رضوی به تغییر الگوی کشت و رفتن به سمت محصولات با مقیاس نسبی و درآمد بسیار بالا طی دو دهه گذشته اشاره‌کرده و می‌افزاید: بر این اساس در طی دو دهه گذشته ۲۰۰ هزار هکتار از محصولات زراعی و آبی استان کاهش پیداکرده که این رقم در گندم ۱۱۴ هزار، جو ۱۹ هزار، چغندرقند ۳۱ هزار و محصول پنبه ۲۶ هزار هکتار بوده است.
وی بابیان اینکه الگوی کشت به سمت محصولات با مقیاس نسبی با ایجاد درآمد بسیار بالا به ازای هر مترمکعب آب‌شده رفته است بیان می‌کند: در حال حاضر شاهد افزایش سطح زیر کشت محصولاتی چون پسته هستیم .
ساربان بابیان اینکه سطح زیر کشت این محصول در طی ۲۰ سال گذشته از ۹۶ هزار هکتار به ۱۲۱ هزار هکتار رسیده است ادامه می‌دهد: هم‌چنین در طی دو دهه گذشته سطح زیر کشت زعفران با ۵۵ هزار هکتار افزایش اکنون به ۹۱ هزار هکتار رسیده است.
افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف آب
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در پاسخ به این سؤال که آیا الگوی گشت در این استان تدوین‌شده است یا خیر نیز بیان می‌کند: مطالعات سند الگوی کشت در وزارت جهاد کشاورزی انجام و این سند باهدف افزایش بهره‌وری و کاهش استفاده از آب در استان پیاده‌سازی خواهد شد.
ساربان با اشاره به این موضوع به ما می‌گوید: بنا بر هدف‌گذاری وزارت جهاد کشاورزی در سند الگوی کشت کاهش ۶ درصدی مصرف آب معادل سه میلیارد مترمکعب افزایش ۱۸ درصدی بهره‌وری آب، افزایش ۱۱ درصدی تولید، صرفه‌جویی ۲.۲ میلیارد دلاری ارزی، افزایش ۴.۵ میلیون تنی تولیدات دیم‌زارها و افزایش ۱۵۸ درصدی تولید دانه‌های روغنی هدف‌گذاری شده است.
برای ترغیب کشاورزان به پیروی از این الگو نیز سیاست‌های تشویقی قابل‌توجهی ازجمله بخشودگی ۵۰ درصدی آب‌بها به ازای افزایش بهره‌وری لحاظ شده که البته تحقق درست و اصولی این سیاست به نصب و افزایش کنتورهای هوشمند بر چاه‌های کشاورزی بستگی دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که با چه شیوه‌ای می‌توان کشاورزان را مجاب به رعایت الگوی کشت کرد نیز بیان می‌کند: بخش خصوصی ۹۸ درصد فعالیت‌های بخش کشاورزی خراسان رضوی را انجام می‌دهد رویکردها و سیاست‌های دستوری درزمینهٔ تغییر الگوی کشت در این بخش راه به‌جایی نمی‌برد و لذا باید بافرهنگ سازی و ایجاد مقبولیت و جذابیت و ارائه برخی کشت‌های جایگزین، کشاورزان را به این موضوع تشویق کرد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی عنوان می‌کند: تغییرات اقلیمی در طی دو دهه گذشته موجب شده تا افزون بر ۱۱۴ هزار هکتار زمینه‌ای زیر کشت گندم خراسان رضوی با تغییر الگوی کشت از طرف کشاورزان روبرو شود لذا با حمایت از فعالان این بخش می‌توان به این مهم دست پیدا کرد.
ساربان افزود: از سایر اهرم‌هایی که می‌تواند به تغییر الگوی کشت کمک شایانی کند، تأمین به‌موقع نهاده، کود، سم و بذر است تا جهت تأمین محصولات اساسی مردم خدمات مناسب‌تری ارائه شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی کشت قراردادی را از دیگر اهرم‌های مربوطه در جهت تغییر الگوی کشت دانست و گفت: اطمینان خاطر کشاورز برای فروش محصولات تولیدشده و دریافت تسهیلات از تشکل‌ها و کارخانه‌ها موردحمایت دولت اهمیت بالایی برخوردار است.
کشاورزی سنتی هدر دهنده منابع
رئیس تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی شهرستان مشهد بابیان آن‌که برخی افراد به‌اشتباه، تغییر الگوی کشت را عامل محدودیت در بخش کشاورزی می‌دانند به بازار می‌گوید: باید بافرهنگ سازی و اطلاع‌رسانی لازم این مسئله را در بین جامعه هدف این بخش تبیین کرد که تغییر الگوی کشت نه‌تنها موجب محدودیت نمی‌شود بلکه هدفمندسازی و بهره‌وری بیشتر فعالیت آنان را به دنبال دارد.
۷۵ درصد نحوه کشت در مشهد با استفاده از شیوه‌های سنتی و نیمه سنتی است و لذا این نوع کشت موجب هدر رفتن منابع آب و زمین می‌شود
محمود عبدالهی بیان می‌کند: ۷۵ درصد نحوه کشت در مشهد با استفاده از شیوه‌های سنتی و نیمه سنتی است و لذا این نوع کشت موجب هدر رفتن منابع آب و زمین می‌شود.
وی بابیان اینکه برای ترویج راه روش‌های درست کاشت، داشت و برداشت اقدامات بسیاری در دستور کار قرار داشته است ابراز می‌کند: در این راستا ایجاد مزارع الگویی، آموزش روش‌های نوین آبیاری، معرفی روش‌های مکانیزه الگویی کشت مناسب از اموری بوده که تاکنون انجام‌گرفته و برای سوق پیدا کردن به سمت کشاورزی مدرن ادامه دارد.
وی اذعان می‌کند: بیشترین میزان مصرف آب در بخش کشاورزی است و استفاده از روش‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی، تغییر الگوی کشت و خارج شدن از روش‌های آبیاری سنتی و رفتن به سمت آبیاری مدرن و آگاهی بخشی و فرهنگ‌سازی با موضوع مصرف بهینه آب از اقدامات مؤثر در جلوگیری از بحران آب به شمار می‌آید.
نظر شما