بازار؛ گروه ایران: شرکت های دانش بنیان و دانش محور همان حلقه مفقوده ای در ایران هستند که نادیده گرفتن یا کم توجهی به آن ها رابطه مستقیمی با افزایش حجم وابستگی صنایع به خارج کشور و واردات دارد؛ وابستگی ای که به طور حتم بر فشار ناشی از تحریم ها می افزاید. از این رو شاید یکی از دلایلی که امسال به نام «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» مزین شده همین باشد که با تکیه بر دانش و توان داخلی می توان با موفقیت از هر سدی گذر کرد.
در این راستا صالح دریس، فعال اقتصادی با اشاره به نقش پر رنگ گروه دارویی برکت به واسطه تولید واکسن کووید، درست زمانی که سازمان بهداشت جهانی برنامه ای برای ارسال واکسن به ایران نداشت اشاره کرد که توانمندی دانش محور داخلی توانست سیاست بین المللی در حوزه بهداشت و درمان را متحول سازد. در این باره گفت و گوی بازار با این کارشناس اقتصادی را در ادامه خواهید خواند.
* با توجه به نام گذاری امسال به نام تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی بفرمایید به نظرتان نقش موسساتی که از شرکت های دانش بنیان حمایت می کنند را چطور ارزیابی می کنید؟ همچنین به نظرتان مجموعه هایی همچون دانش بنیان برکت باید به کدام سو حرکت کنند؟
موسساتی مثل موسسه دانش بنیان برکت، در بحث های سرمایه گذاری وارد شده اند و حمایت خوبی با بررسی طرح های دانش بنیان می کنند و هزینه های زیادی را متحمل می شوند. بنابراین لازم است که بخش حاکمیتی هم به همین شکل به این حوزه ورود کند، علاوه بر این نیاز است که از شرکت های دانش بنیان با آن تجهیزات و طراحی که می خواهند انجام دهند یک حمایت تضمینی هم انجام دهد.
یا خرید تضمینی محصول یا فروش تضمینی محصول را در این رویکرد داشته باشند، چون شرکت های دانش بنیان فقط مخترع هستند؛ یعنی نه عرضه کننده هستند و نه می توانند کارهای بازرگانی و حمایتی انجام دهند. بنابراین باید مجموعه هایی مثل موسسات برکت یا موسساتی که دوست دارند در این حوزه سرمایه گذاری کنند هم محصول را برای تولید هدایت کنند و هم بر روی بحث فروش و عرضه آن در بازار اقدام کنند.
با توجه به اینکه این موسسات معتبر هستند می توانند گام خیلی مثبتی را در پیشرفت شرکت های دانش بنیان بردارند؛ چرا که این ارگان ها و موسسات شناخته شده اند و می توانند به محصولات دانش بنیان اعتبار دهند. برای مثال برکت در بحث واکسن معجزه ای را در کشور ایجاد کرد و زمانی به ایران واکسن دادند که فهمیدند ایرانی ها بر روی پای خودشان ایستاده اند. در این راستا هلدینگ دارویی برکت شبانه روزی فعالیت کرد تا کشور را در مقابل کل دنیا بی نیاز کند.
زمانی که واکسن را ساختیم گفتند واکسن می دهیم. قبل از آن خبری از واکسن نبود و سازمان بهداشت جهانی دنبال سهمیه بندی و اولویت بندی بود که ایران در این لیست قرار نداشت
* با این تفاسیر زمانی که به خودکفایی در تولید واکسن رسیدیم، ایران در لیست سازمان جهانی بهداشت برای صادرات واکسن قرار گرفت و تا قبل از آن برنامه ای در این رابطه وجود نداشت؟
بله درست است؛ زمانی که واکسن را ساختیم گفتند واکسن می دهیم. قبل از آن خبری از واکسن نبود و سازمان بهداشت جهانی دنبال سهمیه بندی و اولویت بندی بود که ایران در این لیست قرار نداشت. بنابراین زمانی که مجموعه هایی همچون ستاد فرمان اجرایی حضرت امام (ره) به این حوزه ورود کردند کشور را نسبت به یک موضوع حیاتی بی نیاز کردند خارجی ها هم نسبت به ایران توجه کردند.
همچنین حتی در بحث وسایلی که به ایمنی در مقابل شیوع هرچه بیشتر کرونا کمک می کرد، همین افراد بودند که برای اولین بار محصولات بهداشتی همچون ماسک و الکل را عرضه کردند. البته نیروها و ارگان های مسلح و سایر هم بودند اما محوریت استراتژیک و منظم را ستاد فرمان اجرایی حضرت امام راه انداخت.
