تهمینه غمخوار؛ بازار: انرژی و مسائل پیرامون آن طی دهه های اخیر به طور فزایندهای به موضوعی مهم با ابعاد گوناگون برای کشورهای مختلف دنیا تبدیل شده به طوری که به عنوان یک ابزار سیاسی می تواند توسعه اقتصادی و بهبود منافع ملی را برای هر کشوری فراهم سازد.
در میان کشورها، ایران و روسیه با توجه به ذخایر عظیم هیدروکربوری ظرفیت بالایی برای همکاری در بخش‌های مختلف انرژی دارند و با توجه به نقش و جایگاه روسیه به عنوان یکی از مهم ترین تامین کنندگان نفت و گاز در جهان، توسعه و تقویت روابط میان دو کشور در این حوزه حائز اهمیت است؛ در حالی که ایران هم دارنده دومین ذخایر بزرگ گاز در جهان پس از روسیه، می تواند به عنوان منبع جدیدی از گاز برای اروپا باشد.
بر همین اساس، از سال گذشته تاکید بر افزایش همکاریهای فی مابین در حوزه انرژی پررنگ تر شده به طوری که در بهمن ماه گذشته، احمد اسدزاده، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی، بر اهمیت گسترش روابط ایران و روسیه در بخش انرژی تاکید کرد و گفت: دو کشور می‌توانند با یکدیگر همکاری کرده و دیگر بازیگران اصلی می‌توانند فرصت‌های جدیدی برای همکاری ایجاد کنند.
وی همچنین با تاکید بر اهمیت تراز تجاری گفت که ایران آماده همکاری با روسیه در بخش نفت و گاز است و بر همین اساس باید در این زمینه به تدوین یک استراتژی مناسب بپردازد.
رقابت برای نفت روسیه
در ماه های اخیر تخفیف ویژه نفت روسیه به چین موجب کاهش سهم ایران از بازار نفت چین شده است. اما رقابت برای نفت ارزان روسیه به دلیل تحریم‌های اعمال شده بر اوکراین پس از حمله به این کشور، فروش نفت را برای ایران دشوارتر کرده است. روسیه می تواند حدود ۱.۲ میلیون بشکه نفت را از طریق خط لوله به چین صادر و به این کشور منتقل کند زیرا چین از جنوب با روسیه همسایه است و روسیه بندری در منطقه دارد که می تواند به راحتی نفت خام را بارگیری کند. بنابراین، نه تنها چین بلکه کشورهای جنوب شرق آسیا نیز می توانند مشتریان بالقوه روسیه باشند.
این موضوع در حالی مطرح است که در دسامبر سال گذشته، شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه دو تفاهم نامه را امضا رساندند. در حقیقت، مسئولین مربوطه ایران و روسی تفاهم نامه ای را در مورد نقشه راه همکاری گاز منعقد کردند.
همکاری با روسیه در جهت توسعه میادین نفت و گاز
در ماه فوریه سال جاری نیز مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با مشارکت شرکت های روسی از توسعه میادین نفت و گاز ایران خبر داد. مسکو در همان گفت که طبق توافق نامه های منعقد شده، شرکت ملی نفت ایران با مشارکت شرکت های بزرگ روسی، میادین نفت و گاز ایران را توسعه می دهد.
بر همین اساس، وزیر نفت ایران مذاکرات با مقامات روسیه و توافق با این کشور در زمینه نفت و گاز برای توسعه همکاری اعلام کرد. اوجی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۲ در صفحه توییتر خود نوشت: در این مذاکرات، تصمیمات مهمی اتخاذ شد و اسناد مهم توسط طرفین امضا گردید.
این تفاهمنامه ها در شرایطی میان مقامات ایران و روسیه به امضا رسید که ایران مانند روسیه از زمانی که دونالد ترامپ از توافق هسته ای با ایران خارج شد و آن را محکوم کرد، تحت تحریم های شدیدتر ایالات متحده قرار گرفته است. ورود جو بایدن به کاخ سفید برای احیای قرارداد هسته ای، مذاکرات را تسریع کرد. با این حال، جنگ اوکراین دوباره تحریم ها را زیر سوال برد.
صادرات نفت ایران
بر اساس گزارش رویترز، صادرات نفت ایران به چین در آوریل سال جاری کاهش یافت. به طور هم زمان، واردات چین از نفت ارزان روسیه نیز افزایش پیدا کرد. یکی از دلایل کاهش واردات نفت ایران چین، کاهش تقاضا برای پالایشگاه های مستقل چینی به دلیل شیوع بیماری کووید و متعاقب آن قرنطینهای جهانی و محدودیت های تحمیل شده در چین بود.
