تهمینه غمخوار؛ بازار: از زمان روی کار آمدن نخست وزیر جدید پاکستان در ماه آوریل، شهباز شریف چندین بار اعلام کرده که پاکستان هم روابط خوبی با ایران و هم با عربستان دارد و روابط ما با هر دو کشور در ارزش‌ها، دین، تاریخ، فرهنگ و سنت مشترک ریشه عمیقی دارد چرا که از آنجایی که خاندان او رابطه نزدیکی با سعودی ها داشته اند، این شبهه ایجاد شد که پاکستان به دنبال توسعه روابط با همسایه خود یعنی ایران نیست.
اما، واقعیت این است که اشترکات عمیق فرهنگی میان دو کشور و رابطه همسایگی اجازه نمی دهد تا روابط دوجانبه خدشه دار شود به طوری که ابراهیم رئیسی در در دیدار با شهباز شریف در حاشیه نشست نیویورک اعلام کرد که روابط ایران و پاکستان تعامل معمول دو همسایه نیست بلکه روابطی عمیق و متکی به اشتراکات فرهنگی و اعتقادی است ضمن اینکه افزایش دیدارها و رایزنی‌های مقامات دو کشور، تاثیر سازنده‌ای بر گسترش همکاری‌ها و ارتقای سطح روابط دو کشور خواهد داشت.
نخست وزیر پاکستان نیز اعلام کرد که ایران و پاکستان اعضای یک خانواده هستند و پاکستان علاقمند به گسترش هر چه بیشتر روابط به ویژه در عرصه‌های اقتصادی و تجاری با کشور دوست و برادر خود ایران هستیم. در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط تجاری ایران و پاکستان، خبرنگار بازار گفتگویی با «سید کاشف علی»، کارشناس پاکستانی مسائل سیاسی و اقتصادی ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* ابراهیم رئیسی در دیدار با شهباز شریف نخست وزیر پاکستان در سفر به نیویورک اعلام کرد که روابط ایران و پاکستان تعامل معمول دو همسایه نیست بلکه روابطی عمیق و متکی به اشتراکات فرهنگی و اعتقادی است. دو کشور تا چه اندازه می‌توانند از طریق این اشتراکات به گسترش روابط دوجانبه تجاری و اقتصادی بپردازند؟
پاکستان و ایران دو کشور برادر هستند که اشتراکات و ارتباطات عمیق فرهنگی، مذهبی، زبانی و جغرافیایی دارند. در حال حاضر تجارت دوجانبه بین دو کشور کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار است که به پتانسیل واقعی آن نزدیک نیست. از آنجایی که پاکستان به شدت به انرژی و تامین نیازهای انرژی خود از طریق واردات نفت، گاز و برق از ایران نیاز دارد، هر دو کشور می توانند تجارت دوجانبه را به ۵ میلیارد دلار برسانند و بر همین اساس دولتها توافق کرده اند تا سال ۲۰۲۳ به این هدف دست یابند.
تحریم های اقتصادی ظالمانه و ناعادلانه اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران، مانع اصلی تجارت دوجانبه پاکستان و ایران شده است
عمده محصولات صادراتی ایران به پاکستان شامل گاز، نفت، برق و نفت پالایش است، در حالی که صادرات پاکستان عمدتاً شامل برنج، گوشت، کاغذ و مقوا، مواد شیمیایی، منسوجات، میوه و سبزیجات است.
تحریم های اقتصادی ظالمانه و ناعادلانه اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران، مانع اصلی تجارت دوجانبه پاکستان و ایران شده است. شما می بینید که علیرغم توافق بر سر خط لوله گاز پاکستان_ایران، این پروژه نمی تواند محقق شود، زیرا چندین دولت در پاکستان که از تحریم های احتمالی ایالات متحده نگران بودند، پروژه را ادامه ندادند.
دوم اینکه، پاکستان از نظر اقتصادی به برخی کشورهای عربی وابسته است. بیش از سه میلیون پاکستانی در کشورهای خلیج فارس کار می کنند و عربستان سعودی نفت خام و بسته های نجات را به پاکستان تحویل می دهد.
اگرچه پاکستان خواهان افزایش تجارت دوجانبه با کشور برادر همسایه خود، ایران است، اما به دلیل وابستگی اقتصادی به عربستان سعودی، امارات متحده، تلاش آن را متوقف کرده تا در این مورد اشتیاق بیشتری داشته باشد.