علاوه بر این در بحث دانش بنیان نیز اگر همین رویه را هم که مثل واکسن اجرایی کنند، به نظر بنده تمام شرکت هایی که در این راستا با این موسسات قرار می گیرند موفق خواهند شد؛ چون یک موسسه معتبری از آن ها حمایت می کند.
اختراع یا قطعه ای که شرکت های دانش بنیان تولید می کنند ارزنده است و انتظار نداریم آن ها دست به تولید انبوه بزنند
* خیلی اوقات می شنویم شرکت های دانش بنیان به این دلیل محصولات شان تیراژ اقتصادی ندارند محکوم به شکست می شوند؛ با این تفاسیر به نظرتان تیراژ اقتصادی در شرکت های دانش بنیان چقدر است؟
ما باید در حوزه دانش بنیان به کیفیت توجه کنیم. الان تعداد شرکت های دانش بنیان زیاد هستند و برخی هم خیلی کوچک هستند اما اختراع یا قطعه ای که این مجموعه ها تولید می کنند ارزنده است. یعنی می گوییم این شرکت کوچک است و انتظار نداریم آن شرکت دست به تولید انبوه بزند.
باید این مجموعه ها را به سمتی هدایت کنیم که با همان تیراژ هم توجیه پذیر باشند؛ یعنی بانک ها و بیمه ها بستری ایجاد کنند که آن ها فقط اختراع شان را ارائه کنند. برای مثال پارک های فناوری که محل کار و امکانات اختصاص می دهند و کمک بزرگی می کنند و وام هایی با بهره پایین هم اختصاص می دهند. اما سازنده یا باید در پارک های فناوری یک مرکزی تشکیل دهد یا باید این قطعات را با مشارکت بانک ها و بخش خصوصی بتوانند خط تولیدی ایجاد کنند.
یعنی شرکت های کوچک نیاز نباشد که خودشان دست به تولید بزند. فقط نیاز باشد قطعه ای که بومی سازی کرده و یا ساخته است را معرفی و یک مجموعه متولی دیگری بیاید یا سرمایه گذاری برای راه اندازی خط تولید کند یا بانک ها به این اشخاص وام هایی را با راهنمایی اقتصادی اختصاص دهند. همچنین شاید نیاز باشد که یک متولی دیگری بیاید با قدرت بازرگانی قطعه را در جامعه و یا دنیا معرفی و برند سازی کند. چون یک شرکت دانش بنیان توان کمی در این حوزه می تواند داشته باشد. حتی شاید نیاز باشد شرکت های تبلیغاتی هم وارد این حوزه شوند و حتی در سطح جهانی معرفی کنند که برای مثال این محصول در صنعت دارویی، کشاورزی و یا غیره تولید شده است.
حلقه مفقوده همان ایجاد مراکزی در پارک های فناوری است که بیاید سرمایه گذار را پیدا و اقناع کند و شرکت هایی که به این قطعه نیاز دارند را معرفی کند و بگوید بیایید با شرکت ها مذاکره کنید و نیاز آن ها را مرتفع کنید
* با این تفاسیر حلقه های مفقوده دانش بنیان ها چیست؟ چرا دانش بنیان ها رشد قابل توجهی ندارند؟
حلقه مفقوده همان حمایت است. یعنی از یک موضوعی اگر حمایت نکنید اتفاق خاصی برای آن موضوع رخ نمی دهد. یعنی باید بیاییم اختراعات شرکت های دانش بنیان را نسبت به نیاز کشور بررسی کنیم و ببینیم محصولی که اختراع کرده اند را در صنعت کشور می توان استفاده کرد یا نه؟ البته اغلب این اختراعات با توجه به نیاز صنعت کشور انجام شده و قابل پیش بینی هستند.
بنابراین شرکت های دانش بنیان محصولی را اختراع نمی کنند که اطلاعی درباره آن نداشته باشند؛ یک نقصی در این حوزه بوده که پیدا شده و مرتفع شده است. حلقه مفقوده همان ایجاد مراکزی در پارک های فناوری است که بیاید سرمایه گذار را پیدا و اقناع کند و شرکت هایی که به این قطعه نیاز دارند را معرفی کند و بگوید بیایید با شرکت ها مذاکره کنید و نیاز آن ها را مرتفع کنید. یعنی در دنیا هم دیگر به این شکل است که پیش پرداخت را می گیرند، قطعه را تولید و ارسال می کنند و در قبال تضمین ال سی یا پول نقد یا به صورت تدریجی دریافت می کنند.
