تهمینه غمخوار؛ بازار: «قاسم ژامرت توکایف» رئیس جمهور قزاقستان، یکشنبه هفته آینده (۲۹ خرداد) طی سفر رسمی وارد جمهوری اسلامی ایران می‌شود. دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری قزاقستان با اعلام این خبر گفت: در چارچوب این سفر که با دعوت «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود، مذاکرات دوجانبه در بالاترین سطح و همچنین امضا تعدادی از اسناد بین دولتی برنامه ریزی شده است.
قبل از سفر به تهران، رئیس جمهور قزاقستان در تاریخ ۲۷ خرداد برای شرکت در بیست و پنجمین مجمع اقتصادی بین المللی سن پترزبورگ به روسیه سفر می‌کند.انتظار می‌رود که توکایف در جلسه عمومی این همایش سخنرانی و چندین دیدار دوجانبه انجام دهد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «حیدر رضایی»، کارشناس مسائل آسیای مرکزی در رابطه با سفر پیش روی رئیس جمهور قزاقستان به ایران و روابط دوجانبه تجاری ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* «قاسم ژامارت توکایف» رئیس جمهور قزاقستان، یکشنبه هفته آینده (۲۹ خرداد) طی سفر رسمی وارد جمهوری اسلامی ایران می‌شود. با توجه به رویکرد دولت سیزدهم در توسعه روابط با همسایگان و این موضوع که جمهوری اسلامی در طول سی سال روابط دیپلماتیک، قزاقستان را شریک قابل اعتمادی در منطقه آسیای مرکزی و دریای خزر دانسته و برای گسترش روابط دوجانبه تلاش جدی داشته، از دیدگاه شما حجم روابط دوجانبه به خصوص روابط تجاری از سالهای گذشته بین دو کشور در چه سطحی است؟
مناسبات ایران و قزاقستان بیشتر مبتنی بر روابط سیاسی و تجاری میان دو کشور بوده که البته حوزه‌های دیگری را نیز در قالب سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و حتی فرآیندهای مربوط به حل و فصل مسائل امنیتی منطقه از جمله مذاکرات مربوط به استقرار صلح در سوریه را در بر داشته است.
ایران و قزاقستان دو کشور همسایه در دریای خزر محسوب می‌شوند و علیرغم فقدان مرز زمینی با یکدیگر، هر دو کشور دارای توانمندی‌ها و پتانسیل بالایی در زمینه‌های مختلف اقتصادی و تجاری، انرژی، صنعتی، کشاورزی و سایر بخش‌ها هستند. بنابراین، مقامات دو طرف همواره بر گسترش روابط دوجانبه تأکید داشته‌اند.
با وجود تأکید مقامات ارشد دو کشور در زمینه توسعه و تعمیق همکاری های تجاری فیمابین، اما حجم فعلی روابط تجاری با وجود رشد نسبی مشهود در آن، هم‌تراز مناسبات سیاسی دو کشور نیست. با وجود افزایش تقریبا دو برابری حجم تعاملات تجاری بین ایران و قزاقستان در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۹ و رسیدن به مرز ۴۰۰ میلیون دلار، اما هنوز تا بازگشت آمارها به سطح ۲.۵ میلیارد دلار گذشته، فاصله زیادی وجود دارد.
تأکید بر سیاست همسایگی مبتنی بر تقویت دیپلماسی اقتصادی و افزایش تعاملات با همسایگان و استفاده از ظرفیت‌های آنها در دولت سیزدهم، موجب شده تا شاهد تحرک نسبتا خوبی در تقویت مناسبات با همسایگان کشور به خصوص در حوزه اوراسیا باشیم و مطمئنا قزاقستان نیز از این امر مستثنی نخواهد بود.
* از آن جایی که تلفیق و ایجاد توازن بین منافع و توانمندی‌های ایران و قزاقستان به همگرایی تجاری و ارتقاء منافع اقتصادی دوجانبه کمک می‌کند، دو کشور در جهت گسترش همکاریهای اقتصادی چه برنامه‌هایی را اجرایی کرده‌اند؟
از موارد قابل‌توجه در روابط دو کشور می‌توان به سوآپ نفت قزاقستان توسط ایران در سالهای قبل اشاره کرد. حوزه دیگر همکاری اقتصادی دو کشور در بخش حمل و نقل بوده است. در این راستا، یکی از بزرگترین پروژه‌های همکاری بین کشورها، راه‌آهن ایران_ترکمنستان_ قزاقستان است که مسیرهای ریلی را خیلی کوتاه‌تر نموده است.
