بازار؛ گروه استانها: دهکده چوبین نام محلی است که دریکی از روستاهای نیشابور به نام «محمدآباد آقازاده» در استان خراسان رضوی واقع در شمال شرقی ایران ساخته‌شده است. این دهکدهٔ چوبی کم نمونه و بی‌همتا در ایران به‌وسیله حمید مجتهدی (متولد ١٣١٩ و متوفی در پاییز ١٣٩٢) از نوادگان محمدکاظم خراسانی ساخته‌شده و یکی از دیدنی‌ها و تفرجگاه‌های نیشابور است.
نام «دهکده چوبین» برخاسته از ویژگی منحصربه‌فرد سازه‌های آن در استفاده کامل از چوب و به‌کارگیری روشی نوین در ساخت بناهای آن‌که برخاسته از پیشینه تاریخی - فرهنگی و متناسب با امکانات و قابلیت‌های اقلیمی و جغرافیایی منطقه است. دیدنی‌های این دهکده شامل مسجد چوبی، موزه و کتابخانه، رستوران، فروشگاه و نانوایی، آلاچیق، سراچه‌ها، فضای سبز و اکوسیستم زیبای آن به همراه کشاورزی و دام‌پروری است.
این مسجد، اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان است و ۲۰۰ مترمربع وسعت دارد.
شادروان مهندس حمید مجتهدی خالق دهکده چوبین در سال ۱۳۱۹ در نیشابور به دنیا آمد، وی پس از اتمام تحصیلات دوره‌های ابتدایی و دبیرستان برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت، مهندس مجتهدی بعد از پایان تحصیلات خود در رشته عمران دانشگاه برکلی کالیفرنیا در سال ۱۳۶۰ به ایران بازگشت و به احیای املاک و اراضی جد خود پرداخت.
او دهکده چوبی نیشابور را بر مبنای گرایش تخصصی‌اش (سازه‌های مقاوم در برابر زلزله) بنا کرد و اولین مسجد چوبی ایران و جهان را در این دهکده زیبا و دیدنی احداث کرد.
گرچه شاخصه اصلی دهکده چوبی مسجد آن است ولی این دهکده تنها محدود به مسجد نیست و خانه چوبی استاد مجتهدی نیز که طراحی و ساخت بسیار جالبی دارد در این دهکده واقع‌شده است.
به همین بهانه گفتگویی با فرزند مرحوم مجتهدی جناب آقای محمد رضا مجتهدی داشتیم که در ذیل آن را می خوانید.
* دهکده چوبی با چه هدفی توسط پدر مرحوم شما ساخته شد؟
دهکده چوبین با دو هدف متفاوت ساخته شد. ما وقتی قصد داشتیم مسجد را بسازیم مسجدی در زمان آخوند خراسانی برپا بود که پدرم قصد احیای آن را داشت، در کنار مسجد، موزه صنایع دستی و کتابخانه نیز ساخته شد.
هدف از ساخت دهکده چوبی با هدف ساخت مسجد مرتبط بود به این دلیل که مرحوم حمید مجتهدی می گفت: «اگر انسان میخواهد به کمال برسد به مثلثی در زندگی خود نیاز داشته که این مثلث سه راس دارد، یکی دین به عنوان اخلاقیات و رفتار، یکی هویت و تاریخ مان، و آخرین گزینه اندیشه و علم است به طوری که اگر از تاریخ عبرت بگیریم و هویت خودمان را فراموش نکنیم و علم اندوزی داشته باشیم موفق خواهیم شد.»
اما از دید وسیع تر صحبت از توسعه پایدار بود به طوری که ما بتوانیم شهرک هایی را بسازیم که درون گرا باشند یعنی تفکر شهرسازی نیز از دیگر اهداف ساخت دهکده چوبی بود.
از تولید غذای ارگانیک گرفته تا زندگی کردن در همان محل و اهمیت دادن به طبیعت منطقه مورد نظر و بحث میکرو اپلین ها که بحث ساخت درخت ها و فضای سبز مصنوعی است و همچنین تولید و تکثیر گونه های در حال انقراض نیز مد نظر بود.
* چقدر ساخت این دهکده هزینه و زمان در بر داشت؟
ساخت مسجد چوبی ۱۶ ماه زمان برد یعنی از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۷۹ غیر از مسجد سایر مواردی که در دهکده چوبی وجود دارد، به طور کلی ۳ سال به طول انجامید به طوری که کتابخانه در سال ۱۳۸۰ افتتاح شده و شالوده اصلی این مجموعه تقریباً در سال ۱۳۸۲ به وجود آمد.
مواردی همچون رستوران، مغازه ها و... اما در مورد هزینه ها آمار دقیقی وجود ندارد برای مسجد و دهکده چوبی زراعت چوب وجود داشت و مرحوم مجتهدی با در نظر گرفتن حفظ محیط زیست ۱۰ سال قبل از شروع ساخت دهکده درختهای بدون میوه و همان درختان را برای ساخت مجموعه به کار برد.
* سالانه چند نفر از این دهکده بازدید می‌کنند؟
متاسفانه آمار دقیقی از بازدیدکنندگان این مجموعه وجود ندارد به این دلیل که گردشگری رابطه مستقیمی با شرایط اقتصادی و محیط جغرافیایی دارد، در سال ۱۳۹۸ سیل آمد و سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز شیوع کرونا موجب شد در خصوص آمار بازدیدکنندگان به جمع بندی نرسیم اما معمولاً دهکده چوبی به طور میانگین حدود ۱۰۰ هزار نفر در سال بازدید کننده دارد.
