تحریم‌های غرب علیه روسیه؛ بحران جهانی انرژی و غذا در راه است

بازار؛ گروه بین الملل: برای کشورهایی مانند برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی، حفاظت از آزادی تجارت با ابرقدرت کالایی مانند روسیه بسیار مهم است.

پس از تهاجم روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا به همراه نزدیکترین متحدان خود، جامع ترین و بی سابقه ترین حمله اقتصادی را به یک کشور مستقل در تاریخ معاصر تحمیل کردند.

ائتلاف غربی نیمی از ذخایر ارزی بانک مرکزی روسیه را که در خارج از کشور نگهداری می شد - که در مجموع حدود ۶۵۰ میلیارد دلار بود - مصادره کرد و دسترسی بانک های کلیدی روسیه به سیستم پرداخت بین المللی سوئیفت را مسدود کرد.

هدف از جنگ اقتصادی همه جانبه ای که علیه روسیه آغاز شد، تخریب اقتصاد روسیه، فروپاشی روبل و احتمالاً تغییر رژیم با برکناری رئیس جمهور ولادیمیر پوتین بود. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در اظهاراتی گفت: «پوتین باید برود و ما نباید از این موضوع غافل شویم. یکی از سناتورهای آمریکایی حتی از ترور پوتین استقبال کرد.

باید گفت تحریم‌های مالی تأثیر فوری گذاشتند و روبل روسیه تقریباً نیمی از ارزش خود را کاهش داد و از سطوح قبل از تهاجم حدود ۷۰ دلار به ۱۳۶ دلار رسید. بازار سهام مسکو تعطیل شد.

به نظر می رسید که اقتصاد کشور در کوتاه مدت با ویرانی مواجه شده است. قابل توجه است که روبل به زودی به شدت بهبود یافت و به فراتر از سطوح قبل از تهاجم رسید. هفته گذشته، روبل با قیمت ۶۱.۵ در برابر دلار معامله شد که روبل را به بهترین ارز در جهان در برابر دلار در سال ۲۰۲۲ تبدیل کرد.

ارزش روبل به سختی یک شاخص جامع از عملکرد اقتصادی روسیه است، اما شاخص های دیگر مانند کاهش اخیر نرخ بهره از ۱۷ درصد به ۱۴ درصد و تداوم سلامت خرده فروشی در کافه ها و رستوران ها نشان می دهد که اقتصاد روسیه با وجود تحریم های مالی گسترده غرب، به خوبی خود را حفظ کرده است.

اقتصاد روسیه مانند کوبا، کره شمالی، ایران یا ونزوئلا نیست. کارشناسان اشاره می کنند که تولید ناخالص داخلی روسیه با اسپانیا اتحادیه اروپا قابل مقایسه است، گویی که این مهم محدودیت های پتانسیل روسیه در امور ژئوپلیتیکی را توضیح می دهد. اما روسیه از نظر جغرافیایی با ۱۴۰ میلیون شهروند در ۱۱ منطقه زمانی به هم پیوسته بزرگترین کشور روی زمین است. این کشور سومین قدرت نظامی جهان را دارد و بزرگترین زرادخانه کلاهک های هسته ای را فرماندهی می کند. مهمتر از همه، روسیه پایگاهی برای صادرات کالا است.

روسیه تولید کننده عمده مواد غذایی است و سومین تولیدکننده بزرگ گندم در جهان و صادرکننده پیشرو است. این کشور همچنین بزرگترین صادرکننده کود در جهان است و رتبه سوم را در صادرات آلومینیوم و رتبه چهارم یا پنجم را در بین بزرگترین صادرکنندگان آهن و فولاد جهان دارد.

این کشور همچنین صادرکننده اصلی فلزات صنعتی کلیدی مانند پالادیوم، پلاتین، نیکل و مس است که برای جاه‌طلبی‌های غرب برای «انتقال انرژی» به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی بادی و خورشیدی و وسایل نقلیه الکتریکی حیاتی هستند. مهمتر از همه، روسیه صادرکننده سوخت فسیلی سنگین وزن در بازارهای جهانی است. لازم به ذکر است که سوخت های فسیلی هنوز حدود ۸۰ درصد از مصرف انرژی جهانی را تشکیل می دهند. این کشور بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی جهان، دومین صادرکننده نفت (پس از عربستان سعودی) و سومین صادرکننده بزرگ زغال سنگ (پس از استرالیا و اندونزی) است.

روسیه ارزش روبل خود را افزایش داد
در واکنش به تحریم‌های مالی که علیه روسیه آغاز شد، رئیس‌جمهور پوتین فرمانی را در ۳۱ مارس امضا کرد که به موجب آن از همه کشورهای «غیر دوست» - یعنی کشورهایی که تحریم‌های مالی یک‌جانبه علیه روسیه اعمال کرده‌اند - می‌خواهد تا هزینه‌های خرید گاز طبیعی آن را به روبل بپردازند.

رهبران اتحادیه اروپا اعتراض کردند که تقاضای «پرداخت روبل برای گاز» کرملین خلاف روح قرارداد است. احتمالاً از نظر آنها، سلب مالکیت یکجانبه ائتلاف غربی از ثروت مستقل روسیه به عنوان نقض قرارداد به حساب نمی آید. همچنین دولت ایالات متحده آمریکا از به کار بردن اهرم هژمونی دلاری خود برای خارج کردن روسیه از سیستم مالی بین المللی اندکی تردید نکرد.

