بازار؛ گروه استانها: دوره گل‌دهی مزرعه زعفران ۱۵ تا ۲۵ روز هست و مقدار گل‌ها از روز هفتم تا دهم افزایش می‌یابد. زمان برداشت بسته به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر است و صبح زود و قبل از طلوع آفتاب بهترین زمان جمع‌آوری گل‌هاست.
برای جلوگیری از خراب شدن گل‌ها توصیه‌هایی وجود دارد ازجمله استفاده از سبدهای حصیری، منفذ دار یا کیسه‌های نخی و جلوگیری از فشرده شدن گل‌ها، کلاله گل‌ها بلافاصله پس از چیدن گل باید از آن جدا شود زیرا در اثر گذشت زمان گرده‌های زردرنگ پرچم بر روی کلاله‌ها (همان زعفران نهایی) قرارگرفته و جداسازی کلاله‌ها به‌سختی انجام می‌شود و درنتیجه باعث آسیب دیدن کلاله و کاهش ارزش و بازارپسندی زعفران می‌شود.
در این میان‌مدت زمان محدود برای برداشت گل و فاصله کمتر از یک روز برداشت از مزرعه تا زمان پاک شدن گل و تهیه زعفران موجب تحمیل شدن فشار بر کشاورز ازنظر تامین کارگر و تأمین هزینه می‌شود و لذا این موضوع بر روی کیفیت زعفران بسیار تأثیرگذار است.
۲۰ سال فریاد بی‌جواب
نائب رئیس شورای ملی زعفران در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: افزون بر ۲۰ سال است که فریاد می‌زنیم برای کشاورز دستگاه جداسازی کلاله را بیاورید زیرا این دستگاه می‌تواند ۹۰ درصد مشکلات کشاورز و صادرکننده را حل کند اما کو گوش بدهکار!
غلامرضا میری می‌گوید: یک کارگر از صبح تا شب می‌تواند فقط سه کیلو گل را جداسازی کند ولی در صورت استفاده از این دستگاه می‌توان روزانه با توجه به ظرفیت آن‌یک الی دو تن زعفران را جداسازی کرد.
وی یادآور می‌شود: از طرفی زعفرانی که کارگر با روش سنتی قدیم گل‌ها را پاک می‌کند، زعفران آلودگی میکروبی دارد اما با این دستگاه زعفران دیگر مشکل آلودگی میکروبی را نداشته و همچنین صادرکننده وقتی بارش را صادر می‌کند به مشکل برنمی‌خورد.
وی بابیان اینکه آلودگی بار و محصول یکی از موانع صادرات و مشکلات عمده صادرکنندگان با طرف‌های اروپایی است می‌گوید: زعفران با این دستگاه اگر جداسازی شود خودش آن را خشک و تحویل می‌دهد و هیچ گونه آلودگی و مواد خارجی ندارد.
میر ی یادآور می‌شود: معمولا زعفران وقتی از کشاورز خریداری و برای صادرات آماده‌سازی می‌شود که این زعفران پر از مواد خارجی است و باید پاک‌سازی شود و لذا ما به‌جای عمل، فقط حرف می‌زنیم که حمایت از تولیدکننده و کشاورز را در دستور کارداریم!
وی با اشاره به این موضوع که اگر برای کشاورز دستگاه جداسازی تهیه شود، این مشکلات به‌خودی‌خود حل خواهد شد می‌افزاید: اگر یک کیلو زعفران را که به روش جداسازی سنتی انجام شود ۴ میلیون تومان هزینه دستمزد آن است ولی اگر این دستگاه باشد، شاید این هزینه به عدد معادل یک‌صد یا دویست هزار تومان برسد و از طرفی کشاورز که گل زعفران را به کارگر سنتی که در منزلش می‌دهد و او این کار را انجام می‌دهد، معمولا بابت یک کیلو گل ۹ الی ۱۰ گرم زعفران خالص به کشاورز می‌دهد .درصورتی که با آن دستگاه بین ۱۴ الی ۱۵ گرم زعفران خالص به کشاورز می‌دهد .یعنی در هر کیلو ۴ الی ۵ گرم تفاوت دیده می‌شود .
