اکبر محمودی؛ بازار: محمد آیینی شب گذشته در برنامه صف اول شبکه خبر از بسته تشویقی ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده شهری رونمایی و اعلام کرد که در بسته های تشویقی هزینه صدور پروانه ۵۰ تا ۱۰۰درصد تخفیف اعمال می‌شود و طبق قانون دولت عوارض پروانه را پرداخت می کند. بخش دیگری از تشویق‌ها مربوط به قسمت مالی است و ۶۰ میلیون تومان کمک ودیعه برای اسکان موقت پرداخت خواهد شد.
مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهرهای ایران با تاکید بر اینکه آنچه که در این بسته اثر گذار است مربوط به بخش های تراکم های تشویقی است به طوری که در پارکینگ و اجازه ساخت دو تا سه طبقه داده شده است. اخیرا در شورای عالی معماری و شهرسازی این بسته تشویقی مصوب شده و اجرای آن در حوزه نوسازی بسیار موثر است.
آئینی با بیان این که بافت های تاریخی به هیچ عنوان مشمول دریافت این تسهیلات نمی شوند همچنین واحدهای مسکونی فرسوده هم باید در محدوده های مصوب باشند، گفت: سازندگان و توسعه‌گرانی که نسبت به نوسازی محله‌ای و یا از روش تجمیع پلاک‌ها استفاده می‌کنند، از امتیازات و مشوق‌های بیشتری از جمله اضافه تراکم، کسر پارکینگ، کاهش زمان صدور پروانه، تخفیفات نظام مهندسی و عوارض شهرداری و سرعت در اخذ مجوزهای مربوط به دستگاه‌های خدمات رسان همچون آب، برق، گاز بهره‌مند می‌شوند.
اما اگر کمی به عقب بازگردیم متوجه خواهیم شد که در تمام ادوار گذشته و در دولت های قبل نیز این بسته های تشویقی وجود داشته و این مصوبه ها موضوع جدیدی نیست. اما سوال این است که چرا در بافت های فرسوده هیچ گاه پیشرفت نداشته ایم و همواره از برنامه عقب هستیم.
برخی از کارشناسان بر این باور هستند که اقدامات تشویقی صرف و دادن تسهیلات در این محدوده ها کارساز نیست.
«خشایار باقرپور» کارشناس اقتصاد مسکن در گفتگو با بازار با بیان اینکه مساله حوزه مسکن همیشه وجود داشته و خواهد داشت و تنها محدود به این دولت و یا دولت قبل نیست گفت: در دولت آقای روحانی، دو طرح نوسازی بافت فرسوده شهری و طرح مسکن ملی مطرح شد که آمارها نشان می دهند که هر دوی این طرح‌ها دارای بستر و زیرساخت مناسب جهت اجرا نبودند.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم در مورد بازسازی بافت فرسوده و عدم موفقیت آن صحبت کنیم باید اذعان کرد که عدم نظارت دقیق بر اجرای این طرح یکی از دلایل موفق نبودن بود.
اما «هوشنگ عشایری» مدیر عامل اسبق شرکت بازآفرینی شهری ایران معتقد است که با هویت بخشی محلی می توان مشکل بازسازی و نوسازی بافت فرسوده را حل کرد. یعنی با ارتقای کیفی زندگی در این بافت ها می توان در پیشبرد اهداف بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده گام برداشت.
او معتقد است که امکان ندارد که شهرداریها به تنهایی بتوانند بافت های فرسوده را احیا کنند هر چقدر هم که بودجه وجود داشته باشد این موضوع نشدنی است. مردم هم به تنهایی نمی توانند و باید با هم ترکیبی کار کنند.پس دولت و شهرداریها و مردم باید به یکدیگر کمک کنند. این گروه در کنار توسعه گران و سرمایه گذاران می توانند فرایند احیای بافت فرسوده را پیش ببرند.
وی می گوید: دولت محلی و ملی باید برای این منظور هزینه کند. چرا که علاوه بر اینکه در بافت های فرسوده می توان اقتصاد پایدار ایجاد کرد بلکه می توان بازخوردهای دیگری از آن گرفت. پس باید دولت محلی و ملی نگاه ویژه ای به بازآفرینی شهری داشته باشد.
