خصوصی سازی در صنعت برق با دغدغه های مشترک/ از قیمت گذای دستوری تا حجم بالای بدهی های معوق

خبرگزاری بازار- در غیاب درآمدهای نفتی و کاهش درآمدهای مالیاتی، فروش اموال دولتی سرعت گرفته است. هر روز خبر جدیدی از خصوصی‌سازی بخش‌های دولتی به گوش می‌رسد. کمتر از  ۱۰ روز از واگذاری ۱۰ درصد سهام شستا نگذشته بود که فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی، خبر واگذاری ١٦ هزار و ٥٠٠ میلیارد تومان از دارایی‌های دولت از شنبه آینده را اعلام کرد. این عرضه‌ها مربوط به باقیمانده سهام دولت در سه بانک تجارت، ملت و صادرات و شرکت‌های بیمه‌ای البرز و بیمه اتکایی امین است. حالا هم مدیرعامل شرکت برق حرارتی هم از واگذاری ۴۹ درصد سهام ۱۲ نیروگاه برق سخن می‌گوید.

محمد طرز طلب در حالی این خبر را به بازار اعلام می‌کند که معتقد است صنعت برق در اقتصاد ما سرمایه گریز است. به گفته او، قیمت‌های دستوری و یارانه انرژی که دولت در این بخش پرداخت می‌کند جذابیت سرمایه گذاری را از بین برده است.

البته علیرضا دائمی‌معاون سابق وزارت نیرو خیلی این ادعا را قبول نداشته و به بازار گفت: حدود ۵۵ درصد این صنعت توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شود. نیروگاه‌ها گاز را تقریبا رایگان دریافت و آن را به برق تبدیل می‌کنند و اتفاقا سود خوبی هم به جیب می‌زنند. او معتقد است مشکل اصلی در این صنعت حجم بالای معوقات وعدم پرداخت به موقع آن است.

آرش نجفی کارشناس انرژی که هم شرط استقبال از واگذاری‌ها را میزان بهره وری نیروگاه‌های تعیین شده می‌داند، به بازار گفت: باید دید نیروگاه‌هایی که در فهرست واگذاری‌های قرار دارند کدام نیروگاه‌ها و با چه سطح بهره وری هستند. دولت اگر بخواهد نیروگاه‌های فرسوده خود را واگذار کند، به طور قطع در خصوصی‌سازی شکست خواهد خورد و تقاضای زیادی برای خرید سهام این نیروگاه‌ها وجود نخواهد داشت.

آخرین جزییات از نحوه واگذاری نیروگاه‌ها

۴۹ درصد سهام ۱۲ نیروگاه به بخش خصوصی سپرده می‌شود. به گفته مدیرعامل برق حرارتی، سازمان خصوصی‌سازی این نیروگاه‌ها را به ۳ هلدینگ تبدیل کرده و قرار است که در قالب یک صندوق سرمایه گذاری قابله معامله در بورس (ETF) واگذار شود. اما محمد طرز طلب درحالی این خبر را اعلام می‌کند که نگران حضور بخش خصوصی در صنعت برق است.

او با اشاره به یارانه سنگینی که دولت در این بخش پرداخت می‌کند، گفت: بر اساس گزارشی که سازمان حسابرسی منتشر کرده تولید و عرضه هر کیلو وات برای دولت حدود ۱۳۶ تومان تمام می‌شود در حالیکه آن را به قیمت ۷۴ تومان عرضه می‌کنند. او معتقد است که قیمت گذاری دستوری و یارانه انرژی موجب شده که صنعت برق سرمایه گریز شود.

او ادامه داد: به احتمال زیاد دولت تصمیم داشته باشد که ۵ تا ۱۰ درصد سهام این نیروگاه‌ها را واگذار کند و مابقی آن به صورت تدریجی و متناسب با استقبال مردم به بخش خصوصی سپرده شود. این در حالی است پیش از این نیروگاها به صورت تکی و البته به صورت کامل واگذار می‌شد. اما در شیوه جدید مالکیت نیروگاه‌ها در اختیار دولت باقی می‌ماند.

