نقش مهم قطار قزاقستان در توسعه درآمد ترانزیت ریلی ایران؛ مسیر کوتاه اتصال به ترکیه

بازار؛ گروه بین الملل: نخستین قطار باری ترانزیتی قزاقستان روز شنبه مورخ ۲۸ خرداد ماه با عبور از شبکه ریلی ترکمنستان وارد ایران شده و نهایتا این قطار ساعت ۱۶ همان روز وارد ایستگاه راه آهن تهران شد.

همانطور که در رسانه های خبری نیز اعلام شد، مقصد اصلی این قطار کشور ترکیه بوده و نخستین قطار کریدور ریلی قزاقستان – ترکمنستان – ایران – ترکیه (KTIT) به حساب می آید.

این قطار در راستای اجرای تفاهمنامه ۲ خرداد ایران و قزاقستان در سفر سید میعاد صالحی به نورسلطان پایتخت قزاقستان برای عبور قطارهای ترانزیتی میان این کشور با ترکیه و راه اندازی کریدور جدید آسیای میانه-ترکیه-اروپا اولین سیر خود را آغاز کرده است.

قطار مذکور در روز سه شنبه مورخ ۱۴ خرداد ماه از مبداء آکتائو قزاقستان بارگیری و اعزام گردید. این قطار شامل ۴۸ دستگاه کانتینر ۲۰ فوت حامل بار گوگرد بوده که روی ۲۴ دستگاه واگن مسطح قزاقی بارگیری و در ایستگاه اترک ترکمنستان به واگن های ایرانی ترانسشیپمنت و پس از انجام تشریفات لازم به سمت ایسگاه اینچه برون اعزام شد.

مشخصات مسیر طی شده و رام قطار مذکور عبارت است از:

اما آنچه اهمیت دارد، نه راه اندازی این کریدور، بلکه گشودن مسیر ترانزیتی جدید ریلی است که پتانسیل زیادی برای افزایش درآمد ارزی حاصل از صنعت ترانزیت ریلی برای ایران به همراه خواهد داشت.

اهمیت کریدور ریلی KTIT و نقش آفرینی ریل در توسعه صنعت ترانزیت
توسعه ترانزیت ریلی در ایران در پی تاکید رهبر انقلاب بر لزوم توسعه صنعت ریلی کشور و ترانزیت ریل پایه در قالب سیاست های ابلاغی معظم له صورت گرفته که طی سال های گذشته، مسئولین راه آهن جمهوری اسلامی ایران تلاشی مضاعف در راستای عملیاتی شدن این سیاست هوشمندانه به کار بسته اند.

اما در خصوص اهمیت کریدور تازه تاسیس KTIT باید گفت که این کریدور ریلی، جایگاه ایران به عنوان نقطه اتصال آسیای میانه و اروپا را دوچندان کرده و می توان در صورت توسعه این مسیر، حساب ویژه ای روی درآمد ارزی حاصل از این بخش باز کرد.

اگرچه قطار مذکور، از مبداء قزاقستان وارد کشورمان شده، اما ذکر این نکته خالی از لطف نیست که قزاقستان به عنوان اتصال اصلی شبکه ریلی کلان طرح ابتکار کمربند و راه چین محسوب شده و در حقیقت، این کریدور علاوه بر انتقال بار مبادلاتی میان آسیای میانه و اروپا، نقش ویژه ای در ترسیم مسیر ریلی جدید میان چین و اروپا از طریق شبکه ریلی کشورمان داشته و در ادامه کار، می تواند به عملیاتی سازی سیاست های راه آهن جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تبدیل شبکه ریلی ایران به یکی از مسیرهای اصلی ترانزیتی (شاخه جنوبی) کمربند و راه جامه عمل بپوشاند.

در خصوص اهمیت گشودن چنین مسیری، تنها کافی است بدانیم که بر اساس آخرین آمار موجود، حجم ترانزیت ریلی میان چین و اروپا از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ افزایشی چشمگیر داشته و ارزش مبادلات کالایی میان دو طرف از ۸ میلیارد دلار به ۷۴.۹ میلیارد دلار در بازه زمانی مذکور افزایش یافته است. با این حساب، بخش ریلی، در حال حاضر، بیش از ۸ درصد از بار ترانزیتی میان دو طرف را به خود تخصیص داده است.

اگرچه شبکه ریلی ایران، تنها مسیر جنوبی ابتکار کمربند و راه چین را به خود تخصیص داده، اما باید در نظر داشته باشیم که بخش شمالی این مسیر که از خاک روسیه عبور میکرد، به دلیل اعمال تحریم های اقتصادی غرب علیه مسکو، در حال حاضر مورد استفاده واقع نشده و تنها شاخه میانی آن با عبور از عرض دریای خزر فعال است که این مسیر نیز به دلیل هزینه های بالای ترانسشیپمنت، دست بالا را در رقابت با شاخه جنوبی عبوری از خاک ایران در اختیار ندارد.

توسعه صنعت ترانزیت و افزایش ثبات سیاسی و اقتصادی
اساسا افزایش مبادلات تجاری از زمان راه اندازی جاده ابریشم و مسیرهای مشابه آن در دوران باستان تاکنون، منجر به رونق اقتصادی و افزایش ثبات سیاسی در روابط میان کشورهای همسایه و فراتز از آن با یکدیگر شده است. دلیل رخداد این امر نیز بدیهی است: در جریان توسعه روابط اقتصادی میان کشورهای یک منطقه، افزایش وابستگی اقتصادی آنها به یکدیگر کف دستاوردهای ملموس این توسعه خواهد بود.

همپوشانی اقتصادی شکل گرفته در پس این مدل توسعه منجر به افزایش منافع مشترک میان کشورها خواهد شد که با این حساب، موضوع سود و ضرر مشترک نیز به عنوان تابع همین فرمول مد نظر قرار می گیرد.

به عنوان مثال، هر قدر میزان مبادلات ترانزیتی و توسعه روابط اقتصادی میان هر یک از کشورهای حاضر در مسیر یک کریدور ترانزیتی بین المللی با یکدیگر افزایش یابد، سایر کشورهای مسیر مانند ایران (در مورد کریدور KTIT) نیز از آن منتفع خواهند شد.

لذا در این مدل اقتصادی، اساسا سود و ضرر کشورهایی که با یکدیگر همپوشانی تجاری دارند، به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته نشده و همین امر منجر به حمایت تمامی آنها از یکدیگر در معادلات سیاسی بین الملل نیز خواهد شد. این همان مدلی است که بر اساس آن بسیاری از سازمان های بین المللی، کنوانسیون های مشترک تجاری و حتی مواردی چون اتحادیه اروپا شکل گرفته و تجربیات موفقی نیز به همراه داشته است.

اما در قیاس با موارد مشابه، اهمیت کریدور KTIT از این منظر است که رابط میان شرق و غرب محسوب شده و به نوعی، یک همپوشانی متقارن و متوازن میان منافع چین و اروپا برقرار خواهد کرد.

همچنین با بازگشت چین به بازارهای جهانی در پی خاتمه تقریبی همه گیری کرونا در این کشور و نیاز کشورهای غربی به محصولات ارزان قیمت چینی در پی تورم بالای شکل گرفته در اروپا، اهمیت این کریدور ریلی نیز طی ماه های آینده دوچندان شده و منافع اقتصادی زیادی را شامل حال صنعت ریلی و درآمدهای ارزی ایران خواهد کرد.