عشایری می گوید: اگر نگاه دولت ها و حتی شهرداریها به بازآفرینی شهری نگاه مالی و کسب درآمد باشد نه تنها کسب درآمدی صورت نخواهد گرفت بلکه شهرها را به عقب می برد.پس نباید دولت ها، شهرداریها و حتی خود مالکان به دنبال انتفاع مالی باشند چرا که اگر یک نفر در این کار سود کند آن گروه دیگر متضرر خواهد شد.پس هر سه گروه باید منفعت ببرند.
با نگاه به آمار نوسازی در کشور مشخص می شود که از سال ۸۸ تا ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۶۶۹ هزار و ۴۴۰ واحد مسکونی نوسازی و بازسازی شده است. کمترین آمار نوسازی در ۱۲ سال گذشته به سال ۹۴ باز می گردد یعنی دو سال بعد از روی کار آمدن دولت روحانی. در سال ۹۴ در کل کشور تنها ۲۴ هزار و ۷۴۳ واحد مسکونی نوسازی و بازسازی شده است.
اما در این ۱۲ سال گذشته تهران وضعیت به مراتب بدتری را در نوسازی و احیای بافت های فرسوده داشت. در سال های گذشته به دلیل رشد شدید قیمت مسکن، سازندگان و انبوه سازان نیز برای ورود به بافت های فرسوده رغبت کمتری از خود نشان دادند.
در سال ۸۲ تعداد واحدهای مسکونی ساخته شده در بافت های فرسوده تهران حدود ۸ هزار واحد مسکونی بود که اگر این آمار را با ساخت مسکن در سایر نقاط تهران مقایسه کنیک متوجه خواهیم شد که اگر این بافت ها برای سازندگان توجیه اقتصادی خوبی داشت قطعا باید این آمارها بیش از اینها می بود.
نمودار تولید مسکن در بافت های فرسوده تهران نشان می دهد که این آمار به شدت سینوسی است و در یک سال اوج گرفته و در یک سال نیز به شدت افت کرده است. به عنوان مثال در همان روزهای ابتدایی دهه ۸۰ به ۲۰ هزار واحد مسکونی نیز می رسد اما به یکباره با یک افت شدید به زیر ۹ هزار واحد مسکونی هم رسیده است.
اما سقوط تاریخی و نمره منفی تولید مسکن در بافت های فرسوده در شهر تهران را باید به دولت روحانی داد. در دولت روحانی بارها و بارها اختلاف میان عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی وقت و مرحوم اکبر ترکان مشاور رئیس جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت های فرسوده و ناپایدار شهری باعث شد تا این بافت ها همچنان بلا تکلیف و بدون برنامه پیش بروند.
این اختلاف اگر چه هیچگاه از سوی هر دو طرف تایید و به آن اشاره ای نشد اما در سال های بعد هوشنگ عشایری مدیر عامل وقت شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به این اختلافات گفته بود که این اختلافات ناشی از همان اختلاف نظری بود که برخی از دوستان اعتقاد داشتند که توسعه باید به شکل عملی باشد یعنی محله‌ای اگر می‌خواهد توسعه پیدا کند باید در آن محله ساخت‌وساز صورت بگیرد اما برخی می‌گفتند در توزیع شهری اگر می‌خواهید اتفاق خوبی رخ دهد باید به جریان اجتماعی آن محله توجه شود که البته بنده اعتقاد دارم هر دو افراطی است. دولت اعتدال ادبیاتی که مطرح کرد، ادبیاتی بین این دو موضوع بود پس باید این دو تفکر به هم وصل شود. این اختلاف ناشی از آن نظریه مطلق است که صرفاً به موضوع فرهنگی و اجتماعی توجه شود و جریان کالبدی به حاشیه می‌رفت. پس همان افراد اعلام می‌کردند که خب وقتی کار پیش نمی‌رود در حقیقت بافت فرسوده به سمت احیا شدن حرکت نکرده است بنده معتقد بودم که باید تعادلی بین این دو بخش ایجاد شود.