بنابراین نیاز به حلقه های میانی داریم، حلقه های میانی بین خود مخترع و بازار یک ارتباط ایجاد می کند و نیاز نیست وارد بازاری شوند که یکسری سوداگر از شرایط استفاده کنند و هزینه ها را افزایش دهند؛ این حلقه های مفقوده این است. یعنی مجموعه هایی بیایند و این ارتباط را با شرکت دانش بنیان و شرکت مصرف کننده اصلی ایجاد کند. این شرکت ها هم شامل شرکت های سرمایه گذاری، بانک ها و یا شرکت هایی که زیر نظر بانک ها یا بیمه ها هستند می شود. همچنین نیاز است رسانه ها هم مجموعه های دانش بنیان را به مردم معرفی کنند.
نا امنی ای که الان در حوزه اقتصادی کشور اتفاق افتاده محصول یک سری از واسطه ها و کسانی است که دوست ندارند این نظام موفق شود
سخن آخر؟
اقتصاد مقاومتی نهال مبارکی که سال ها پیش مقام معظم رهبری کاشته اند و الان به ثمر می نشیند و از این میوه باید تمام نظام بهره مند شود این است که اقتصاد مقاومتی یکی از راه های حل مشکل اساسی کشور است. به نظر بنده با تشکیل قرارگاه های عملیاتی در بحث اقتصاد مقاومتی و ایجاد حلقه های میانی در بحث کالاهای اساسی و در بحث ایجاد اشتغال و در بحث راه اندازی کارخانه هایی که در ایران نبود مجبور به واردات هستیم. کارخانه هایی هستند که اکنون متوقف هستند و با توقف آن ها مجبور به واردات هستیم.
همچنین در بحث ایجاد بسترهای مناسب برای حمایت از شرکت های دانش بنیان باید فضای فعالیت را بهبود ببخشیم. چون تعریفی که از اقتصاد مقاومتی به عنوان رئیس ستاد اقتصاد مقاومتی ستاد رئیسی، رئیس جمهور کشور کردم در آنجاها بر روی محوریت این موضوع کار کردیم که کشور باید به نقطه ای برسد که در قبال تهدید های خارجی مقاوم باشد؛ اقتصاد مقاومتی یعنی این اما برخی اقتصاد مقاومتی را می خواستند با مفهوم دیگری معرفی کنند که سفره مردم کوچک است و کوچک تر از آن بشود که اشتباه است. راهکار ما در اقتصاد مقاومتی جایی است که بتوانیم قدرت خرید و معیشت مردم را در قبال تهدید های خارجی بالا ببریم. اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری درباره آن فرموند همین است.
مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی خواستار بالا بردن سطح معیشت و بالا بردن سطح اقتصاد کشور در مقابل تهدید های خارجی است. این اقتصاد زمانی می تواند حرف اول را بزند که حلقه های میانی بین تولید و مصرف ایجاد و واسطه ها و مافیا حذف شوند.
چون تولید کننده در کشور محصولات خود را با کیفیت و قیمت پایین تر ارائه می دهد اما سود را مافیای واسطه ها می برند. دست مصرف کننده هم به هزینه بالایی می رسد و نارضایتی در داخل جامعه که اتفاق افتاده از فقدان همین حلقه های میانی است که ایجاد آن وظیفه دولت و وزرای آن ها و فعالان اقتصادی است که حلقه ها را کوتاه کنند تا مسیر تولید تا مصرف بدون واسطه طی شود.
نا امنی ای که الان در کشور اتفاق افتاده نیز محصول یکسری از واسطه ها و کسانی است که دوست ندارند این نظام موفق باشد. اما با درایت مسئولان، به نظر بنده به عنوان یک اقتصاددان طی ماه های آینده شرایط خوبی خواهیم داشت؛ چون هم تولید کننده هستیم و تمام منابع و انرژی ها را داریم. بنابراین اروپا نیستیم که مصرف کننده باشیم.
در ماه های آینده تحول و روند خیلی خوبی در کشور خواهیم داشت و از مشکلاتی که الان وجود دارد و چه دانسته و ندانسته مشکلات را بزرگ نمایی می کنند عبور خواهیم کرد و ایران مقتدر و روبه پیشرفتی خواهیم داشت.
نظر شما