میری عنوان می‌کند: این در حالی است که هنگام سایزبندی زعفران چون زعفران حالت شکنندگی دارد و خریداران زعفران خواهان زعفران‌هایی هستند که طول کلاله بلندتر باشد لذا کلاله‌ها می‌شکند و خورد می‌شود و این دیگر زعفرانی نیست که خریداران طالب آن باشند.
چرا دستگاه گل پاک‌کنی نداریم
نائب رئیس شورای ملی زعفران در پاسخ به این سؤال که برآورد دستگاه جدا کردن کلاله گل زعفران چقدر است و آیا نمونه آن در بازارهای جهانی و داخلی موجود می‌باشد می‌گوید: وقتی رقمی حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رقم گردش مالی زعفران است حتی رقمی معادل یک‌صد میلیارد تومان برای ساخت و تهیه این دستگاه توجیه اقتصادی دارد و فقط همت می‌خواهد.
وی ادامه می‌دهد: جهاد کشاورزی که متولی زعفران از تولید تا صادرات است، همت کند و وزیر محترم در جلسه‌ای با یک شرکت را مامور کند که از امروز تا سال آینده موظف هستید این کار انجام شود و اگر این کار انجام بشود،می‌دانید که چقدر به نفع کشاورزان است؟
میری در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا نمونه خارجی نیز در بازار وجود دارد و یا در داخل امکان ساخت آن میسر است نیز می‌گوید: صنعتگران ما تلاش خودشان را برای ساخت این دستگاه انجام داده‌اند اما شرکت‌های سازنده نیز حمایت نشده‌اند.
وی بیان می‌کند: البته نمونه خارجی آن وجود ندارد ،چون زعفران انحصاری و متعلق به ایران است و لذا در این راستا توصیه می‌کنم می‌توان این دستگاه را به کشورهای دیگر سفارش بدهیم.
سنت‌های گریبانگیر صادرات
در حالی این روزها صبحت از اقتصاد صادراتی به‌ویژه در خصوص محصولاتی مانند زعفران ایران و یا خراسان می‌شود که هنوز تولید و صادرات و از همه مهتر بسته‌بندی این محصول بر پایه سنتی می‌چرخد.
احمد طوسی فعال اقتصادی در حوزه زعفران در گفت‌وگو با بازار اظهار می‌کند: متأسفانه تولیدکنندگان در حوزه زعفران هیچ‌گونه ساماندهی ندارند و افزون بر ۱۰۰ هزار بهره‌بردار در این حوزه وجود دارد که متأسفانه کاملاً سنتی، غیرمکانیزه و با هزینه بالا نسبت به تولید زعفران اقدام می‌کنند.
وی می‌افزاید: ایجاد ارزش‌افزوده درواقع می‌تواند در قالب فرآوری اولیه باشد ولی در اکثر مواقع نیز زعفران ایران به‌صورت فله به بازارهای بین‌المللی عرضه می‌شود.
وی ابراز می‌کند: کشور ما در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری بسیاری در محصول زعفران انجام داده به‌طوری‌که بستر ۱۴۰ هزار هکتار کشت زعفران با زیرساخت‌های بسته‌بندی در کشور مهیا شده است اما بااین‌حال هنوز بسیاری از کشورهای خارجی که حتی یک‌سوم تولیدات ما را ندارند اما بیش از ما در بازارهای جهانی حرف برای گفتن دارند.
این کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: به‌طور مثال یونانی‌ها از ۳ الی ۴ کشور دنیا زعفران و خشکبار وارد می‌کنند اما به بیش از ۳۰ کشور این محصولات را صادر می‌نمایند و این مسئله بر قوت بازاریابی و برندینگ بسیار قوی یونان صحه می‌گذارد و در این حوزه می‌تواند رقیب بسیار جدی برای اسپانیایی‌ها باشند.