اکبر ترکان مشاور رئیس جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت های فرسوده و ناپایدار شهری در آن روزها معتقد بود که دلیل تمرکز دولت روی نوسازی بافت‌های فرسوده، بحث زلزله و شهرسازی است که فقط جنبه ساختمانی و شهرسازی ندارد بلکه این محله‌ها اغلب میزبان افراد پایین‌دست جامعه هستند که به آنها کمک کرده‌ایم که از جنبه اقتصادی اوضاع مناسب‌تری پیدا خواهند کرد؛ لذا مسوولان قول داده‌اند با تمام توان و ظرفیت پشت این طرح باشند.
حکم ترکان در همان روزها که به عنوان مشاور روحانی در امور هماهنگی این بافت‌ها امضا شد مقاومت‌هایی در برابر اجرای دستورات و احکام رییس‌جمهور دیده شد.
«حسن محتشم» عضو انجمن انبوه سازان تهران با یادآوری اینکه بر اساس مصوبه مجلس باید سالانه ۱۰ درصد بافت های فرسوده نوسازی می شد، افزود: چنانچه برنامه دولت مطابق این مصوبه انجام می شد، این میزان بافت فرسوده در کشور نداشتیم.
وی با تاکید بر اینکه عملکرد نامناسب دولت و عدم تصمیم‌گیری برای نوسازی این بافت‌ها باعث شده تا کل نوسازی بافت فرسوده حدود ۱۰ درصد طی ۱۰سال اخیر باشد، گفت: متاسفانه در مدت مذکور بیشتر از ۱۰ درصد بافت فرسوده در کشور ایجاد شده است.
به نظر می رسد در همان روزها ایجاد ستاد توسعه بازآفرینی شهری که متشکل از اکثر وزارتخانه ها، بانک مرکزی و مقامات بلند پایه مملکتی بود در عمل در حیات دو ساله خود در حال حل شدن در بروکراسی اداری شد و فقط یک صندوق با سرمایه ۱۰ میلیارد تومان تشکیل شد که این میزان سرمایه کارایی ندارد.
محمدرضا رضایی کوچی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به آمار و ارقام بافت‌های فرسوده در کشور و اینکه در حال حاضر جمعیتی بالغ بر ۲۰ میلیون نفر در کشور در بافت‌های فرسوده زندگی می‌کنند که این جمعیت، جمعیتی قابل توجه است می گوید: متاسفانه رویکرد دستگاه‌های اجرایی در احیاء و مرمت بافت های فرسوده قابل قبول نیست و این مسئله در دولت قبل هم وجود داشت و در این دولت فعلی هم مشاهده می‌شود و ما بارها این موضوع را به مسئولان متذکر شده‌ایم. پس اگر دقت لازم در ساخت و ساز های جدید مد نظر قرار نگیرد این ساختمان ها در زمان کوتاهی به بافت فرسوده تبدیل خواهند شد.
به هر سوی آمارها نشان می دهد که افت تاریخی نوسازی بافت های فرسوده در دولت روحانی ثبت و از یادها نخواهد رفت. هر چند احیای بافت های فرسوده در این دولت به دلیل توجه دولت و داشتن چندین مسئول مستقیم و غیر مستقیم(وزیر راه و شهرسازی، مشاور رئیس جمهور و مدیر عامل بازآفرینی شهری) قصد داشت این برنامه را پیش ببرد اما ظاهرا همین تعدد مسئول ریشه تمام اختلافات و کُند شدن بازآفرینی شهری شد.
حال که نه مشاور رییس جمهوری وجود دارد و نه وزیر راه و شهرسازی با آن مخالف است باید دید تا چه حد شرکت بازآفرینی شهری به وظایف خود عمل می کند و تا چه حد از عهده وظایف برمی آید؟
حال به نظر می رسد باید برای موفقیت و یا عدم موفقیت بسته تشویقی ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده شهری منتظر ماند و دید آیا این بسته جدید که از سوی محمد آیینی مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری ایران ارائه شده است تا چه حد می تواند مشکل نوسازی بافت های فرسوده را مرتفع کند. آیا این بسته جدید نیز همانند سایر برنامه های نوسازی به حاشیه خواهد رفت یا اینکه طبق این بسته پر زرق و برق می توان به نوسازی بافت های فرسوده خوش بین بود.
نظر شما