تهمینه غمخوار؛ بازار: حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در سومین سفرش به فدراسیون روسیه راهی مسکو شد تا مسائل بین المللی از جمله بحران اوکراین و مسائل افغانستان و همچنین موضوعات دوجانبه میان مقامات دو کشور مورد بخث و بررسی قرار گیرد.
بر همین اساس، کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه در اظهاراتی در جمع خبرنگاران درخصوص وزیر امورخارجه به مسکو گفت: روابط ایران و روسیه روز به روز در حال گسترده شدن است و موضوعات بسیار گسترده ای برای گفت‌وگو ها داریم و این امر نیازمند این است که مسئولین دو کشور دیدارهای متناوب و نزدیکی داشته باشند.
جلالی در خصوص روابط دوجانبه تهران-مسکو نیز گفت: خوشبختانه در این مورد ارتباطات ما ارتباط بسیار وسیع است، در بحث تجارت ما با یک افزایش تجارت با روسیه مواجه هستیم. از طرف دیگر ما به دنبال تحقق کریدور شمال به جنوب هستیم که در این خصوص گفتگوهای بسیار زیادی بین مسئولین دو کشور انجام شده است و در آینده نزدیک هم نمایندگان روسای جمهور سه کشور ایران، روسیه و آذربایجان در باکو جمع خواهند شد تا این ریل باقی مانده از کریدور شمال به جنوب را که رشت-آستارا باشد، عملیات اجرایی شدنش را انجام دهند.
وی افزود: در کنار این ها ما بحث قرارداد ۲۵ ساله را با روسیه داریم.ما پیش نویس را به طرف روس ارائه کردیم، طرف روس نظرات خودش را به ما اعلام کرده و طبیعی است که این مسئله در این در حال بررسی است. ان‌شاءالله در آینده نزدیک بتوانیم این موافقت نامه را با هم امضا کنیم. من قبلا هم گفتم که این یک موافقت نامه است و هیچ چیز سری در آن وجود ندارد و می‌رود در تا مجلس جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع توسعه روابط تجاری و اقتصادی میان ایران و روسیه، خبرنگار بازار گفتگویی را با دکتر «سیده مطهره حسینی» کارشناس مسائل روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز و استادیار علوم سیاسی دانشگاه پیام نور در خصوص روابط اقتصادی میان ایران و روسیه در شرایط فعلی تحریم و رویکرد سیاست خارجه ایران در دولت سیزدهم در توسعه روابط دوجانبه ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* چندی پیش رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین به ایران سفر کرد در حالی که در چند روز گذشته نیز حسین امیر عبداللهیان وزیر امورخارجه به مسکو سفر کرده است. جنابعالی سفر پوتین به تهران را چگونه ارزیابی می کنید؟
روابط ایران و روسیه در حال حاضر مانند روابط مسکو با کشورهای دیگر بسیار تحت تاثیر جنگ اوکراین است. طبیعتا سفر پوتین به ایران تحت تاثیر مسائل مربوط به اوکراین بود ضمن اینکه مسئله مهم برای روسیه این بود که آن مشکلات و آسیبهایی که در اثر شکست در بخشهایی از جنگ با اوکراین برای این کشور ایجاد شده بود را از طریق سفر به ایران ترمیم کند.
از طرفی مسئله برجام و توافق هسته ای برای ایران موضوع مهم و قابل تمرکز است. با توجه به مانعی که بر سر راه توافق هسته ای ایجاد شد، ایران به دنبال از بین بردن این موانع و ترمیم خود بود. حقیقت این است که جمهوری اسلامی به دنبال آن بود که به روسیه پهپاد داده و در قبال آن، امتیازاتی را در خصوص مسائل برجام دریافت کرده و جایگزینی برای تجارت انرژی روسیه با اروپا در زمان تحریم روسیه باشد.
پوتین تمام چینش خود در سیاست خارجی روسیه را در چارچوب جنگ اوکراین قرار داده است در حالی که چینش جمهوری اسلامی در سیاست خارجی بر اساس مسئله هسته ای استوار است تا پس از مسئله برجام سایر سیاستهای داخلی و خارجی خود را عملیاتی سازد. رئیس جمهور روسیه، در حال حاضر توسط ناتو و اروپا در جنگ سنگینی در اوکراین قرار گرفته، اما با وجود تسهیلات نظامی و مشق جنگی قوی، هم اکنون به این موضوع نرسیده که عملا دیگر روزگار جنگ با تانک به سر رسیده است. از این رو، تا می توانست به ساخت تجهیزات نظامی پرداخت در حالی که در جنگ اوکراین گرفتار شد. بر همین اساس این مسئله پوتین را به ایران کشانید.
