فاطمه امیری*؛ بازار: زباله و پسماند بخش جدا نشدنی از زندگی مردم هستند که به صورت مستمر و خواه یا ناخواه به صورت خشک و تر وارد اکوسیستم می شوند؛ این روند در دنیای مصرف گرایی امروز و ترویج بسته‌بندی کالاها محیط زیست را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
در این میان ابتدایی‌ترین نگرانی برای تولید زباله را می‌توان آلودگی بهداشتی دانست که در کشور ما با دور کردن این زباله ها از محل زندگی مردم، پاسخی آسان به حل مشکل تولید روزانه ده ها تن زباله در شهر و روستا داده می شود و دغدغه حفظ محیط زیست و پیوند آن با توسعه پایدار کشور بی پاسخ می ماند.
زباله ها که لقب طلای کثیف را در دنیا به خود اختصاص داده اند در اصل در کشور ایران متولی مشخصی ندارند و این امر سبب شده زباله گردهای بسیاری در شهرها، به شغلی با درآمد ثابت و نسبتاً مطلوب دسترسی پیدا کنند.
هر چند در سال های اخیر پای استارت آپ هایی که با بهره گیری از فناوری وارد بازار بازیافت زباله شده اند به این مبحث کثیف اما پردرآمد باز شده، اما گفته می شود دست های قوی پشت پرده تفکیک زباله قراردارند که اجازه فعالیت گسترده برای برنامه ریزی اصولی در تفکیک زباله از مبدأ و تشویق برای کاهش تولید زباله را به عنوان بهترین راهکارهای حل چالش های موجود نمی دهند.
برهمین اساس در سایه نبود سیاستگذاری مدونی برای زباله، در حالی که مسئولان دغدغه های شیک تری را برای ورود و برگزاری جلسات در پیش گرفته اند مافیاهای بزرگی در بازیافت زباله شکل گرفته اند که بازار زباله را مدیریت می کنند.
نگاهی به تجربه کشورهای توسعه یافته در دنیا نشان می دهد این کشورها مدت هاست با آغاز آموزش به کودکان در مدارس و اتخاذ تدابیری برای سبد کالایی خانوار به هدف بزرگی به نام تفکیک زباله از مبداء دست یافته اند
نگاهی به تجربه کشورهای توسعه یافته در دنیا نشان می دهد این کشورها مدت هاست با آغاز آموزش به کودکان در مدارس و اتخاذ تدابیری برای سبد کالایی خانوار به هدف بزرگی به نام تفکیک زباله از مبداء دست یافته اند که تامل در نتایج درخشان این امر به ویژه حفظ محیط زیست ضرورتی مهم را آشکار می سازد.
ابتدا می توان به درآمد یک خانواده از تفکیک زباله های تولید شده توسط همان خانواده فکر کرد که می تواند محرکی برای تشویق خانواده ها به تفکیک زباله باشد و در نهایت به کاهش هزینه های مالی شهرداری ها در جمع آوری زباله ها اشاره داشت؛ همچنین در اینصورت زباله دزدها نیز مهار شده و شهر دارای آرامش و نظم بصری خواهد بود.
در این میان به عنوان یک مصداق مستند، تجربه کشور دانمارک به عنوان یک نمونه از کشورهای اروپایی در مدیریت پسماند های پلاستیکی، شیشه و کاغذ بیان می شود که با دستور کاری ساده به صنعت بازیافت کمک شایان توجهی می کند.
هر شهروند دانمارکی زمانیکه یک قوطی نوشیدینی با جنس های مختلفی مانند فلزی، شیشه ای و یا کاغذی خریداری می کند در پرداخت بهای آن مبلغی مازاد به عنوان بیعانه نیز می پردازد که می توان آن مبلغ را جریمه از جهت تولید زباله عنوان کرد اما این پایان مسیر نیست و قرار نیست پس از مصرف آن قوطی در سطل زباله یا در طبیعت رها شود.
خانواده ها که می دانند مبلغی اضافه جهت دریافت قوطی با جنس های مختلف پرداخت کرده اند با جمع آوری این قوطی ها مجدداً به سوپرمارکت ها بازمی‌گردند و با پس دادن این قوطی ها به دستگاه های نصب شده در سوپرمارکت ها مبلغی را که اضافه پرداخت کرده بودند پس گرفته یا آن مبالغ را دوباره خرید می‌کنند.
این امر تاثیر قابل توجهی در بازیافت پسماند ها داشته و در نهایت بدون اینکه دولت بخواهد هزینه ای بپردازد پسماند ها را از محیط جمع آوری کرده و به چرخه تولید باز می گرداند این در حالی است که برای دریافت کیسه های پلاستیکی نیز مردم می بایست جریمه ای بپردازند که سبب می شود بسیاری از دریافت کیسه پلاستیکی اجتناب کرده و به فکر دریافت کیسه پارچه ای برای خرید خود باشند که بارها مورد استفاده قرار می گیرند.
ورود خانواده ها به تفکیک زباله و مشارکت آنها در این امر می تواند سبب کسب درآمد برای خانواده شود که راهکار آن تسهیل این امر توسط دولت است به طوریکه به اتخاذ راهکارهای اجرایی خانواده را در این امر مهم شریک کند
در صورت مقایسه این وضعیت مدیریتی و رفتاری با جامعه ایرانی نکته ای روشن است و آن وضعیت رها شده زباله ها و نقش بی رنگ خانواده در مدیریت پسماند است در حالی که ورود خانواده ها به تفکیک زباله و مشارکت آنها در این امر می تواند سبب کسب درآمد برای خانواده شود که راهکار آن تسهیل این امر توسط دولت است به طوریکه به اتخاذ راهکارهای اجرایی خانواده را در این امر مهم شریک کند و از آن مهم‌تر با مدیریت زباله در راستای حفظ محیط زیست که امری ضروری در تحقق توسعه پایدار است گامی موفق بردارد.
الگو برداری را می توان راهکاری میانبر برای رسیدن به توسعه دانست در این راستا در موارد زیست محیطی مانند مدیریت ساده تنها بهره گیری از روش های کشورهای موفق و توجه به آموزش و فرهنگ سازی موضوع مهمی است که دلیل اینکه تا کنون عملیاتی نشده را می توان نبود اراده‌ای مصمم برای پایان دادن به وضعیت رها شده کنونی دانست.
* فعال رسانه ای
نظر شما