بازار؛ گروه بین الملل: هیئت بین دولتی تغییرات آب و هوا در آخرین گزارش خود، پیامدهای برگشت ناپذیر تغییرات اقلیمی را برجسته می کند، مگر اینکه انسان ها بتوانند دمای زمین را زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن نگه دارند.
علیرغم چالش‌های زیست‌محیطی جهانی، منابع انرژی با کربن بالا مانند نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ همچنان بر بازار انرژی جهانی تسلط دارند و منابع تجدیدپذیر همچنان سهم کمی از تولید انرژی جهانی را تشکیل می‌دهند. بر اساس نظرسنجی ادراک جهانی ریسک های مجمع جهانی اقتصاد ۲۰۲۱-۲۲، سه خطر بزرگ جهانی همگی به محیط زیست مربوط می شوند، شکست اقدامات آب و هوایی، تشدید آب و هوای نامطلوب و از دست دادن تنوع زیستی.
برای مقابله با این چالش های اقلیمی به یک واکنش جامع و مشترک نیاز است. از یک سو، آنها باید اقدامات قاطع اقلیمی را در تحمیل سیاست ها از طریق وضع مقررات و قوانین در جهت شکل دادن به سیاست های اقلیمی کسب و کارها انجام دهند.
از سوی دیگر، فوریت فزاینده ای برای تحول سبز و عملکرد بالاتر محیطی، اجتماعی و حاکمیت در محیط کسب و کار توسط ذینفعان، به ویژه مشتریان و سرمایه گذاران وجود دارد که بخش خصوصی را به سمت اولویت بندی مسائل پایداری سوق می دهد.
هدف کربن صفر خالص کشورهای خلیج فارس
تعهدات خالص صفر از سوی کسب و کارها برای کاهش خطرات مرتبط با آب و هوا حیاتی است. انرژی، سازمان‌های مالی، نهادهای بین‌المللی و کسب‌وکارها در استراتژی‌های کربن صفر خالص شرکت می‌کنند.
پیش از برگزاری کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد در گلاسکو در اواخر سال ۲۰۲۱، تحولات مثبتی وجود داشت. به عنوان مثال، سه کشور عمده تولیدکننده نفت خلیج فارس نقشه راه کربن صفر خالص را در ماه اکتبر منتشر کردند. امارات متحده عربی اولین کشور خلیج فارس بود که تعهد خالص صفر را انجام داد و هدف را برای سال ۲۰۵۰ تعیین کرد. با توجه به اینکه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ترتیب بیش از ۲۵ و ۱۰ درصد از تولید نفت و گاز جهان را به خود اختصاص داده اند، مشارکت آنها در مقابله با چالش های تغییرات آب و هوایی برای دستیابی به اهداف زیست محیطی بسیار مهم است.
بر اساس گزارش بانک جهانی، پنج کشور از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از نظر سرانه انتشار دی اکسید کربن در بین ۱۰ کشور برتر جهان قرار دارند. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به دلیل گستردگی انتشار کربن خود، نقش مهمی در پیگیری انتقال انرژی کم کربن دارند.
علاوه بر این که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس صادرکننده خالص هیدروکربن هستند، تقاضای انرژی داخلی آنها نیز به دلیل مصرف زیاد ناشی از رشد اقتصادی در حال افزایش است. با این حال، اقداماتی برای رسیدگی به این چالش درجه دوم برای پیشرفت خلیج فارس در تلاش‌های صفر خالص و انتشار گازهای گلخانه‌ای صورت گرفته است.
با سرمایه گذاری های قابل توجه و فزاینده در تولید انرژی های تجدیدپذیر و وسایل نقلیه الکتریکی، احتمالاً در آینده در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تقاضای داخلی برای سوخت های فسیلی کاهش خواهد یافت.
به عنوان مثال، امارات متحده عربی در ۱۵ سال گذشته بیش از ۴۰ میلیارد دلار برای افزایش ظرفیت انرژی پاک خود در راستای توافقنامه پاریس در سال ۲۰۱۵ اختصاص داده است. در نتیجه، ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر از ۱۰۰ مگاوات به ۲.۴ گیگاوات بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ افزایش یافت و امارات متحده عربی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به ۱۴ گیگاوات برسد.