همچنین قزاقستان یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ محصولات غذایی در جهان است که به دلیل نزدیکی جغرافیایی به ایران، می‌تواند تأمین کننده بخش قابل توجهی از نیاز جمهوری اسلامی به محصولاتی همچون دانه‌های روغنی باشد. دولت ایران نیز طی سال های گذشته همکاری های متعددی را در بخش کشاورزی با دولت قزاقستان آغاز کرده است. به عنوان مثال، در اواخر سال ۹۶ با سفر هیئت تجاری از ایران به قزاقستان، زمینه همکاری دو کشور در خصوص فعالیت های کشاورزی فراهم گردید.
به گفته مدیران کشور، اولویت های سرمایه گذاری و همکاری های ایران و قزاقستان در حوزه صنایع پتروشیمی، صنعت ساختمان، صنایع غذایی از جمله تولید و صادرات روغن نباتی و ماشین‌آلات کشاورزی، صنعت برق، صنعت نساجی و چرم، صنعت دارو و تجهیزات پزشکی، صنعت خودروهای ماشین‌سازی و قطعات آنها، متالوژی و زیرساخت‌های حمل و نقل است.
در این راستا، ایران و قزاقستان با تأکید بر ادامه اجرای مفاد نقشه راه همکاریهای بازرگانی، صنعتی، معدنی و سرمایه‌گذاری دو کشور، در مسیر تسهیل روند تنوع بخشی به صادرات و واردات انواع محصولات و تولیدات کشاورزی، صنعتی، معدنی، انجام سرمایه گذاری‌های مشترک و فراهم کردن شرایط رقابتی مناسب برای توسعه همکاری ها در بخش سرمایه‌گذاری و تجارت بلندمدت در میان بنگاه های تجاری، صنعتی و معدنی دو کشور حرکت می‌کنند.
همچنین در سالیان گذشته تفاهم نامه ای در مسکو بین قزاقستان، روسیه و ایران در مورد همکاری در صادرات گندم امضا شد که پیوستی برای توافقنامه منطقه آزاد تجاری بین ایران و اوراسیا است.
* طی سال‌ها، قزاقستان کمک اقتصادی به ایران را در قالب قراردادهای سوآپ نفت ارائه کرده زیرا برای جمهوری های آسیای مرکزی، توانایی تهران در دور زدن تحریم های واشنگتن و سایر اقدامات مورد حمایت آمریکا که برای منزوی کردن و تضعیف ایران در سطح بین المللی طراحی شده اند، مهم بوده است. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
یکی از مهمترین زمینه‌های همکاری دوجانبه، حوزه انرژی است چرا که هم ایران و هم قزاقستان دارای ذخایر بزرگ نفت و گاز هستند و دو کشور می‌توانند به تبادل تجربیات و سرمایه‌گذاری متقابل پرداخته و در زمینه عملیات سوآپ همکاری نزدیک داشته باشند. در ضمن باید خاطرنشان کرد که روابط اقتصادی دو کشور در سال های تحریم، متوقف نشد، تجارت در سطح خوبی باقی ماند و حتی توانست همکاری هایی را در زمینه سرمایه‌گذاری برقرار نماید.
یکی از حوزه‌های اولویت دار همکاریهای ایران و قزاقستان، تبادل نفت خام است که تأمین نفت قزاقستان توسط نفتکش از طریق دریای خزر برای فرآوری در پالایشگاه های واقع در شمال ایران و در مقابل، صادرات نفت ایران از جزیره خارک در خلیج فارس را برای قزاقستان فراهم می‌کند
از دیدگاه قزاق ها، تهران به همکاری با قزاقستان در زمینه تولید و فرآوری نفت و گاز توجه دارد. یکی از حوزه‌های اولویت دار این همکاری ها، تبادل نفت خام است که تأمین نفت قزاقستان توسط نفتکش از طریق دریای خزر برای فرآوری در پالایشگاه های واقع در شمال ایران و در مقابل، صادرات نفت ایران از جزیره خارک در خلیج فارس را برای قزاقستان فراهم می‌کند.
