کریدور شمال- جنوب؛ آخرین مراحل تکمیل کریدور ترانزیتی| راه آهن رشت - آستارا و اتصال شمال اروپا به هند

بازار؛ گروه راه و مسکن: در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ بود که کانال سوئز به دلیل ایجاد شدن مشکلی برای یک کشتی کانتیتربر ، برای چندین روز بسته شد و خسارت روزانه ۹ میلیارد دلاری به اقتصاد دنیا زد.
در همان روزها بود که کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه با اشاره به خسارت میلیارد دلاری به اقتصاد دنیا به خاطر بسته شدن این شاهراه تجاری جهان گفت: ضرورت تسریع در تکمیل زیرساخت ها و فعالسازی کریدور شمال - جنوب به عنوان جایگزین مسیر کانال سوئز، بیش از گذشته دارای اهمیت شده است.
اما چرا کریدور شمال- جنوب برای کشورهایی مثل روسیه، هند و ایران تا این حد با اهمیت و استراتژیک است. ابتدا و قبل از پرداختن به جنگ روسیه و اوکراین باید اینطور عنوان کرد که این پروژه مهم و استراتژیک می تواند با برخورداری از کاهش مدت زمان سفر تا ۲۰ روز و صرفه جویی در هزینه ها تا ۳۰ درصد گزینه ای برتر برای جایگزینی کانال سوئز در ترانزیت باشد.

مشکل به وجود آمده در کانال سوئز و با توجه به عبور سالانه بیش از یک میلیارد تن کالا از مسیر کانال سوئز، پیدا کردن مسیر جایگزین و کم ریسک تری مثل کریدور شمال_ جنوب می تواند بسیار حیاتی و مهم برای سه کشور ایران، هند و روسیه و در نهایت کشورهایی که در این پروژه وارد شده و تمایل و به حضور در آن را دارند داشته باشد

پس با در نظر گرفتن مشکل به وجود آمده در کانال سوئز و با توجه به عبور سالانه بیش از یک میلیارد تن کالا از مسیر کانال سوئز، پیدا کردن مسیر جایگزین و کم ریسک تری مثل کریدور شمال_ جنوب می تواند بسیار حیاتی و مهم برای سه کشور ایران، هند و روسیه و در نهایت کشورهایی که در این پروژه وارد شده و تمایل و به حضور در آن را دارند داشته باشد. به گفته تمام کارشناسان و تحلیلگران تنها پروژه ای که می توانست مشکلات این چنینی را به شکل قابل توجهی خنثی و کم اثر کند کریدور شمال- جنوب با برخورداری از کاهش مدت زمان سفر تا ۲۰ روز و صرفه جویی در هزینه ها تا ۳۰ درصد گزینه ای برتر و درخشانی خواهد بود.

بر همگان مشخص و مبرهن است که نمی توان همواره به یک شاهراه حیاتی یعنی کانال سوئز برای تجارت جهان امیدوار بود

اهداف کریدور شمال - جنوب اگر چه توسعه مناسبات حمل و نقلی به منظور ساماندهی حمل و نقل کالا و مسافر در کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال – جنوب، افزایش دسترسی طرف‌های متعهد این موافقتنامه به بازارهای جهانی از طریق تسهیلات حمل و نقلی ریلی، جاده‌ای، دریایی، رودخانه‌ای و هوایی، همکاری در جهت افزایش حجم حمل و نقل بین‌المللی کالا و مسافر، تأمین امنیت سفر، ایمنی محصولات و همچنین حفظ محیط زیست بر اساس استانداردهای بین‌المللی، هماهنگ‌سازی سیاست‌های حمل و نقل و همچنین پی‌ریزی قوانین و مقررات مورد نیاز حمل و نقل برای اجرای این موافقتنامه، تأمین شرایط برابر برای عرضه‌کنندگان انواع خدمات حمل و نقل کالا و مسافر در کشورهای متعهد در چارچوب کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال – جنوب تعریف شده است اما بر همگان مشخص و مبرهن است که نمی توان همواره به یک شاهراه حیاتی یعنی کانال سوئز برای تجارت جهان امیدوار بود.

کریدور حمل و نقل شمال_جنوب می تواند کلید توسعه همکاری های اقتصادی بین روسیه و ایران باشد. بر همین اساس، مقامات روسی معتقدند که اجرای موفقیت آمیز راه اندازی این کریدور به توسعه تجارت با حوزه خزر و خلیج فارس کمک شایانی خواهد کرد ضمن آنکه قدرت زیادی به این حوزه تزریق خواهد کرد. روسیه عقیده دارد که کریدور شمال _ جنوب یک پروژه شاخص است که از آن برای شکست تحریم ها و پیشبرد تجارت با ایران و هند استفاده خواهد کرد، در حالی که همچنین به عنوان ستون توسعه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران نیز در نظر گرفته خواهد شد.