وی با بیان اینکه در چند سال اخیر به دلیل افزایش هزینه‌های تولید در اثر کشت سنتی، رقابت‌پذیری زعفران و مزیت این محصول تحت‌الشعاع قرارگرفته است می گوید: در واقع به دلیل ضعف مکانیزاسیون در برداشت و جداسازی کلاله زعفران، تولید این محصول متحمل خسارت‌های بسیاری شده است و یا کشاورزان در سال گذشته به دلیل سرمای ناگهانی بخشی از محصول خود را از دست دادند.
طوسی اذعان می کند: درواقع ضعف مکانیزاسیون در این بخش، هزینه‌های تولید را افزایش داده و از سوی دیگر کشور ما ناگزیر است تا در بازارهای جهانی نیز زعفران را از طریق واسطه‌ها به نصف قیمت عرضه کند که این مسئله دغدغه بزرگ دیگری برای ارزش‌افزوده زعفران ایرانی به شمار می‌آید.
وی بیان می کند: در حال حاضر، ۳ الی ۴ هزار میلیارد تومان از درآمد کشاورزان استان وابسته به محصول زعفران است و ۵۰ الی ۶۰ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی مستقیماً در حوزه تولید و برداشت زعفران فعالیت دارند و لذا باید در این حوزه برنامه‌ریزی‌ها و بازاریابی‌های مؤثری ایجاد شود.
ضرورت تمرکز بر روی بازارهای جهانی
این فعال اقتصادی هم چنین توصیه می‌کند: تولید زعفران از مزرعه تا امور اقتصادی، فرآوری و مکانیزاسیون در حوزه کشاورزی به‌طورجدی موردبازنگری قرار گیرد.
وی با اشاره به این موضوع که صادرات زعفران ایران فقط دربسته بندی فلزی با نقش خاتم انجام می‌شود بیان می‌کند: این در حالی است که زعفران خارجی دربسته بندی‌های شیک و شیشه‌ای به دیگر کشورها صادر می‌شوند لذا ما برای حضور جدی در بازارهای مصرف باید مطابق سلیقهٔ خریداران اقدام به بسته‌بندی محصول کنیم.
طوسی می گوید: توجه به نیاز و سلیقهٔ مشتریان در امر صادرات بسیار مهم و حیاتی است. برای نمونه برخی کشورها زعفران را به خاطر عطروطعمش استفاده می‌کنند؛ بنابراین باید زعفران‌های درجه ۳ و ۴ را صادر کنیم که هم عطر دارند، و هم قیمت کمتری دارند.
وی بیان می کند: در مقابل برخی کشورها زعفران را به خاطر رنگ دهی استفاده می‌کنند؛ پس باید زعفران درجه ۱ و ۲ به این کشورها صادر شود. ازآنجاکه چنین دستگاهی نیاز هر مصرف‌کننده را طبق خواست او برآورده می‌کند، درعین‌حال که وضعیت کنونی صادرات زعفران را بهبود می‌بخشد، سود بیشتری هم به همراه دارد.
چه باید کرد؟
پایدارسازی و توسعه تولید زعفران در ایران، جهش اقتصاد زعفران از طریق ایجاد زنجیره‌های ارزش، افزایش سرانه مصرف زعفران در ایران و جهان از مهم‌ترین اقدامات علمی جامع برای اعتلای این محصول استراتژیک است. از همین رو پس از گذر از کشت و کار سنتی باید برای ورود به بازارهای بین‌المللی به‌صورت مستقیم و حذف دلالان تلاش کرد.
ایران اگر بخواهد در حوزه زعفران و گیاهان دارویی ارزش‌افزوده ایجاد کند باید در وهله نخست به بازار این محصولات توجه کند، هم‌اکنون ۸۰ درصد محصول زعفران و پسته ایران صادر می‌شود و لذا عمده تمرکز ما باید بر توسعه بازارهای جهانی استوار باشد.
نظر شما