با این حال منافع اصلی ایران در این بخش از همکاری‌ها، اطمینان از احداث خط لوله نفت از غرب قزاقستان از طریق ترکمنستان به شمال ایران و سپس از طریق خاک ایران به خلیج فارس است، چرا که این خط لوله می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های مؤثر برای تأمین منافع مشروع ایران در کسب سهم خود از درآمد منابع خزر باشد.
همچنین از نگاه برخی نخبگان اوراسیا، بدیهی است که با برقراری توازن میان منافع همه کشورهای ذینفع، می‌توان یک سیستم پایدار امنیت و ثبات منطقه‌ای ایجاد کرد. اجرایی شدن خط لوله نفت به ایران، می‌تواند به عنوان یک وزنه سنگین در پایگاه اقتصادی ثبات منطقه‌ای عمل نماید، مادامی که همه کشورهای ذینفع به سیستم منطقه‌ای متصل شوند.
* جمهوری اسلامی چگونه می‌تواند به قطب صادرات قزاقستان در منطقه تبدیل شود؟
شرایط مساعد حمل و نقل و ترانزیتی که در سالهای اخیر شکل گرفته، می‌تواند نقش مثبتی در توسعه روابط دوجانبه داشته باشد. در حال حاضر با توجه به اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه و افزایش تنش جهانی در روابط همسایه شمالی قزاقستان، ضرورت بحث استفاده از پتانسیل ترانزیتی ایران را بیشتر برای کشورهای منطقه مطرح می‌سازد، ضمن آنکه برای آنها دسترسی به بازار کشورهای عربی، عراق، هند و پاکستان از طریق خلیج فارس، موضوعیت بیشتری پیدا می‌کند.
ایران به نوبه خود علاقمند است تا از طریق قزاقستان کالاها را به کشورهای آسیای میانه، روسیه و چین عرضه نماید
احتمالا در بخش کشاورزی تأکید اصلی بر تحویل غلات و محصولات کشاورزی قزاقستان به ایران و از طریق خاک ایران به سایر کشورها و همچنین ساخت پایانه‌هایی برای نگهداری غلات و سایر محصولات غذایی در ایران باشد که در این زمینه علاوه بر زیرساخت‌های موجود، شاید نیازمند ایجاد تأسیسات و پایانه‌های مشترک جدید باشیم.
از سوی دیگر، ایران نیز به نوبه خود علاقمند است تا از طریق قزاقستان کالاها را به کشورهای آسیای میانه، روسیه و چین عرضه نماید. در ضمن، ایران می‌تواند از تکمیل کریدور حمل و نقل اروپای غربی_غرب چین متنفع شود، چرا که به ایران اجازه می‌دهد از طریق قزاقستان وارد بازارهای چین و روسیه شود.
* برخی از کارشناسان معتقدند که همزمانی مذاکرات قزاقستان و برجام برای ایران اتفاقی است. تهران می تواند از همبستگی خود با روسیه و چین در قزاقستان استفاده کرده تا اطمینان حاصل کند که آنها همچنان از مواضع خود در مذاکرات برجام حمایت می کنند. دیدگاه شما در این باره چیست؟
در حالی که ایران تحت تحریم‌های آمریکا و غرب قرار دارد، قزاقستان روابط خود را با جمهوری اسلامی تداوم بخشیده است. نورسلطان همواره از روند مذاکرات بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای ایران حمایت کرده و در سالیان گذشته میزبان چندین دوره از نشست ۱+۵ با ایران بوده است.
مطمئنا در حال حاضر تشدید تقابل غرب با روسیه و چین (همسایگان قدرتمند و شرکای ژئوپلیتیکی قزاقستان) انگیزه بیشتری به مقامات قزاق جهت تنوع بخشی به روابط خارجی خود بخشیده و همزمان می‌تواند به عنوان پیشران توسعه روابط تهران- نورسلطان عمل کرده و موجبات کم‌توجهی قزاقستان به منویات آمریکا و غرب در خصوص انزوای ایران را فراهم سازد.
نظر شما