سودده اما فقط  روی کاغذ

واگذاری نیروگاه‌ها و خرید برق از بخش خصوصی اتفاق تازه ای در صنعت برق نیست. آنگونه که معاون سابق وزیر نیرو می‌گوید: در حال حاضر حدود ۵۵ درصد برق کشور توسط نیروگاه‌های بخش خصوصی تامین می‌شود. او که قیمت خرید تضمینی برق را منطقی می‌داند، گفت: گاز تقریبا رایگان به نیروگاه‌ها داده می‌شود و و در نیروگاه عمده ترین کاری که انجام می‌شود تبدیل انرژی حرارتی به انرژی الکتریکی است که هزینه زیادی هم ندارد. البته انتقال و توزیع آن هم ممکن است کمی‌هزینه بر و سخت باشد که آن هم توسط خود وزارت نیرو در حال انجام است.

مدیرعامل شرکت برق حرارتی: بر اساس گزارشی که سازمان حسابرسی منتشر کرده تولید و عرضه هر کیلو وات برای دولت حدود ۱۳۶ تومان تمام می‌شود در حالیکه آن را به قیمت ۷۴ تومان عرضه می‌کنند. همین مساله موجب شده که صنعت برق سرمایه گریز باشد.

او که خرید یا مشارکت در ساخت نیروگاه را یک فعالیت اقتصادی سودده می‌داند، گریزی به اعداد وارقام سال ۹۶ یعنی همان روزهایی که معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو را بر عهده داشت، زد وگفت: وزارت نیرو برق را به طور متوسط به قیمت ۳۵ تومان از تولیدکنندکان برق خریداری می‌کرد در حالیکه قیمت تمام شده تولید آن ۲۵ تومان بیشتر نبود.

به گفته دائمی، مشکل اصلی صنعت، مطالبات معوق و عدم پرداخت به موقع مطالبات است. در واقع امروز بسیاری از تولید کنندگان این صنعت روی کاغذ پولدار هستند. به عنوان مثال یک فعال در این بخش ۱۰ هزار میلیارد تومان طلب از وزارت نیرو دارد که به نوعی دارایی او محسوب می‌شود، اما این دارایی تنها روی کاغذ است و مشخص نیست که چه زمانی پرداخت خواهد شد.

معاون سابق وزیر نیرو: بسیاری از تولید کنندگان این صنعت روی کاغذ پولدار هستند. به عنوان مثال یک فعال در این بخش ۱۰ هزار میلیارد تومان طلب از وزارت نیرو دارد که به نوعی دارایی او محسوب می‌شود، اما این دارایی تنها روی کاغذ است و مشخص نیست که چه زمانی پرداخت خواهد شد.

به باور این کارشناس برق،  اگر این مشکل حل شود امکان تولید ۸۰ درصد برق کشور توسط بخش خصوصی وجود خواهد داشت.

کلاف سردگم مطالبات پیمانکاران صنعت برق

به نظر می‌رسد که بدهی وزارت نیرو به پیمانکاران و تولید کنندگان برق، ممکن است در آینده واگذاری نیروگاه‌ها را هم با دردسر مواجه کند. بدهی که رضا اردکانیان هم همچون وزرای قبلی نیرو که بر صندلی ساختمان نیایش تکیه زده بودند، نتوانست دردی از آن دوا کند. رضا اردکانیان که وقتی سکان ساختمان نیایش را در دست گرفت، اعلام کرده بود بدهی ۳۰ هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو سرنوشت ۳۰۰ پروژه نیمه تمام برقی و آبی راهاله از از ابهام قرار داده، در طول دو سال گذشته نتوانسته از حجم آن بکاهد. آنگونه که معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی توانیر به خبرگزاری بازار می‌گوید: میزان بدهی در وزارت نیرو به پیمانکاران این بخش در سال ۹۷ به بالای ۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده بود که بعد از تخصیص اعتبارات ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان آن پرداخت شد و حالا حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان دیگر از این بدهی باقی مانده است.

