فاطمه بختیاری*؛ بازار: رهاورد توسعه اقتصادی با میزان بهره‌وری از محیط‌زیست رابطه مستقیم دارد به‌نحوی‌که اگر از منابع طبیعی و آب‌وخاک که منابع غیر پایدار هستند استفاده بهینه نشود در نقطه مقابل هم قرار می‌گیرند.
ناگفته پیداست هرچه از محیط‌زیست و منابع طبیعی بهره‌برداری بیشتری به عمل آید این امر شاید در کوتاه‌مدت منجر به توسعه اقتصادی شود ولی در بلندمدت هرچه به‌طرف تخریب محیط‌زیست پیش برویم، شاهد نوسانات اقتصادی خواهیم بود.
همان‌طور که می‌دانیم منابع طبیعی و آب‌وخاک یک منبع پایدار و دائمی نیستند به همین جهت باید برای حفظ و حراست از آن از هیچ کوششی دریغ نکرد.
البته بدیهی است یکی از پدیده‌های اجتناب‌ناپذیر که بر کیفیت و استفاده از آب‌وخاک تأثیرگذار است عملیات فرسایش خاک است که فعالیت‌های انسانی و طبیعی در شدت و کاهش آن تأثیر بسزایی دارد؛ با فرسایش خاک پوشش گیاهی از بین می‌رود و عدم پوشش گیاهی به‌صورت زنجیروار و متصل به بلاهای طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی می‌انجامد.
پیرو مطلب قبل باید به این نکته توجه کرد که اتخاذ سیاست‌های بنیادین در حفظ و حراست از آب‌وخاک و منابع طبیعی، در وهله نخست نیازمند نگرش صحیح در رفتار انسان و همچنین بسته به آگاهی و آموزش عمومی دارد تا با حرکت‌های کلیدی و بنیادین بتوان به یک رهاورد و توسعه تنومند اقتصادی و رفاهی رسید.
الگوهای صحیح استفاده از منابع طبیعی باعث تعادل اکولوژیکی در منطقه بهره‌برداری می‌شود و از لطمات و صدمات وارده بر محیط‌زیست جلوگیری به عمل می‌آورد
با ارزیابی دقیق و جستجو درگذشته می‌توان دریافت که گذشتگان ما چگونه با بهره‌برداری درست و بهینه از منابع و امکانات این ثروت‌های بی‌بدیل را برای نسل‌های آینده به ودیعه گذاشتند کما اینکه الگوهای صحیح استفاده از منابع طبیعی باعث تعادل اکولوژیکی در منطقه بهره‌برداری می‌شود و از لطمات و صدمات وارده بر محیط‌زیست جلوگیری به عمل می‌آورد.
آنچه در این مبحث بدان پرداخته می‌شود اینکه چه رابطه‌ای می‌تواند بین افزایش درآمد و کیفیت محیط‌زیست وجود داشته باشد که در ادامه بدان اشاره می‌کنیم.
دانشمندان علوم اقتصادی بر این باورند که هرچه فرایند مصرف و تولید بیشتر باشد مقادیر بیشتری از انرژی و مواد اولیه استفاده می‌شود چراکه طی این فرایند مواد زائد بیشتری در محیط‌زیست باقی می‌ماند و به همین خاطر محیط‌زیست بیشتر دچار تنش و التهاب و تخریب می‌شود.
مع‌الوصف استفاده بی روبه از منابع طبیعی و متعاقب آن انباشته شدن ضایعات و متمرکز شدن آلاینده‌های محیطی، دست‌به‌دست هم‌زیست کره زمین را درهم می‌شکند و درنهایت امر باوجوداینکه درآمدها به‌نوعی افزایش می‌یابد اما حاصل این روند افزایشی درآمدها به تخریب کیفیت محیط‌زیست و به مخاطره افتادن سلامتی انسان می‌انجامد و افزون بر آن تخریب منابع پایه و اساسی محیط‌زیست فعالیت‌های اقتصادی را نیز در معرض ریسک شدید قرار می‌دهد.
متأسفانه در چندین دهه اخیر کشور ایران شاهد فرونشست منابع طبیعی و آلودگی‌های زیست‌محیطی با آلاینده‌ها بوده است به‌طوری‌که هر جا دست انسان به محیط‌زیست با تخریب همراه شده اثرات مخرب آن بیشتر نمایان شده است.
هرچه از ثروت‌های طبیعی استفاده بهینه و مقرون‌به‌صرفه تر به عمل آید ماحصل آن به توسعه اقتصادی و تولید ثروت می‌انجامد چراکه هرچه فرسایش خاک کمتر و استفاده از منابع آبی کشور بهینه باشد توسعه اقتصاد کشور از طریق کشاورزی و رونق آن بیشتر و افزون‌تر می‌گردد
مع‌هذا هرچه از ثروت‌های طبیعی استفاده بهینه و مقرون‌به‌صرفه تر به عمل آید ماحصل آن به توسعه اقتصادی و تولید ثروت می‌انجامد چراکه هرچه فرسایش خاک کمتر و استفاده از منابع آبی کشور بهینه باشد توسعه اقتصاد کشور از طریق کشاورزی و رونق آن بیشتر و افزون‌تر می‌گردد.
یکی از نمونه‌های بارز تقابل بین تخریب محیط‌زیست و افزایش درآمدزایی در استان همدان بدین‌سان بوده که طی دهه‌های اخیر کشاورزان با استفاده از منابع آبی زیرزمینی و حفر چاه‌های عمیق و با کاشت و برداشت محصولات پر آب بر به افزایش تولیدات کشاورزی پرداخته‌اند که هرچند این امر در کوتاه‌مدت منجر به رونق تولیدات کشاورزی شده اما در بلندمدت شاهد کاهش منابع آبی و کمبود شدید آب در استان همدان بودیم.
همین عدم استفاده بهینه از منابع آبی در بخش کشاورزی و فقدان الگوی کشت، طی ماه‌های اخیر موجب شد همدان با چالش عمیق و شدید کمبود آب مواجه شود و این کمبود آب آن‌چنان پیشروی کرد که منجر به خارج شدن سد اکباتان از مدار بهره‌برداری شد و در این میان شهروندان همدانی با قطعی مکرر و کمبود شدید آب مواجه شدند و با مخاطرات و مشکلات و دغدغه‌های بسیاری قریب به دو ماه و نیم دست‌وپنجه نرم کردند.
آنچه از روند کمبود آب و عدم استفاده بهینه منابع آبی در بخش کشاورزی منتج می‌شود اینکه اگر از ابتدا به مبحث الگوی کشت، استفاده بهینه از منابع و جلوگیری از حفر چاه‌های عمیق و غیرمجاز پرداخته می‌شد به گفته کارشناسان امر ۱۰ درصد از میزان بارش‌ها در استان برای استفاده به‌صورت آب شرب شهری کافی بود و استان با تنش و بحران آبی مواجه نمی‌شد.
مخلص کلام اینکه بدون شک سریع‌ترین راه بهبود و احیا محیط‌زیست از کانال رشد اقتصادی قابل انجام است بدین‌سان که با افزایش سطوح درآمدی، تقاضا جهت استفاده از کالاها و خدماتی که نتیجه استفاده بهینه از منابع طبیعی باشند افزایش می‌یابد و این ماجرا به‌خودی‌خود به ترویج و پذیرش معیارها و پارامترهای حفاظت محیط‌زیست در فرایند تولید منجر می‌شود.
* فعال رسانه‌ای
نظر شما