تهاجم روسیه به اوکراین، شکنندگی بازارهای انرژی را برجسته کرده و اهداف کوتاه مدت انرژی پایدار را در معرض خطر قرار داده است. یک چهارم واردات نفت اروپا و ۳۸ درصد واردات گاز از روسیه انجام می شود که این کشور را به بزرگترین تامین کننده انرژی برای بلوک تبدیل می کند.
در سال ۲۰۲۰، تنها ۴.۱ درصد از واردات گاز اتحادیه اروپا از قطر بود، با این حال انتظار می‌رود این میزان به زودی رشد کند زیرا بزرگترین اقتصاد اروپا یعنی آلمان، اقدام فوری برای ساخت اولین پایانه گاز طبیعی مایع به عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای تنوع بخشیدن به انرژی خود انجام داده است.
ترکیب تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی علیه روسیه و اقدام ایالات متحده آمریکا برای ممنوعیت واردات نفت و گاز روسیه، سایر تامین‌کنندگان را برای تولید بیشتر در کوتاه‌مدت، به‌ویژه تولیدکنندگان هیدروکربن خلیج‌فارس با ظرفیت اضافی بیشتر تحت فشار قرار داده است.
این چالش برای بازارهای انرژی، رهبران خلیج‌فارس را در موقعیت ناخوشایندی قرار می‌دهد که مجبورند بین اهداف پایداری مرتبط با کربن صفر خالص، مانند اقدام اقلیمی توسعه پایدار و نیازهای جهانی انرژی، انتخاب‌های مهمی انجام دهند.
علیرغم اهداف بلندپروازانه آب و هوایی کشورهای تولیدکننده نفت خلیج فارس، سوالاتی در مورد هدف دست یافتنی و صداقت تعهدات خالص صفر آنها باقی می ماند. اول، رشد تقاضای جهانی انرژی و تحریم‌های اخیر بر بخش‌های نفت و گاز روسیه می‌تواند کشورهای خلیج فارس را به سمت افزایش ظرفیت تولید هیدروکربن سوق دهد. دوم، از آنجایی که تعهدات صفر خالص هنوز تازه است، شرکت های خلیج و انرژی هنوز نقشه راه روشنی برای کربن زدایی ایجاد نکرده اند.
ارتباطات و نظارت شفاف، بر اساس شاخص های کلیدی عملکرد در رابطه با پیشرفت خالص صفر، مورد نیاز است. در نهایت، تعهدات کربن صفر شرکت‌های خلیج‌فارس و انرژی بر کاهش کربن‌زدایی انتشارات بالادستی و پایین‌دستی متمرکز است، اما انتشار غیرمستقیم در نظر گرفته نمی‌شود، به این معنی که نفت و گاز صادراتی خلیج‌فارس به تولید گازهای گلخانه‌ای در کشورهای دیگر ادامه خواهد داد.
سازمان ملل متحد تاکید می کند که اقدامات در حوزه کاهش انتشار گازهای گلخانه ای برای دستیابی به اهداف خالص صفر ضروری است و نشان می دهد که شرکت های خلیج فارس و انرژی باید اقدامات بیشتری را برای افزایش جاه طلبی های آب و هوایی خود انجام دهند.
برون سپاری انتشار
در راستای توافق پاریس، کشورها متعهد می‌شوند که انتشار گازهای گلخانه‌ای ملی خود را کاهش دهند، زیرا طرف‌ها سهم تعیین‌شده ملی خود را به عهده می‌گیرند، با این حال سوخت‌های فسیلی صادراتی همچنان در سایر کشورها تولید گازهای گلخانه‌ای دارند. کشورهای تولیدکننده نفت خلیج فارس تقریباً ۶۰ درصد از تولید سالانه خود را صادر می کنند - تقریباً ۱۲.۴ میلیارد بشکه در روز.
مجموع تولید نفت کشورهای خلیج فارس از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ کاهش یافت، به ویژه در سال ۲۰۲۰ به دلیل تأثیرات اقتصادی عمیق همه‌گیری ویروس کرونا. با این وجود، انتظار می‌رود که تولید نفت در این منطقه در آینده نزدیک چند میلیون بشکه در روز افزایش یابد که در پیش‌بینی استراتژی تجاری شرکت‌های نفتی ملی مانند آرامکو عربستان و شرکت ملی نفت ابوظبی، مطابق با رشد اقتصادی پیش‌بینی شده است.
