اعظم محمودآبادی؛ بازار: زعفران یک محصول صادراتی راهبردی برای کشور بوده و ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده این محصول در جهان شناخته شده است. از شایع‌ترین عوامل بر کاهش سهم ایران در صادرات زعفران، می‌توان به سامانه های بسته بندی ضعیف این محصول اشاره کرد. به‌کارگیری روش‌های نوین بسته بندی نظیر فنّاوری، می‌تواند تا حد زیادی سبب حفظ کیفیت زعفران شود.
با وجود پیشرفت‌هایی که در زمینه بسته‌بندی زعفران و در زمینه‌های دیگر صورت گرفته، به دلیل مسائل و مشکلاتی نظیر، سامانه‌های بسته بندی ضعیف، رعایت نکردن بهداشت و استانداردها و سطح کیفی پایین، هنوز این محصول با ارزش افزوده بالا، جایگاه واقعی خود را با نام ایران در جهان پیدا نکرده است، لذا ضروری است که با اجرای برنامه هایی نظیر تولید فرآورده‌های جدید، استفاده از فناوری های نوین در بسته‌بندی و بهبود استانداردهای بهداشتی و کیفی، ضمن حفظ جایگاه زعفران ایرانی در جهان، راندمان و بهره‌وری تولید آن را نیز افزایش داد.
کیفیت ناب زعفران
نکات آزمایشگاهی بسیاری درباره کیفیت زعفران وجود دارد که کارشناسان اداره استاندارد به آن اشاره می‌کنند. کارشناس ارزیاب آزمایشگاه‌های همکار اداره کل استاندارد خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار بازار سه عامل عطر، طمع و قدرت رنگ دهی در زعفران را جزو گزینه‌های مهم در کیفیت زعفران دانسته و می‌گوید: این گزینه‌ها در آزمایشگاه با نام سافرانال (عطر زعفران)، پیکروکروسین (طعم تلخ زعفران) و کروسین (رنگ زعفران) ارزیابی می‌شود.
محمد احمدی می‌افزاید: پیکروکروسین (سرگل) زعفران ایران با درجه‌های مختلفی طبقه بندی می‌شود به عنوان مثال با درجه ۸۵ در حد ممتاز، ۸۰ درجه یک و ۷۰ درجه دو تا چهار است، سافرانل نیز در زعفران ممتاز که ۵۰ است تا درجه چهار که ۲۰ است، متغیر می‌باشد و کروسین زعفران ممتاز تا درجه چهار از ۲۲۰ تا ۱۴۰ است که این ارقام در زعفران خراسان جنوبی برابر یا بیشتر است.
وی با اشاره به نتایج نشان داده شده بر اساس درجه بندی در استاندارد ایران تصریح می‌کند: زعفران منطقه خراسان جنوبی با ترکیبات کروسین، پیکروکروسین و سافرانال بیشتری نسبت به سایر استانهاست.
رئیس شورای ملی زعفران نیز درباره کیفیت زعفران در گفتگو با خبرنگار بازار می‌گوید: زعفران قائنات مرغوب‌ترین زعفران دنیاست و بر اساس درجه بندی استانداردهای جهانی، زعفران این منطقه به ویژه در مناطق کوهستانی به لحاظ قدرت رنگ دهی (کروسین)، عطر (اجزاءسافرانال) و هم چنین طعم (پیکروکروسین) در جهان بی نظیر است.
محسن احتشام، با اشاره به آیتم‌هایی که باعث مرغوبیت زعفران قائنات شده می‌گوید: استفاده نکردن از کود شیمیایی و مهارت و تجربه کشاورزان برای برداشت زعفران در صبح زود و نگهداری مناسب این محصول مهم از دلایل مرغوب بودن زعفران قائنات است.
اما چرا هنوز نتوانستیم در صادرات زعفران آن برند کیفی را تمام و کمال به دست آوریم؟ مدیرعامل اتحادیه صادر کنندگان زعفران در پاسخ به این سوال ابتدا برداشت زعفران به صورت سنتی را مطرح می‌کند.
حمایت از ساخت دستگاه جمع‌آوری زعفران از شعار تا عمل
احمد بدیعی در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به جلسات متعددی که با وزیر و معاونانش با همکاران صادر کننده‌اش داشته است می‌گوید: هنوز در خصوص جمع‌آوری و باز کردن مکانیزه گل زعفران نتوانسته‌ایم هیچ اقدامی انجام دهیم، دستگاه‌هایی برای پَر کردن گل زعفران ساخته شده است اما هنوز به مرحله ظهور و رونمایی نرسیده است.
البته وی از تولید یک دستگاه برای برای پَر کردن زعفران خبر می‌دهد و می‌افزاید: ظاهراً دستگاه‌هایی که ساخته شده پِرت کارش زیاد بوده و برای کشاورز صرفه و توجیه اقتصادی ندارد. اگر دستگاهی تولید شود که بتواند به معنای واقعی ۹۵ درصد باز کردن و جمع کردن گل زعفران را انجام دهد و ارتباط مستقیم از نظر بحث‌های میکروبی و بهداشتی با دست نداشته باشد کاملاً مؤثر خواهد بود.
وی تاکید می‌کند: هر چند دولت برای تولید این دستگاه وام‌هایی نیز پرداخت کرده اما آن چیزی که قابل مشاهده باشد تاکنون ندیدیم. این دستگاه باید آزمون و خطای خود را پس بدهد. اما تا به حال فقط در همان حد حرف باقی مانده است.
بدیعی ادامه می‌دهد: حتی پیشنهاد دادیم که دستگاهی با سایز کوچک تولید شود تا بازدهی آن را ببینیم که در صورت موفق بودن نتیجه دستگاه‌های بزرگ‌تر را نیز پیش خرید کنیم اما این اتفاق نیفتاد.
