بابک رحیمیان؛ بازار؛ دولت که بر اساس قانون مکلف به تأمین مسکن برای همه اقشار جامعه است اما هنوز نتوانسته در این مدت اقدام موثری برای فراهم سازی بستر ساخت ۴ میلیون مسکن ملی و وعده‌های امیدوار کننده خود بردارد.
تامین زمین، منابع مالی و سازنده به عنوان سه رکن اصلی ساخت‌وساز مسکن در کشور است که هنوز تصویر واضحی از این نیاز ها به مردم داده نشده است با این حال وعده ها و شعار هایی مانند ساخت خانه های ویلایی برای برخی از اقشار جامعه از طرف دولتمردان شنیده می شود که خود جای بسی تعجب دارد!
در حال حاضر با وجود تصریح قانونی، اما دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی در طرح ملی مسکن، همکاری چندانی با وزارت راه و شهرسازی برای تأمین زمین نهضت ملی مسکن ندارند و طبق آمارهای منتشره کمتر از ۴ درصد زمین‌های دولتی از سوی دستگاه‌ها و سازمان‌ها به وزارت راه و شهرسازی واگذارشده است!
توسعه افقی
دولت با اتمام‌حجت رئیس‌جمهور به ارگان ها و نهادهای دولتی تا پایان شهریور امیدوار است بتواند به وعده خود مبنی بر واگذاری زمین رایگان به مردم جامه عمل بپوشاند و حتی وعده داده است که به‌جای آپارتمان‌سازی به گسترش افقی شهرها و ویلایی سازی می‌اندیشد.
پیش‌ازاین رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی اسفندماه سال گذشته اظهار کرد در اجرای طرح نهضت ملی مسکن اساس سیاست بر آن است تا کنار شهرک‌های صنعتی، شهرک‌های مسکونی برای کارگران، مهندسان و دیگر اقشار ایجاد شود.
درحالی‌که ادعا می‌شود در قانون جهش تولید مسکن پیش‌بینی‌های لازم برای تأمین زمین صورت گرفته است اما واقعیت این است که دولت با کسری تأمین زمین برای پروژه‌های نهضت ملی مسکن روبروست اگرچه راهبردهایی ازجمله شناسایی اراضی دولتی در تصدی سایر اداره‌ها، تغییر کاربری، افزایش تراکم و یا الحاق به محدوده از طریق مجاری قانونی می‌توان کسری زمین برای ساخت مسکن را جبران کرد اما به نظر می‌رسد دولت شتاب لازم را تاکنون برای حل این مشکل نداشته است.
به‌طور متوسط سهم زمین ۵۰ تا ۶۰درصد از قیمت تمام‌شده یک ساختمان مسکونی را شامل می‌شود لذا بدیهی است اگر ارزش زمین را از هزینه تمام‌شده مسکن کم کنیم، قیمت آن به‌شدت کاهش خواهد یافت و این، اتفاق بسیار مبارکی است لذا در گام نخست تأمین زمین بسیار در این طرح حائز اهمیت است.
باوجوداینکه هنوز زمین لازم برای طرح مسکن ملی مهیا نشده است حالا دولت وعده می‌دهد به‌جای ساخت آپارتمان به ویلا سازی می‌اندیشد! رئیس‌جمهور در حالی سخن از ویلا سازی می‌زند که بر همگان آشکار است معایب توسعه افقی شهرها به‌جز تحمیل هزینه‌های تأسیسات گسترده شهری و تجاوز بیش‌ازپیش حریم شهرها به طبیعت و تخریب دشت‌ها و جنگل‌ها و نیز تسطیح کوه‌ها که خود از ثروت‌های بی‌همتای ملی هستند ثمره دیگری ندارد.