ایران نیز اعلام کرده که در بحث حمل و نقل، پس از سفر ابراهیم رئیسی به مسکو، شرکت های زیادی برای سرمایه گذاری در این زمینه ابراز علاقه کردند. ایجاد و توسعه بازار در کریدور شمال_جنوب در دستور کار شرکت ها در هر دو کشور قرار گرفته و مقامات نیز در تلاش هستند تا این کریدور را در اسرع وقت راه اندازی کنند. با این وجود، از آن جایی که زیرساخت‌ های حمل‌ و نقلی وضعیت خوبی ندارد و با وجود افزایش ۸۰ درصدی ترانزیت از این مسیر، این عدد فعلی نیازهای دو کشور را تأمین نمی‌کند، راه اندازی این کریدور مهم به تعویق افتاده است.

هدف از طرح کریدور شمال - جنوب فراهم آمدن زمینه‌های موجود تبادل کالا از همسایه‌های شمالی (روسیه، قفقاز، آسیای میانه) برای همسایگان حاشیه خلیج فارس و کشورهای جنوب شرقی آسیا و هند است. عمده‌ترین مسیر این کریدور، ریلی و جاده‌ای است که ایران با ظرفیت‌هایی که در حمل و نقل دارد در این مسیر واقع است

«رضا رستمی» رییس کانون شرکت‌های حمل و نقل کالای کشور گفت: هدف از طرح کریدور شمال - جنوب فراهم آمدن زمینه‌های موجود تبادل کالا از همسایه‌های شمالی (روسیه، قفقاز، آسیای میانه) برای همسایگان حاشیه خلیج فارس و کشورها جنوب شرقی آسیا و هند است. عمده‌ترین مسیر این کریدور، ریلی و جاده‌ای است که ایران با ظرفیت‌هایی که در حمل و نقل دارد در این مسیر واقع است.

او با بیان اینکه از مزایای کریدور شمال به جنوب تامین بار برای حمل و نقل، افزایش ترانزیت کالا در کشور، اشتغال زایی و درآمدزایی از دریافت عوارض حاصل از عبور این کالاها است معتقد است: وجود قوانین ناپایدار در کشور، فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل جاده‌ای و متصل نبودن ناوگان حمل و نقل جاده‌ای و ریلی در آستارا و چابهار از دلایل کاهش سرعت حمل و نقل در کشور است که با رفع این موانع می‌توانیم از کریدور شمال - جنوب بهره کافی ببریم.

افزون بر این، بی ثباتی و ناامنی در غرب آسیا و عدم امنیت در مسیرهای دریایی، پتانسیل جایگزینی کانال سوئز با کریدور شمال_جنوب را افزایش داده است. این مسیر ریلی که از چین تا هند و از هند تا پاکستان امتداد دارد و تا شهر شمالی ایران یعنی رشت امتداد یافته، منجر به رشد تجارت ایران و روسیه به خصوص در حوزه انرژی و ترانزیت خواهد شد. معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرده که روسیه حاضر است ۱۶۲ کیلومتر راه‌آهن آستارا رشت را بسازد و تحویل ایران دهد.

اما خوشبختانه ایران پروژه ساخت راه آهن رشت - آستارا در شمال کشور را دو هفته پیش در حالی آغاز کرد که یکی از آخرین مراحل تکمیل کریدور ترانزیتی بین المللی شمال - جنوب است.

«عنایت رضایی پور» فرماندار آستارا در گفتگو با خبرنگاران با بیان اینکه برای تکمیل این پروژه ۱۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است، گفت: پیش بینی می شود این پروژه در بازه زمانی ۳۶ ماهه به اتمام برسد.

در دیدار رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی ایران و ویتالی ساولیف وزیر راه و شهرسازی ایران در اواخر فروردین ماه، وزیر روسیه ابراز امیدواری کرد که پروژه ریلی رشت - آستارا به عنوان بخشی از کریدور شمال - جنوب با همکاری دوجانبه تکمیل شود.

پس از تکمیل پروژه های راه آهن، به ویژه رشت- آستارا، شمال اروپا به هند متصل می شود که مزایای بسیاری برای کشورهای در راه از جمله ایران و روسیه خواهد داشت

ساولی اف گفته بود که پس از تکمیل پروژه های راه آهن، به ویژه رشت- آستارا، شمال اروپا به هند متصل می شود که مزایای بسیاری برای کشورهای در راه از جمله ایران و روسیه خواهد داشت.

برخی از کارشناسان حمل و نقل بین المللی معتقدند که هند و ایران بازیگران فعال در کریدور شمال جنوب (نستراک) هستند که با توجه به جنگ بین روسیه و اوکراین، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. برای ایجاد مشارکت با افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی، علاوه بر استفاده از مسیر مهم بندرعباس، نیاز است که بندر چابهار نیز زیر مجموعه کریدور شمال_جنوب قرار گیرد.