با افزایش تولید نفت و کاهش احتمالی تقاضای نفت داخلی (در نتیجه تلاش‌ها برای تحقق تعهدات خالص صفر)، کشورهای خلیج‌فارس نفت بیشتری برای صادرات خواهند داشت. این بدان معنی است که حتی اگر کشورهای خلیج فارس به اهداف کربن صفر در داخل برسند، نفتی که صادر می کنند به انتشار گازهای گلخانه ای در سراسر جهان ادامه خواهد داد. علاوه بر این، نفت بیشتر در بازار جهانی ممکن است قیمت آن را کاهش دهد و نفت را به منبع انرژی ارزان‌تر و جذاب‌تری تبدیل کند، به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه که عمدتاً بر رشد اقتصادی متمرکز هستند و منابع مالی کافی برای انرژی‌های پاک و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی ندارند.
دستیابی به اهداف کربن صفر و در عین حال افزایش ظرفیت تولید سوخت فسیلی متناقض به نظر می رسد و سوالاتی را در مورد تعهدات کشورهای خلیج فارس برای رسیدن به کربن صفر خالص ایجاد می کند.
تعهد عربستان سعودی برای تبدیل شدن به کربن صفر قابل توجه است زیرا این کشور دومین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان است که حدود ۱۲ میلیون بشکه در روز تولید می کند و تقریباً سه چهارم نفت خود را صادر می کند.
علاوه بر این، عربستان سعودی با ۳.۴ درصد مصرف نفت جهان، ششمین مصرف کننده بزرگ نفت در جهان است. با هدف کربن صفر خالص تا سال ۲۰۶۰، هدف عربستان سعودی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای برای سال ۲۰۳۰، ۱۳۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۵ بود، اما در سال ۲۰۲۱ این پادشاهی تولید خود را بیش از دو برابر کرد و ۲۷۸ میلیون تن را به عنوان هدف جدید خود تعیین کرد. با این حال، همزمان آرامکو عربستان قصد دارد ظرفیت تولید روزانه نفت خود را تا سال ۲۰۲۷ به بیش از ۱۳ میلیارد بشکه افزایش دهد.
در قطر، هنوز هیچ تعهد کربن صفر خالصی وجود ندارد، اما دوحه در اواخر اکتبر ۲۰۲۱ یک برنامه برای جلوگیری از تغییر آب و هوا اعلام کرد که متعهد می‌شود تا سال ۲۰۳۰ انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا ۲۵ درصد از طریق جذب کربن، استفاده و سرمایه‌گذاری در فناوری ذخیره‌سازی کاهش دهد.
در سال ۲۰۱۸، قطر بالاترین سرانه انتشار دی اکسید کربن در جهان را داشت. علاوه بر این، قطر بزرگترین صادرکننده LNG جهان با حجم تولید فعلی ۷۷ میلیون تن است و برنامه بلندپروازانه ای برای افزایش حجم تولید به ۱۲۶ میلیون تن در سال تا سال ۲۰۲۷ دارد. LNG یک منبع انرژی بسیار استراتژیک برای قطر است زیرا این کشور حدود ۱۳ درصد از ذخایر قطعی گاز طبیعی جهان را تشکیل می دهد.
قطر LNG را به عنوان یک سوخت فسیلی سبز نسبتا دوستدار محیط زیست معرفی می کند که می تواند جایگزین نفت و زغال سنگ شود. توانایی LNG برای جایگزینی نقش زغال سنگ به عنوان یک تولید کننده انرژی می تواند قابل توجه باشد، به ویژه در اقتصادهای غول پیکر آسیایی مانند چین و هند که در آن زغال سنگ به ترتیب با ۶۰ و ۴۴ درصد بر ترکیب انرژی غالب است. چین هدف خالص صفر خود را برای سال ۲۰۶۰ تعیین کرده است و هدف هند ۲۰۷۰ است.