هزینه سنگین احداث و نگهداری تأسیسات شهری مانند ساخت راه، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، شبکه آب، برق، گاز و مخابرات، مراکز خدمات‌رسانی مانند درمانگاه‌ها، مسجدها، مدرسه‌ها از تبعات توسعه افقی شهرهاست که دولت به‌طور حتم سرمایه و منابع آن را د اختیار ندارد لذا پیشنهاد رئیس‌جمهور با چه پشتوانه علمی مطرح‌شده تا بتوان در مورد هزینه-فایده آن اظهارنظر کرد خود جای پرسش دارد.
فرسودگی اجتماعی
اگر نگاهی به بافت گذشته شهرهای ایران بیندازیم شاهد فشردگی شهری هستیم که از خصوصیات این الگوی توسعه شهری می‌توان به یکپارچگی و به‌هم‌پیوستگی فضاهای شهری، وجود سلسله‌مراتب منظم شهری، وجود روابط همسایگی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، حفاظت از باغ‌ها و اراضی کشاورزی پیرامون شهر و به‌طورکلی زیست پذیری آن‌ها یادکرد.
اما متأسفانه در زمان حال به دلیل گسترش افقی شهرها شاهد از دست رفتن کیفیت‌های گذشته و بروز معضلات فراوانی ازجمله افت منزلت مکانی و اجتماعی نواحی مرکزی شهر به‌خصوص بافت تاریخی آن، خروج مالکان قدیمی و جابه‌جایی جمعیت و تبدیل مراکز شهری به مقصد مهاجرت درون‌شهری اجاره‌نشینان کم‌درآمد هستیم.
فرسودگی کالبدی، اجتماعی و اقتصادی، از دست دادن میراث با ارزش مرکز شهر و نقش آن به‌عنوان قلب تپنده شهر، ایجاد پدیده فقر شهری و به وجود آمدن پهنه‌های ناکارآمد شهری، وابستگی به خودرو، مصرف بیش‌ازحد انرژی، آلودگی هوا، قطع ارتباط بخش قدیم از بخش جدید و توسعه شهری بدون توجه به میراث معماری و شهرسازی تنها بخشی از توسعه افقی شهر است.
با گسترش افقی شهرها هزینه ایجاد و نگهداری فضاهای شهری و زیرساخت‌های وابسته به آن افزایش‌یافته و با پدیده شهر ناکارآمد مواجه شدیم لذا درمجموع این معضلات حاصلی جز شهر ناپایدار را به همراه نداشته و وضعیت امروز مواجه‌شدن با شهرهایی است که از پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فاصله گرفته و از تاب‌آوری مناسبی نیز برخوردار نیستند.
اولین آسیب افزایش محیطی و افقی شهرها نابودی خاک حاصلخیز است؛ دومین موضوعی که می‌توان از آن به‌عنوان آسیب توسعه افقی شهر یادکرد، افزایش هزینه‌های بلندمدت اداره شهر است.
به‌عبارت‌دیگر، شهری که افقی گسترش‌یافته، در بلندمدت هزینه‌های به‌مراتب بیشتری را طلب می‌کند. از طرف دیگر، میل به مرکزگرایی شهروندان همان شهری که افقی توسعه‌یافته، باعث می‌شود مردم رغبتی به حضور در شهرک‌ها نداشته باشند.
در این وضعیت ما باید به تغییر زیرساخت‌های شهری و آماده‌سازی زیرساخت‌های شهری برای شهرسازی عمودی بی اندیشیم.
در حال حاضر افراد بسیاری روزانه از شهرهای دیگر مانند گلبهار، کرج و اسلامشهر و پرند و پردیس برای کار و انجام امور به شهر مادر ن می‌آیند و روزانه میلیون‌ها سفر این‌چنینی اتفاق می‌افتد درحالی‌که در صورت ساکن شدن این جمعیت در شهر اصلی می‌توانستیم از مصرف شدن میلیون‌ها لیتر سوخت جلوگیری کنیم!
به نظر می رسد وعده های دولتمردان برای ویلاسازی با معایبی که از دیدهیچ کارشناسی پنهان نیست بیشتر حکایت از یک وعده و خوشحالی زودگذر دارد تا اراده ای جزم برای احداث خانه های ویلایی!
نظر شما