دو ماه پس از آنکه رهبران اتحادیه اروپا طرح «پرداخت روبل برای گاز» کرملین را رد کردند، حداقل بیست واردکننده گاز طبیعی اروپایی حسابی باز کرده‌اند تا امکان پرداخت به روبل را فراهم کنند و ۱۴ واردکننده دیگر نیز درخواست تسهیلات مشابه از بانک روسیه دارند. روسیه در ماه آوریل عرضه گاز به لهستان و بلغارستان و روز جمعه به فنلاند را به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه گاز خود به روبل متوقف کرد. پس از هفته ها توصیه متناقض از سوی بروکسل، اتحادیه اروپا به تازگی موافقت خود را با پرداخت روبل برای گاز روسیه توسط اعضای خود را اعلام کرد.

اتحادیه اروپا برای بیش از ۴۰ درصد از گاز طبیعی خود به روسیه وابسته است، در حالی که وابستگی آلمان به روسیه حتی بیشتر است و حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد است. در اوایل ماه مارس، کمیسیون اروپا بر اساس پیشنهادی برای تضعیف توانایی مالی روسیه برای حمله به اوکراین از طریق اعمال محدودیت‌هایی بر صادرات انرژی و کالاهای اولیه، برنامه‌هایی را برای کاهش دو سوم وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه در سال جاری منتشر کرد و به پایان رساند.

واقعیت این است که اروپا هیچ جایگزینی برای گاز طبیعی روسیه در کوتاه مدت (یعنی حداکثر ۳ تا ۵ سال) ندارد. راه‌حل‌های جانبی برای زیرساخت‌های LNG مورد نیاز و تامین‌کنندگان جایگزین با ظرفیت اضافی برای دستیابی به تلاش‌های متنوع اتحادیه اروپا، سال‌ها طول می‌کشد.

در این میان، رهبران آلمان تنها باید به «اقدامات جانبی تقاضایی» متوسل شوند. مطمئناً، پیش‌نویس‌های پیشنهادی کمیسیون اروپا بیان می‌کند که «اتحادیه اروپا همچنین باید مصرف انرژی را بیش از آنچه قبلا تصور می‌شد کاهش دهد تا به اهداف بلندپروازانه انتشار خالص کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ دست یابد». آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) هشداردهنده آب و هوا - که اکنون به خاطر حمایت بی‌قید و شرط خود از انرژی سبز شناخته می‌شود تا به عنوان یک سازمان معتبر تحقیقاتی انرژی - به‌خوبی با طرحی ۱۰ ماده‌ای برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در این قاره پیشی گرفته است - اروپا خواهان کمک به اوکراین به پشتوانه مصرف کنندگان اروپایی.

بوندس بانک آلمان در اواخر آوریل اعلام کرد که در سناریوی بحران شدید، تولید ناخالص داخلی واقعی در سال جاری تقریباً ۲ درصد در مقایسه با سال ۲۰۲۱ کاهش می یابد و پس از تحریم روسیه نرخ تورم برای مدت طولانی تری بالاتر خواهد بود.

یک مطالعه جدیدتر در مورد تأثیر تحریم فوری بر صادرات گاز روسیه به آلمان تخمین زده است که می تواند تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۲۲ را تا ۱۲ درصد کاهش دهد. «مانفرد کنف»، مدیر عامل کامرز بانک - دومین بانک خصوصی بزرگ آلمان - هشدار داد که سونامی ورشکستگی می تواند بزرگترین قطب تولید اروپا را تحت تاثیر قرار دهد زیرا خطر رکود تورمی به دلیل تحریم های غرب بر صادرات انرژی روسیه افزایش می یابد.

بومرنگ مدودف
«کمپین جهانی» علیه روسیه که توسط رسانه‌های جریان اصلی پوشش داده می‌شود، واقعی نیست: اکثریت قریب به اتفاق کشورهای خارج از اتحاد فراآتلانتیک و نزدیک‌ترین متحدان آنها، که بیش از ۸۰ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، در تحریم های ضد روسیه شرکت نکرده اند.

«وحدت چشمگیر علیه مسکو » در ایالات متحده و اروپا، برای اکثر دولت‌های خاورمیانه، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین که قصد حرکت در اقتصاد جهانی را دارند، معنای چندانی ندارد. همچنین در تلاش های شکست خورده اتحادیه اروپا برای به دست آوردن اجماع در مورد طرح هایی برای تحریم صادرات انرژی روسیه مشهود نیست.

«دیمیتری مدودف»، رئیس جمهور سابق روسیه و معاون فعلی شورای امنیت فدراسیون روسیه در تلگرام نوشت: تنها چند هفته پس از اعمال تحریم های جهنمی علیه روسیه معلوم شد که تاثیر آنها به غرب باز خواهد گشت.

برای کشورهای پیشرو در حال توسعه مانند برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی، حفاظت از آزادی آنها در تجارت با ابرقدرت کالایی مانند روسیه بسیار مهم است. در حالی که بوروکرات ها در بروکسل و واشنگتن دی سی رویاهای خود در مورد انرژی های تجدیدپذیر را به پیش می برند، بقیه جهان مجبورند کارهای معمولی خود را برای تامین هزینه های زندگی ادامه دهند.