وی در پاسخ به دیگر چالش‌های برداشت بهداشتی گل زعفران یادآور می‌شود: در بحث جمع‌آوری گل، چون کشاورزان اکثراً خرده مالک هستند و زمین بزرگ با شرایط خوب وجود ندارد، در این مورد اول باید وضعیت کشت مشخص شود به طور مثال زمین مسطح با ابعاد بزرگ‌تر وجود داشته باشد تا بعد بتوان اگر دستگاهی برای برداشت گل بود از آن استفاده کرد.
پالایشگاه مخصوص فرآوری زعفران ایجاد شود
مدیر عامل اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان با اشاره به آیتم‌های مهمی که در بحث کیفیت زعفران صادراتی وجود دارد می‌گوید: در بحث صادرات نمی‌توان برای پاکسازی زعفران و تمیز بودن آن به بحث ۱۰۰ درصدی رسید که این مورد نیز برمی‌گردد به مراحل اولیه برداشت که باید مکانیزه شود زیرا اگر بخواهیم این عملیات را روی گل انجام دهیم ممکن است از کیفیت اصلی و شکل ظاهری که مورد پسند بحث صادرات است خارج شود.
بدیعی می‌افزاید: حتی به وجود پُرز یا موی ابرو یا مژه حساسیت وجود دارد اما در مورد موچینی این محصول نیز باید گفت بسیار زمان‌بر است و شاید بتوانیم نهایتاً تا ۷۵ درصد تضمین کنیم پس باید همه چیز از ابتدا اصولی و بهداشتی انجام شود. اگر این اتفاقات در صنعت زعفران بیافتد، برای کشاورز نیز مقرون به صرفه تر خواهد بود و هزینه‌ها کاهش پیدا خواهد کرد، به طوری که در یک کیلو ممکن است یک تا یک و نیم میلیون تفاوت قیمت باشد.
بیش از ۹۰ درصد سهم بازار صادرات زعفران جهان مختص زعفران ایرانی است که توجه به استانداردهای جهانی و کنترل کیفیت این محصول، می‌تواند ما را در جایگاه واقعی در این بازار قرار دهد.
وی درباره خشک کردن بهداشتی زعفران نیز اضافه می‌کند: در خصوص دستگاه‌هایی که در بحث خشک کردن زعفران به بازار عرضه شده مقداری از حالت سنتی به صنعتی پیش رفته‌ایم و تلاش‌های زیادی صورت گرفته است تا لااقل بحث خشک کردن با کیفیت انجام شود.
وی با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد سهم بازار صادرات زعفران جهان مختص زعفران ایرانی است، گفت: توجه به استانداردهای جهانی و کنترل کیفیت این محصول، می‌تواند ما را در جایگاه واقعی در این بازار قرار دهد.
بدیعی در پاسخ به اینکه چرا جهاد کشاورزی و یا شرکت‌های دانش بنیان به بحث‌های فرآوری زعفران وارد نمی‌شوند تا صادرات ارزش افزوده بیشتری داشته باشد، می‌گوید: در خصوص مشتقات و فرآوری زعفران اقداماتی صورت گرفته اما امکان استفاده از این گزینه با توجه به ماشین آلات مورد نیاز ۱۰۰ درصد نبوده و مشکلاتی وجود دارد، پیشنهاداتی در این مورد به دولت داده شده از جمله ایجاد یک پالایشگاه مخصوص فرآوری زعفران که به هر شکلی بشود خواسته مشتری خارجی را تأمین کرد.
وی در خصوص ورود شرکت‌های دانش بنیان به این موضوع توضیح می‌دهد: شرکت‌های دانش بنیان در بحث ساخت دستگاه ورود پیدا کرده‌اند، پیشنهاداتی داده ایم که در زمان برداشت محصول به صورت سنتی در پیک کار هر روز صدا و سیما آموزش‌های لازم در خصوص مسائل بهداشتی پخش کند تا به نوعی فرهنگ سازی شود.
وی به خریدارانی که زعفران را برای سوغات تهیه می‌کنند پیشنهاد داد حتماً زعفران‌هایی که خریداری می‌کنند مشخصات غذا و دارو و اداره استاندارد را داشته باشند چون زعفران‌های بی هویت و تقلبی در بازار وجود دارد. این تقلب حتی ممکن است برای افزایش وزن زعفران با استفاده از آغشته کردن این گیاه به چربی، عسل و… ایجاد شود و یا رنگ کردن قسمت‌های سفید این گیاه با رنگ طبیعی زعفران که برای مصرف کنندگان به راحتی قابل تشخیص نیست.
آنچه در پایان برای بحث کیفیت زعفران و تأثیر آن در بحث صادرات باید مورد توجه قرار گیرد. درجه اهمیت این موضوع برای متولی تولید خرید انبوه و صادر کنندگان و البته بخش‌های پژوهشی وزارت جهاد کشاورزی است. پژوهش‌هایی که می‌تواند علاوه بر تولید دستگاهی مناسب تولید مشتقات زعفران را نیز مورد بررسی قرار دهد تا ارزش افزوده این محصول ارزشمند را افزایش دهد. موضوعاتی که با اندک توجه و اعتبار می‌تواند ما را در داشتن برندهای صادراتی مرغوب یاری دهد.
در حالی که زعفران ایران سهم ۹۸ درصدی در بازارهای جهانی دارد اما هنوز به دلیل نداشتن برخی از آیتم‌های صادرات جهانی نتوانسته نام ایران را زعفرانی کند. موضوعی که با کمی تلاش از سوی مسئولان علاوه بر دقت در کیفیت محصول صادراتی برند سازی نیز انجام شود.
نظر شما