* اسم و آوازه این دهکده چوبی چقدر در جهان پیچیده و آیا سازمان های فرهنگی و سایر کشورها دعوت و رایزنی برای همکاری با شما داشته اند؟
میراث فرهنگی در حوزه شناساندن دهکده چوبی به مردم تلاش های زیادی کرده است اما این مجموعه بیشتر برای مردم خارج از کشور و در مرزهای اروپایی مورد توجه قرار گرفته است به این دلیل که مسجد مکانی مذهبی بوده و با روش‌های نوین ساخته شده است که برای آنها جذاب بوده و نشان دهنده هویت ایرانی اسلامی است.
به یاد دارم که در دهه ۸۰ هجری شمسی یونسکو نماینده خود را برای بررسی ساخت مسجد به نیشابور فرستاد و برای آنها عجیب بود که چرا همه چیز در این دهکده از چوب ساخته شده است و همانطور که گفته شد هویت ایرانی در حول محور اخلاق و دین تشکیل می شود، همچنین مسجد را در حول اتحاد هویتمان تشکیل داده ایم و این مسئله برای آنها بسیار جذاب بود.
* به نظر شما سرمایه گذاری در این حوزه و در ایران با چه مشکلاتی روبرو است و اگر بخواهیم به دید درآمد به آن بنگریم چقدر جواب می دهد؟
متاسفانه تفکر اقتصادی حاکم در کشورمان تفکری کوتاه مدت است و باز هم متاسفانه سرمایه‌گذاران برای مجموعه هایی که سرمایه گذاری میان مدت یا بلند مدت دارند علاقه ای نشان نمی دهند به همین دلیل در حوزه سرمایه گذاری در هر پروژه ای در کشورمان دچار چالش و مشکل هستیم و باید دیدگاه بلندمدتی برای پروژه هایی همچون دهکده چوبی وجود داشته باشد، کما اینکه گفته شد برای ساخت مسجد و دهکده چوبی مرحوم مجتهدی ۱۰ سال قبل درختانی با هدف ساخت آنها کاشته بود و برای نسل آینده سرمایه گذاری کرده بود و به نظر من دیدگاه کوتاه مدت اقتصاد ایران را در هر حوزه‌ای فلج خواهد کرد.
دیدگاه ما هویت شهر نیشابور است و هر آنچه که برای دهکده چوبی کسب می شود خرج همان مجتمع خواهد شد، به این دلیل که دهکده چوبی یک بنگاه اقتصادی نیست و یک مجموعه فرهنگی، اخلاقی و هویتی است، مثل ساخت کتابخانه که هدف از آن ترویج کتابخوانی است.
* آیا برنامه توسعه ای و یا احداث طرحی مشابه این اقدام ارزشمند پدرتان در سر دارید یا به اداره همین مجموعه اکتفا کردید؟
اگر بخواهیم جایی شبیه دهکده چوبی بسازیم، هویت معنا پیدا نمی‌کند و باید همین مجموعه را به کمال رسانده و آن را به عنوان یک الگو در کل کشورمان معرفی کنیم و تمام تفکر و تمرکزمان برای همین مجموعه باشد و استراتژی مجتمع هزینه کردن درآمد برای خود دهکده چوبی باشد.
* این مجموعه برای چند نفر اشتغال ایجاد کرده است؟
افراد به طور مستقیم در این مجموعه ۱۲ نفر مشغول به کارند و به طور غیر مستقیم، با توجه به زمین های کشاورزی که در اطراف مجموعه است هر درآمدی که در حوزه صنعتی و مدرن همچون آبیاری تحت فشار و درآمد آن زمین ها مجموعه را به سمت تکامل سوق می دهد، همچنین شرکت هایی که به صورت پیمانکاری با ما همکاری می‌کنند حدود ۲۵ تا ۳۰ نفر هستند.
* توصیه شما به افرادی که در این حوزه میخواهند سرمایه گذاری کنند چیست؟
توصیه به سرمایه‌گذاران این است که کوتاه مدت به پروژه‌های گردشگری کلان نگاه نکنند و دیدی بلند مدت داشته باشند.ما در شبکه های خارجی فارسی زبان در مضان اتهام رسانه ها قرار داریم و گردشگری اولین عامل تغییر تفکر غالب در دنیا است لذا گردشگری بسیار مهم است.
بازگشت سرمایه میسر است و به اقتصاد و فرهنگ ما کمک کلانی می کند و واردات ارز را در پی دارد لذا توصیه بعدی من این است که استراتژی و تکنیک داشته باشند و هویت تمدنی را نیز در نظر بگیرند و اگر برنامه ریزی از جانب شرکت های دانش بنیان داشته باشند بازگشت سرمایه دو چندان خواهد بود.
* برای اداره این مجموعه با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می کنید؟
اولین مسئله، مسئله مالی است که درآمد این مجموعه آنچنان چشمگیر نیست.
دومین مسئله مسائل زیرساختی است که مرتبط به کل کشور است، به طور مثال: گاز کشی موجب رونق رستوران و واحدهای اقامتی دهکده چوبی می شود و با اینکه لوله گاز از جلوی این مجموعه رد می شود، ما توان جذب سرمایه در این خصوص را نداریم، همچنین این مجموعه با بلایای طبیعی نیز دست و پنجه نرم می کند و دو بار با سیلی که در نیشابور آمد آسیب های فراوانی را تجربه کرد، سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ و این در حالی است که با ساخت یک پل می توان از گرفتاری و محصور ماندن در سر جلوگیری کرد.
مشکلات فرهنگی نیز از دیگر مسائل اداره مجموعه دهکده چوبین است، که امید است با اصلاح موارد مذکور بتوان بهره‌مندی لازم را از امکانات موجود برد.
نظر شما