افزایش تولید هیدروکربن
اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کنند که تقاضای جهانی نفت حتی تا سال ۲۰۴۵ نزدیک به ۱۰۰ میلیون بشکه در روز باقی خواهد ماند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند تقاضای نفت - در کوتاه‌مدت - به دلیل عواملی مانند رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و بازگشت پس از همه گیری تا سال ۲۰۲۳ از ۱۰۰ بشکه در روز فراتر خواهد رفت.
در حالی که افزایش ظرفیت تولید نفت می تواند به پاسخگویی به تقاضای جهانی انرژی و جلوگیری از نوسانات قیمت انرژی که ممکن است ثبات اقتصادی را تهدید کند کمک کند، تغییر تهاجمی به سمت انرژی های تجدیدپذیر همراه با سرمایه گذاری ناکافی در منابع انرژی متعارف می تواند مانند سال ۲۰۲۱ بحران عرضه انرژی ایجاد کند.
انرژی متنوع چنین خطراتی را کاهش می دهد. انتظار می رود با حدود ۶۵ درصد از ترکیب انرژی جهانی، نفت و گاز در آینده نزدیک به عنوان سوخت غالب باقی بمانند. بنابراین، تلاش‌های کربن‌زدایی در بخش‌های نفت و گاز برای کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی آنها و کمک به انتقال به یک سیستم انرژی پایدار مهم است.
کشورهای تولیدکننده نفت خلیج فارس قصد دارند از طریق سرمایه‌گذاری‌های گسترده در انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های جذب، استفاده و ذخیره‌سازی کربن به اهداف اقلیمی خود دست یابند که به آنها اجازه می‌دهد تا کربن خنثی شوند و در عین حال از منابع هیدروکربنی خود درآمد کسب کنند. احتمالاً این سرمایه‌گذاری‌ها جواب می‌دهد، زیرا نفت و گاز خلیج فارس را کم‌تر کربن می‌کند و رقابت‌پذیری آن را در بازار با شیوع بیشتر تغییرات آب و هوایی افزایش می‌دهد.
نفت خلیج فارس در حال حاضر به طور قابل توجهی کربن فشرده کمتری نسبت به سایر تامین کنندگان عمده نفت دارد. این به کشورهای حاشیه خلیج فارس مزیت رقابتی می دهد زیرا شدت کربن یک کالا بر هزینه های آن به دلیل مقرراتی مانند مالیات های تعدیل مرز کربن تأثیر می گذارد.
اهداف اقلیمی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از طریق سرمایه‌گذاری‌های بزرگ مانند نئوم، شهر هوشمند پایداری که در شمال غربی عربستان سعودی ساخته می‌شود، به شکل‌گیری تلاش‌های متنوع اقتصادی آنها کمک می‌کند.
عربستان سعودی قصد دارد در تولید هیدروژن سبز پیشرو باشد و میلیاردها دلار برای ساخت کارخانه ای که بزرگترین کارخانه در جهان خواهد بود، اختصاص می دهد. با وجود مزایای بلندمدت آن، هیدروژن سبز به دلیل زیرساخت برتر در حال حاضر برای گاز طبیعی و قیمت پایین، سوختی رقابتی و سودآور در برابر گاز طبیعی در نظر گرفته نشده است.
علیرغم هشدارهای دانشمندان آب و هوا، سوخت های فسیلی همچنان نقش مهمی در ترکیب انرژی بسیاری از کشورهای صنعتی در چند دهه آینده ایفا خواهند کرد. بی‌طرفی کربن باید هدفی باشد که از مرزهای ملی فراتر رود و شرکت‌های انرژی باید به طور شفاف نحوه تطبیق برنامه‌های آب و هوایی خود را بیان کنند.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با توجه به موقعیت ویژه خود در بازار جهانی انرژی و به عنوان بزرگترین انتشار دهنده گازهای گلخانه ای، مسئولیت بزرگی در مبارزه با تغییرات آب و هوایی دارند.
برای انجام این مسئولیت و تضمین رقابت مستمر برای نفت خود، کشورهای خلیج فارس باید برنامه های خود برای افزایش تولید نفت و گاز و سرمایه گذاری در سوخت های فسیلی را با اهداف جاه طلبانه آب و هوایی خود هماهنگ کنند.
نظر شما