* روسیه و ایران وارد مرحله تجدید و تقویت همکاری شده اند که با توجه به شرایط ژئوپلیتیک فعلی، به نظر می رسد که این رابطه یک دوستی آشکار باشد. با توجه به اینکه هر دو کشور در جامعه بین‌المللی با شرایط خاصی مواجه هستند و باید راه‌هایی برای حفظ ظرفیت های نظامی و اقتصادی خود و غلبه بر تحریم ها و سایر فشارهای مخالفان منطقه‌ای و جهانی بیابند. از دیدگاه شما دولت سیزدهم تا چه اندازه در جهت توسعه مناسبات دوجانبه به خصوص روابط تجاری و اقتصای با روسیه حرکت کرده و چه دستاوردهایی در این راستا کسب شده است؟
به طور کلی زمانی که وارد دستگاه سیاست خارجی می شویم دارای دو جهت است؛ یکی مقابله با ابرقدرتها از جمله امریکا و یا ناتو و حتی زمانی شوروی و دیگری سیاستهای ارتباط با خاورمیانه است. حقیقت این است که جمهوری اسلامی به طور ژئوپلیتیک درگیر مسائل خاورمیانه است. هر اتفاقی که در خاورمیانه رخ می دهد، حتی اگر در مرز ایران نباشد نیز مستقیما بر مرزهای ایران تاثیر گذار است. به همین خاطر زمانی که عملکرد دستگاه سیاست خارجه ایران را بررسی می کنیم مشاهده می کنیم که خاورمیانه ای است.
ما شاهد بوده ایم که تا حدی در زمینه واردات و صادرات به روسیه و ارتباط با کشورهای قفقاز تعاملات اقتصادی صورت گرفته است؛ اما، از آن طرف برخی از مسائل سیاسی که به قدرت دستگاه وزرات خارجه و سفرا در منطقه مربوط می شود، در منطقه روسیه ایجاد شده است
بر همین اساس، در بسیاری از موارد سیاست خارجه ایران از رویارویی با حل مسائل خارج از خاورمیانه باز مانده است. به تعبیر عامیانه با توجه به بالا بودن میزان بحران در خاورمیانه عملا زور ایران به حل دیگر مسائل نمی رسد. در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی، ما شاهد بوده ایم که از نظر سیاست گذاری های کلان به مسئله قفقاز و اوراسیا اهمیت داده شد در حالی که سیاست گذاری های خرد نیز عملا درگیر و گرفتار مسائل اقتصادی است؛ یعنی همانند ترکیه دولت زمینه را فراهم می کند و شرکتهای خصوصی خودشان باید به فعالیت بپردازند. به خاطر مسائل تحریم و مشکلات اقتصادی در ایران، عملا امکان مانور شرکتهای خصوصی فراهم نبوده است.
با این حال ما شاهد بوده ایم که تا حدی در زمینه واردات و صادرات به روسیه و ارتباط با کشورهای قفقاز تعاملات اقتصادی صورت گرفته است. اما، از آن طرف برخی از مسائل سیاسی که به قدرت دستگاه وزرات خارجه و سفرا در منطقه مربوط می شود، در منطقه روسیه ایجاد شده است. قدرت سفیر موجب می شود تا فعالیتها و همکاری های سیاسی و اقتصادی کشورها تسهیل یا تضعیف شود.
معمولا تبعات روابط ایران با روسیه در منطقه قفاز به صورت خرد نمودار می شود. عملا در دوران سفرای پیشین ایران در قفقاز، مسائل جدی برای فعالیتهای تجاری شرکتهای ایرانی و کلیت دستگاه سیاست خارجی در گرجستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان به وجود آمد چیزی که در حال حاضر مشاهده نکرده ایم.
* دو کشور مدتهاست که با اتحادهای مالی و پولی به سمت دلارزدایی حرکت کرده اند. ایجاد ارز مشترک با توجه به شرایط تحریم چه سودی برای ایران و روسیه خواهد داشت؟
امکان خروج از سیستم دلار در حال حاضر وجود ندارد در حالی که اقتصاد جهانی بر پایه دلار در حرکت است. حتی اگر ایران و روسیه هم با دلار معامله نکنند، دیگر کشورها به این اقدام ادامه می دهند. مسئله دوم این است که اگر ما وارد انجام معاملات با دلار نشویم این اقدام ممکن است موجب ضرر و زیان برای کشور شود، چرا که زمانی که وارد چرخه اقتصاد می شویم، مجبور هستیم که برخی از موضوعات اساسی و حیاتی خود را به دلار خریده و به کشور وارد نماییم.
موضوع سوم و مهمتر این است که باید ببینیم که چه ارزهایی جایگزین دلار خواهند شد. ما قصد داریم که روبلی را جایگزین دلار کنیم که در یک اقتصاد قوی وجود ندارد. افزون بر این، نوعی بیماری اقتصادی در روسیه وجود دارد که کشورهای نزدیک هم تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. جایگزین دوم یوان چین است که آن هم عملا پاسخگو نیست. معاملاتی که خود چینی ها انجام میدهند به سود و منفعت کشورشان و به ضرر کشور مقابل است. لذا، این موضوع هم به طور کلی برای جایگزینی درست نیست.
در مجموع تصور نمی کنم که وارد فضای غیردلار شدن، فضای سودمندی برای کشورها باشد و موجب منفعت ملی ایران شود. بنابراین، جمهوری اسلامی باید به دنبال یافتن راههای دیگر باشد. دورزدن تحریم ها و معامله با کشورهای ثالث جایگزین بهتری نسبت به حذف دلار است. حتی تهاتر نیز راه حل مناسب تری است.
اما با وجود این مسائل، اینکه کشورها وارد یک فضای خارج از نظم غالب جهانی شوند، یک نکته قوت سیاسی است.
نظر شما