بازار؛ گروه بین الملل: با توجه به این موضوع که گسترش دیپلماسی تجاری با کشورهای منطقه در دستور کار دولت جدید ایران قرار دارد، علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو به عنوان رییس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و ارمنستان، در روز بیستم ماه جاری در صدر هیئتی بلندپایه عازم شهر ایروان، پایتخت جمهوری ارمنستان شد. توسعه روابط و حجم مبادلات دو کشور جزء اهداف اصلی سفر وزیر نیرو به ارمنستان بود در حالی که در راستای ارتباط فعال دولت سیزدهم با کشورهای همسایه انجام شد.
یک روز پس ورود محرابیان به ایروان، تفاهمنامه هفدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان به امضای روسای کمیسیون مشترک دو کشور رسید در حالی که حوزه انرژی شامل صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و برق از جمله تهاتر صادرات گاز ایران در قبال تامین برق از کشور ارمنستان مهمترین مفاد این تفاهم نامه به عنوان همکاری گسترده‌تر بود.
در همین راستا نیز اینگونه مقرر شد تا وزیر زیرساخت ها و مدیریت سرزمین ارمنستان به همراه معاون انرژی به منظور پیگیری موضوعات حوزه انرژی به ایران سفر کنند.
آمارها نشان می دهد که در حال حاضر، صادرات برق ارمنستان از طریق دو خط انتقال و به میزان ۲۵۰ مگاوات ساعت در ازای صادرات گاز ایران به میزان یک میلیون متر مکعب در حال انجام است، به طوری که طبق قراردادهای موجود توسعه این صادرات تا شش میلیون متر مکعب گاز به این کشور، نیز وجود دارد. در همین راستا، تسهیل و توسعه تجارت برق در کریدور شمال_جنوب، تسریع در اجرای پروژه خط سوم انتقال برق به ایران، توسعه تبادل انرژی میان دو کشور و ترانزیت سه جانبه گاز میان گرجستان، ایران و ارمنستان از جمله مفاد همکاری در بخش‌های برق و انرژی بود که در این سفر مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
از دیگر زمینه های همکاری مشترک در این تفاهم نامه می توان به بحث ترانزیت، حمل و نقل و تسهیل تبادل کالا از جمله توسعه کریدور جاده‌ای ایران و ارمنستان و گسترش کریدور اتحادیه اروپا به ارمنستان اشاره کرد؛ در حالی که توسعه همکاری های زیست محیطی در حوزه ارس و رفع آلودگی از رودخانه‌های مرزی و گسترش همکاری در حوزه درمان و توریسم درمانی از حوزه های دیگر همکاری است.
پیش تر و در ماه گذشته نیز، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان اعلام کرد که صادرات کالایی به این کشور رشد چشمگیری را در سال گذشته تجربه کرده به طوری که ماشین‌آلات ۵۰ درصد، کالاهای ساخته شده ۵۰ درصد و مواد اولیه ۱۰۰ افزایش را ثبت کردند و صادرات کالایی روند رو به رشدی را در پیش گرفته است.
وی با بیان اینکه موافقت‌نامه تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز در توسعه روابط تجاری نقش مهم و موثری را برعهده گرفته، اعلام کرد که ارمنستان به‌عنوان اولین دروازه خاکی ایران به اوراسیا، اولویت ویژه‌ای در توسعه روابط دارد که شرایط فعلی می‌تواند به سرعت تجارت ۸۰۰ میلیون دلاری را برای کشور فراهم کند.
هفدهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و ارمنستان، در شرایطی برگزار شد که روابط دو کشور همسایه، بسیار دوستانه و در سطح عالی است و همکاریهای اقتصادی نیز نسبت به سالهای گذشته تقویت شده و مطمئنا ظرفیت رشد همکاریهای تجاری بسیار بیشتر از حجم کنونی وجود دارد
حال، هفدهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و ارمنستان، در شرایطی برگزار شد که روابط دو کشور همسایه، بسیار دوستانه و در سطح عالی است و همکاریهای اقتصادی نیز نسبت به سالهای گذشته تقویت شده و مطمئنا ظرفیت رشد همکاریهای تجاری بسیار بیشتر از حجم کنونی وجود دارد.