به طور کلی، هدف این پروژه جذب ترانزیت جریان بار از هند، ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس از طریق خاک روسیه به اروپا است. در مقایسه با مسیر دریایی از طریق کانال سوئز، مسافت بیش از نصف شده است که باعث کاهش زمان و هزینه حمل و نقل خواهد شد.
راه اندازی کریدور شمال_جنوب در کنار توسعه اقتصادی برای ایران و روسیه به نفع سایر کشورهای منطقه به ویژه چین و هند نیز هست. در حال حاضر، این پروژه متشکل از چندین سیستم حمل و نقل و ترانزیت مختلف است. هند حدود ۲.۱ میلیارد دلار در این پروژه سرمایه گذاری کرده که بخشی از آن برای ایجاد زیرساخت های حمل و نقل در بخش ایران این کریدور سرمایه گذاری شده است.

گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران حتی از ۱۵ فروردین کارگروه عملیاتی توسعه کریدور شمال- جنوب را تشکیل داده است و خوشبختانه از اول خرداد تا اول مرداد ۱۴۰۱ بیش از ۳ هزار تن کالا و ۱۱۴ TEU کانتینر از سوی ناوگان ملی کشتیرانی در مسیر کریدور شمال-جنوب جابه‌جا شده است

کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نیز بارها و بارها بر حساسیت پروژه ملی مزبور و آثار مثبتی که اجرای آن می‌تواند در اقتصاد ایران داشته باشد تاکید کرده است و تمام بخش‌ها و شرکت‌هایی که در حوزه فعالیت‌های کشتیرانی در این کریدور دخیل بوده و می‌توانستند نقش آفرینی کنند، بلافاصله در این حوزه فعال و وارد عمل شده‌اند. گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران حتی از ۱۵ فروردین کارگروه عملیاتی توسعه کریدور شمال- جنوب را تشکیل داده است و خوشبختانه از اول خرداد تا اول مرداد ۱۴۰۱ بیش از ۳ هزار تن کالا و ۱۱۴ TEU کانتینر از سوی ناوگان ملی کشتیرانی در مسیر کریدور شمال-جنوب جابه‌جا شده است.

مناقشات روسیه و اوکراین در کنار موقعیت ویژه ژئوپلتیک ایران در منطقه، زمینه را برای احیای کریدور شمال- جنوب فراهم کرده که این امر، فرصت تجاری بسیار خوبی را پیش روی ایران قرار داده و روسیه نیز با توجه به شرایط کنونی خود، به اهمیت این مسیر پی برده است.

گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با وقوف بر حساسیت این طرح ملی و آثار مثبتی که اجرای آن در اقتصاد ایران دارد، تمام بخش‌ها و شرکت‌هایی که در حوزه فعالیت‌های کشتیرانی در این کریدور دخیل بوده و می‌توانستند نقش آفرینی کنند را بلافاصله در این حوزه فعال و وارد عمل کرده است.

بر این اساس، کالایی که از مبدأ بنادر کشورهای آسیای میانه و از طریق دریای خزر به بنادر ایران می‌رسد، از سوی ناوگان کشتیرانی حمل شده و سپس با امکانات این گروه در حوزه حمل و نقل ترکیبی، کالا را تحویل می‌گیرد و از طریق جاده یا ریل، آن را به سمت بنادر جنوبی حمل می‌کند؛ این فرآیند از سمت بنادر کشورهای آسیای شرقی به آسیای میانه به صورت بالعکس طی می‌شود.

روسیه و هندی‌ها به خوبی می‌دانند که زمان ترانزیت و حمل کالا در مسیرهای دریای سیاه و کانال سوئز، بین ۴۵ تا ۶۰ روز است و کالا در این دو مسیر، از بنادر کشورهای آسیای میانه به کشورهای آسیای شرقی ۱۴ هزار کیلومتر را طی می‌کند که مسیری بسیار طولانی به شمار می‌رود؛ اما همان کالا در کریدور شمال-جنوب و از طریق بندرعباس و بندر چابهار، فقط در ۱۴ الی ۱۵ روز به مقصد می‌رسد که یک سوم زمان معمول است.

اتصال کریدور شمال - جنوب به بندر چابهار ایران به توسعه تجارت هند با آسیای مرکزی کمک قابل توجهی خواهد کرد

به نظر می رسد کریدور حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب به تنهایی می تواند یک شاهراه جدیدی در اقتصاد دنیا ایجاد کند و رقیبی جدی برای شاهراه کانال سوئز باشد. حال اگر پروژه راه آهن رشت - آستارا که شمال اروپا به هند را متصل می کند و مزایای بسیاری برای کشورهای در راه از جمله ایران و روسیه خواهد داشت هر چه سریعتر به پایان برسد و این کریدور به بندر چابهار ایران نیز متصل شود، ایران را به حلقه تجارت بین آسیا و اروپا تبدیل خواهد کرد.