کاهش صادرات نفت ایران به چین در حالی صورت گرفت که دیپلمات های غربی تا حد زیادی امید خود را برای احیای برجام از دست داده بودند. با این حال، ایران هنوز هفت درصد از واردات نفت را به چین تأمین می کند که بزرگترین وارد کننده نفت در جهان است.
پس از امضای قرارداد هسته ای در سال ۲۰۱۸، شرکت روسیه زاروبژنفت و شرکت ایرانی دنا انرژی، توافق نامه ای را برای توسعه میادین نفتی مشترک آبان و پایدار غرب ایران امضا کردند، اما با خروج شرکت های آمریکایی از روسیه، شرکت های نفتی روسیه همچنین ایران را ترک کردند.
بازارهای کلیدی ایران مانند ترکیه، پاکستان و افغانستان تحت تهدید صادرات گاز مایع روسیه با قیمت روسیه قرار دارند. تحت تحریم ها، ال پی جی منبع حیاتی درآمد تهران است. با این حال، این جریان می تواند در معرض خطر باشد، زیرا به دلیل تحریم های غرب به دلیل حمله به اوکراین، روسیه شروع به جستجوی بازارهای جدید از جمله بازارهای ال پی جی کرده است.
در دسترس بودن ال پی جی روسیه باعث شده است که سایر تأمین کنندگان محلی از جمله ازبکستان و قزاقستان قیمت خود را برای حفظ سهم بازار خود کاهش دهند در حالی که دیزل و نفت نیز وضعیت مشابهی را تجربه می کنند.
نیاز به سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز
با توجه به اینکه مذاکرات هسته ای متوقف شده است، ایران نمی تواند فناوری و سرمایه مورد نیاز برای افزایش تولید نفت و گاز را بدون برطرف کردن تحریم ها جذب کند؛ در حالی که البته سرمایه گذاری لازم در صنعت نفت و گاز در سالهای اخیر نیز انجام نشده است.
بر همین اساس، برای تأمین نیازهای کشور، ایران به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در این زمینه نیاز دارد. تولید گاز در ایران کمتر از نیاز کشور است و مصرف بنزین به ظرفیت تولید نزدیک می شود. در همین راستا، جواد اوجی اعلام کرده صنعت گاز ایران به تنهایی به ۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در طی هشت سال نیاز دارد.
بر همین اساس، ایران امیدوار بود با نتیجه گیری مذاکرات برای احیای برجام در وین ، برخی از نیازهای سرمایه گذاری خارجی خود را برآورده کند. اما، مذاکرات هسته ای در اواخر ماه مارس بدون توافق در مورد احیای مجدد متوقف شد و چشم انداز نتیجه احتمالی و رفع تحریم ها ناشناخته ماند در حالی که خسارت ناشی از تحریم های صنعت نفت و گاز ایران در هر صورت قابل ملاحظه خواهد بود.
برخی از کارشناسان معتقدند که ایران و روسیه از همان سیاست برای دور زدن تحریم ها پیروی می کنند. با این حال، با اینکه مهم نیست که آینده برای بحران اوکراین چه سرنوشتی را در پیش گرفته است، مسکو تمایلی به کاهش سهم بازار خود ندارد و افزایش فعلی همکاری در حوزه انرژی موقتی است.
آنها می گویند که از این رو تهران نباید انتظار داشته باشد که با تقویت روابط انرژی ایران و روسیه، منابع مالی و فناوری لازم را برای پروژه های نفت و گاز خود فراهم کند. اما، جواد اوجی وزیر نفت ایران اعلام کرد که ترانزیت و تجارت نفت و گاز با روسیه، ایران را به قطب انرژی منطقه ای تبدیل می کند.
اوجی اظهارات را در حاشیه مجمع اقتصادی در حال انجام اقتصادی خزر که در پایتخت روسیه مسکو برگزار شد، بیان کرد در حالی که به عنوان دو کشور صادرکننده گاز، ایران و روسیه همکاری های زیادی در زمینه مبادله انرژی دارند و طرفین به درک جدیدی برای ایجاد امکانات و بهره برداری مشترک از میادین گازی با انعقاد توافق نامه سرمایه گذاری مشترک برای تولید گاز طبیعی مایع و فن آوری های مرتبط برای تأسیسات گازی در ایران رسیده اند.
بر همین اساس، همکاری بین ایران و روسیه در میادین پارس جنوبی ایران و همچنین میادین گازی هر دو کشور اهمیت دارد و توافق نامه های همکاری در مورد صادرات گاز به پاکستان و عمان و ساخت مشترک خط لوله صادراتی میان طرفین امضا شده است.
علاوه بر این، مبادله محصولات نفتی مانند بنزین در منطقه دریای خزر و تبادل مواد غیر نفتی با نفت برای دو کشور مهم است در حالی که تهران و مسکو قادر به تعویض ۱۰ میلیون تن محصولات نفتی و غیر نفتی هستند.
نظر شما