 بر اساس آخرین آمار موجود حدود ۳ هزار مگاوات از نیروگاه‌های موجود در کشور فرسوده و عمر بالای ۴۵ سال دارند و ۷۵۰۰ مگاوات بالای ۲۵ سال عمر دارند. به عبارت دیگر اگر کل ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی را حدود ۶۷ هزار مگاوات در نظر بگیریم می‌توان گفت که ۱۵ درصد نیروگاه‌های کشور فرسوده هستند یا در آستانه آن قرار دارند.

او معتقد است مادامی‌که وزارت نیرو به ازای فروش هر کیلووات برق زیان سنگینی را زیان می‌کنند، این مشکل حل شدنی نیست.

حذف نیروگاه‌های فرسوده از سبد واگذاری‌ها

 بر اساس آخرین آمار موجود حدود ۳ هزار مگاوات از نیروگاه‌های موجود در کشور فرسوده و عمر بالای ۴۵ سال دارند و ۷۵۰۰ مگاوات بالای ۲۵ سال عمر دارند. به عبارت دیگر اگر کل ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی را حدود ۶۷ هزار مگاوات در نظر بگیریم می‌توان گفت که ۱۵ درصد نیروگاه‌های کشور فرسوده هستند یا در آستانه آن قرار دارند. حالا فعالان بخش خصوصی نگران هستند که دولت بخواهد نیروگاه‌های فرسوده را در سبد واگذاری‌های خود قرار بدهد. نجفی کارشناس انرژی می‌گوید: برق یک کالایی است که نیاز به آن همیشه وجود دارد و بازار آن مدام درحال رشد کردن است. آنچه می‌تواند خصوصی‌سازی نیروگاه‌ها غیرجذاب کند، واگذاری نیروگاه‌های فرسوده است. او با بیان اینکه متوسط بهره وری نیروگاه‌ها در کشور ما ۳۶ درصد است، ادامه داد: این بهره وری در نیروگاه‌های فرسوده زیر ۲۰ درصد و در نیروگاه‌های جدید بالای ۴۵ درصد است. این اختلاف به خوبی نشان می‌دهد که سرمایه گذاری در یک نیروگاه فرسوده نسبت به نیروگاه‌های جدید تا چه اندازه می‌تواند زیان ده باشد.

به گفته او،دولت اگر بخواهد نیروگاه‌های فرسوده خود را واگذار کند، به طور قطع در خصوصی‌سازی شکست خواهد خورد و تقاضای زیادی برای خرید سهام این نیروگاه‌ها وجود نخواهد داشت.

صنعت برق خوش اقبال همچون تامین اجتماعی!؟

 شستا حدود ٦٥ هزار میلیارد تومان همان روز اول ورود به بورس قیمت خورد و ١٠ درصد سهام را عرضه کرد که به سرعت این سهام توسط بازار جذب شد و حدود ٢ میلیون و ١٠٠ هزار نفر شرکت کردند و خرید انجام دادند. اما سوال اینجاست این حجم از تقاضا برای شستا، هلدینگی که بسیاری آن را ورشکسته و زیان دهد می‌خواندند، ناشی از هجوم نقدینگی مردم به بازار سرمایه است یا این شرکت که سالهاست محبوب مدیران بازنشسته کشور بود، برای مردم هم به لحاظ اقتصادی جذابیت بالایی دارد. شاید اگر بخت با صنعت برق هم یار بود و سهام نیروگاه‌ها هم در این روزهای ویروسی اقتصاد عرضه می‌شد، چنین استقبال گسترده ای از آن صورت می‌گرفت. یعنی در همان روزهایی که غول نقدینگی به دنبال جایی برای ورود به آن است.