مریم رضایی؛ بازار: طرح الگوی کشت در حالی رونمایی شده که بیش از یک دهه در صف انتظار برای اجرایی شدن بوده است. هر چند از رونمایی تا اجرای طرح الگوی کشت راه طولانی در پیش داریم اما همین قدم هم می تواند نویدبخش روزهای بهتری در کشاورزی و رسیدن به امنیت غذایی پایدار و حفظ منابع آب و خاک باشد.
الگوی کشت محصولات استان ها در اولین اجلاس سراسری به همین نام در وزارت جهاد کشاورزی رونمایی شد و سند کشت محصولات استان ها در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ با حضور وزیر جهاد کشاورزی ابلاغ شد. حالا باید همه دست به دست هم اقداماتی انجام دهند که کشاورزان به سمت کشت محصولات مهم تر اقدام کنند. طرح الگوی کشت برنامه ای است که به کشاورزان توصیه می‌شود که چه محصولی را در کجا و به چه میزان بکارند و پیش بینی شده است که تحول بزرگی در تولیدات کشاورزی کشور ایجاد می کند.
به گفته مسئولان، این طرح برای ۱۳۳ محصول کشاورزی است، اما از آنجایی که ۱۵ محصول حدود ۳۳ درصد در سبد تولیدات کشاورزی قرار گرفته تمرکز روی این محصولات خواهد بود. به همین خاطر گفت وگویی با «حسین کاظمی» دکترای رشته زراعت و عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان را در زیر می خوانید:
*برای الگوی کشت یک تعریف ارائه دهید؟
الگوی کشت تعیین یک نظام توزیع محصولات کشاورزی با در نظر گرفتن مزیت های نسبی هر منطقه است که مبتنی بر سیاست های کلان کشور و دانش بومی کشاورزان و بهره گیری بهینه از پتانسیل های هر منطقه است.
*وجود الگوی کشت را ضروری می دانید؟
ما کشور خشک و نیمه خشکی هستیم که در آن بحث آب با چالش هایی همراه است. برای تدوین الگوی کشت مسیرها و مدل های مختلفی در دنیا وجود دارد اما مدلی که جامع باشد کمتر دیده می شود. دولت بسیار تمایل دارد تا الگوی کشت را اجرا کند و مصمم است که به این سمت برود و به تازگی هم سند الگوی کشت رونمایی شده و باید ببینیم در ادامه چه اتفاق هایی خواهد افتاد.
الگوی کشت تعیین یک نظام توزیع محصولات کشاورزی با در نظر گرفتن مزیت های نسبی هر منطقه است
در سال های اخیر الگوی کشت متناسب با مناطق مختلف نداریم و یا اینکه خیلی کم اجرا شده به همین دلیل در راستای حفظ منابع محیطی دولت باید اقدام می کرد. مثلاً برای تدوین الگوی کشت در یک منطقه باید پتانسیل تولید گیاه را در منطقه بررسی کنیم. پرداختن به این موضوع نیازمند پردازش داده های محیطی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه ای است و الزاماتی در تدوین الگوی کشت وجود دارد و امیدواریم در سندی که دولت تدوین کرده این مساله دیده شود.
*تدوین این الگوی کشت بر اساس چه فاکتورهایی باید باشد؟
تدوین الگوی کشت براساس نتایج استعداد سنجی اراضی باید باشد. به عبارتی آنچه زمین و منابع محیطی به ما دیکته می کند را بپذیریم و بعد در الگوی کشت قرار دهیم. الگوی کشت باید براساس نتایج ارزیابی جامع و متغییرهای محیطی مثل منابع آب، اقلیم، خاک، پستی و بلندی در نظر گرفته می شود که تحت عنوان استعدادیابی اراضی مطرح می شود.
در تدوین الگوی کشت ما گیاهان را در یک منطقه قرار می دهیم و تعیین می کنیم که هر گیاه براساس این نتایج پتانسیل دارد یا نه و بعد از آن هم باید فیلترهایی انجام دهیم مثل سیاست های کلان دولت باید که باید دیده شود.
*چه سیاست هایی در الگوی کشت تاثیر دارد؟
به طور مثال دولت به دنبال کشت دانه های روغنی است و در این زمینه احساس نیاز می کند و یا در بعضی مناطق وضعیت منابع آبی را به عنوان یک فیلتر قرار می دهد و الگوی کشتی که طراحی می کنیم براساس عوامل محدود کننده است که در اکثر مناطق عامل محدود کننده ما آب است.
اما این نکته را هم نمی توان نادیده گرفت که قبل از الگوی کشت باید ارزیابی جامع صورت بگیرد و بر مبنای نیاز آبی انطباق یابد و این موضوع بررسی شود که آیا در یک منطقه محصولی که تولید می شود با توجه به میزان مصرف آب آن مقرون به صرفه است یا خیر.
تدوین الگوی کشت براساس نتایج استعداد سنجی اراضی باید باشد
در الگوی کشت می توان گیاهانی بهره برد که با اکثر مناطق سازگار هستند و این محصولات با تغییراتی که در قیمت ارز و واردات و صادرات وجود دارد ارزش بالاتری هم پیدا کرده اند مثل لگوم ها و حبوبات که در استان گلستان کشت می شوند.
*یک مصداق برای این امر ذکر کنید
مثلا گیاه باقلا و نخود فرنگی از جمله این گیاهان است که به صورت دیم و با نیازهای حداقلی کشت می شوند و ارزش اقتصادی بالا و نیاز محیطی کمتری دارند بنابراین بهتر است که دولت کمتر به سمت این گیاهان برود و امیدارم در طراحی الگوی کشت این محصولات دیده شود.
اما از طرفی این موضوع را هم نمی توان نادیده گرفت که دولت باید برای ترغیب کشاورزان بسته های تشویقی در نظر بگیرد. اختصاص یارانه، اعطای تسهیلات، خرید تضمینی و بیمه کمک می کند تا کشاورزان به کاشت محصولات پیشنهادی تشویق شوند.
*الگوی کشت به صورت استانی یا منطقه ای مطرح است؟
مقیاس کار در الگوی کشت بیشتر استانی است. اما این کار بسته به اقلیم هر منطقه کاملا متفاوت است به همین خاطر الگوی کشت و تناوب زراعی باید بر اساس هر شهرستان متفاوت باشد. و این مقیاس خیلی مهم است. چون اکثر استان ها اختلاف و تفاوت اقلیمی در شمال و جنوب و غرب و شرق استان را نادیده می گیرند. به عنوان مثال در استانی مانند گلستان که مساحت زیادی ندارد بیش از پنج نوع اقلیم داریم که برای هریک از آنها الگوی تنوع کشت متفاوتی خواهد بود و این مهم باید مد نظر قرار گیرد.
نظر شما