تا زمانی که پاکستان به خودکفایی نرسد، تصمیم گیری آزادانه و مستقل در قبال ایران برایش دشوار خواهد بود
آخرین مورد این است که، پاکستان به نهادهای چندجانبه مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی که تحت نفوذ ایالات متحده هستند نیز وابسته است. بنابراین، اگر پاکستان، تحریم‌های آمریکا علیه ایران را نقض کند، ممکن است برای خود دردسر ایجاد کند.
از این رو، تا زمانی که پاکستان به خودکفایی نرسد، تصمیم گیری آزادانه و مستقل در قبال ایران برایش دشوار خواهد بود. ایران می تواند نفت و گاز را با نرخ های یارانه ای و پرداخت های معوق به پاکستان ارائه دهد تا پاکستان وابستگی خود را به کشورهای عربی کاهش دهد. اگر برخی از سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی منطقه‌ای شامل کشورهای منطقه آغاز شود، پاکستان ممکن است به آنها بپیوندد، زیرا در صورت سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی چندجانبه، ممکن است فشار کمتری بر آن وارد شود.
* با توجه به نزدیکی خاندان شهباز شریف با عربستان، آیا روابط پاکستان و عربستان می‌تواند بر روابط ایران و پاکستان اثر گذار باشد؟
بله، شریف ها روابط خوبی با عربستان سعودی دارند. اما مهم نیست که چه کسی در راس پاکستان قرار دارد، تا زمانی که پاکستان از نظر اقتصادی به عربستان سعودی وابسته است، شانس تجارت دوجانبه بین پاکستان و ایران نسبت به پتانسیل واقعی خود کمتر است.
* چین و پاکستان مهم‌ترین متغیرهای آینده تجارت با افغانستان برای ایران هستند. با تسلط طالبان بر افغانستان، روابط نزدیک این گروه با پاکستان، به رغم برجا ماندن اختلافاتی مانند اختلافات مرزی و حمایت پاکستان از داعش میان دو کشور، موانع تجاری میان دو طرف کاهش خواهد یافت ولذا تجارت میان دو کشور توسعه پیدا خواهد کرد. نظر شما چیست؟
پاکستان و چین روابط عمیق اقتصادی و استراتژیک با یکدیگر دارند. ایران همچنین روابط خوبی با چین دارد، زیرا طی ۲۵ سال آینده یک قرارداد استراتژیک با ۴۲۰ میلیارد دلار با این کشور منعقد کرده است. چین و پاکستان هر دو نفوذ قابل توجهی در افغانستان دارند.
بنابراین، اگر یک سرمایه گذاری اقتصادی منطقه ای با حضور پاکستان، ایران، چین و افغانستان آغاز شود، نه تنها طرف های درگیر بلکه کل منطقه می توانند از آن بهره ببرند و به ثبات منطقه کمک کند. همچنین در مقابله با نفوذ منفی ایالات متحده در منطقه نقش خواهد داشت.
* پاکستان مایل نیست تا از امتیاز انحصاری خود در کراچی و بندر گوادر به سود ایران و چابهار صرف نظر کند. بنابراین، طالبان را تشویق میکند که همچنان تجارت خارجی خود را از مسبر سنتی کراچی ادامه دهد و تا حد ممکن تلاش میکند مسیر ایران خنثی شود و طالب منحصرا از مسیر پاکستان با دنیای خارج مرتبط شود. دیدگاه شما در این خصوص چیست؟
در مورد چابهار، پاکستان نسبت به حضور هند نگرانی هایی دارد. پاکستان احساس می کند که هند می تواند از چابهار استفاده کند و نفوذ خود را در افغانستان افزایش دهد. بنابراین ایران می تواند به پاکستان اطمینان دهد که چابهار پروژه رقیب بندر گوادر نیست.
در عوض، هر دو کشور می توانند در افغانستان با یکدیگر همکاری کنند، زیرا بیش از یک دهه است که در مقابل افغانستان این کار را انجام می دهند.
من فکر می کنم پاکستان و ایران در بسیاری از زمینه ها در رابطه با افغانستان همگرایی دارند و می توانند با همکاری یکدیگر به افغانستان در زمینه تجارت و امنیت کمک کنند و با افزایش تجارت منطقه ای و تضمین صلح به ثبات منطقه کمک کنند.
نظر شما