در همین راستا در ادامه به بررسی روابط تجاری و اقتصادی دو کشور در سالهای اخیر می پردازیم:
منطقه قفقاز از سالیان گذشته، به عنوان بخشی از سرزمین و حوزه نفوذ، همواره مورد توجه ایران بوده است. در همین راستا، جمهوری اسلامی با توجه به پیوندهای تاریخی دو ملت و اراده دو طرف در توسعه روابط و برخورداری از امتیاز همسایگی، همکاری های گسترده ای را با جمهوری های قفقاز جنوبی، از جمله ارمنستان برقرار کرده است.
روابط تجاری ایران و ارمنستان پس از امضای توافقنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) در اکتبر ۲۰۱۹ به طور چشمگیری گسترش یافته است. بر اساس آمار منتشر شده از تجارت دوجانبه در سالهای گذشته، در سال ۲۰۱۶ واردات از ایران ۱۶۴ میلیون دلار بود و ارمنستان تنها ۷۵ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرد. با این حال، توافق هسته ای امضا شده در سال ۲۰۱۵، روابط اقتصادی دوجانبه را تقویت کرد و واردات از ایران در سال ۲۰۱۸ به ۲۶۹ میلیون دلار و صادرات ۹۴ میلیون دلار رسید. پس از آن، ارزش حجم تجاری ایران و ارمنستان از۲۱ مارس ۲۰۲۰ تا ۲۰ مارس ۲۰۲۱ برابر با ۳۰۴ میلیون دلار بوده که در حال حاضر، ۴۰۰ میلیون دلار ثبت شده است.
این رشد تجارت، تلاش دو طرف در ارتقاء روابط تجاری را نشان می دهد، اما از طرفی بیانگر این مسئله است که روابط سیاسی دو کشور مطلوب بوده، زیرا سیاستمداران دو کشور به گونه ای حرفه ای با یکدیگر برخورد می کنند که به نتیجه مطلوب مورد نظر خود رسیده اند؛ اما از نظر تجارت، بازرگانان، حرفه ای نبوده و حرفه ای عمل نکرده اند؛ یعنی با وجود آنکه روابط اقتصادی ارمنستان و ایران در سه دهه اخیر رشد آشکاری را به ثبت رسانده، اما، ایران جزء شرکای تجاری برتر ارمنستان نبوده و روسیه با اینکه با ارمنستان مرز مشترکی ندارد، اصلی ترین شریک تجاری در بحث صادرات است.
اینگونه به نظر می رسد که در سالهای اخیر، نکته کلیدی برای ارمنستان در روابط دوجانبه، رویکرد متعادل ایران در قبال مناقشه قره باغ بوده است.
با این حال، بر اساس گزارشهای آماری منتشر شده، دو کشور بر حوزه های انرژی، حمل و نقل، حفاظت از محیط زیست، حوزه های بین منطقه ای، علمی_آموزشی و فرهنگی متمرکز بوده اند به طوری که پروژه ها و برنامه های اجرا شده عبارتند از: احداث پل اتصال ایران به ارمنستان بر روی رود ارس، راه اندازی نیروگاه های بادی در گذر کوه پوشکین، تبادل گاز_برق ایران و ارمنستان / سه کیلووات ساعت برق برای یک متر مکعب گاز وارداتی، خط انتقال برق فشار قوی ایران_ارمنستان و احداث خط سوم که در حال انجام است و امکان افزایش چشمگیر حجم صادرات برق به ایران را فراهم می کند. بر اساس اظهارات مقامات ارمنی، در ۲۸ سال اخیر بیشترین حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در زمینه انرژی و گاز بوده است.
از آن جایی که ایران از طریق دو استان آذربایجان شرقی و اردبیل با ارمنستان هم‌مرز است، بازرگانان، تجار و مسافران می‌توانند از طریق گمرک نوردوز با این کشور ارتباط داشته باشند و محصولاتی چون گاز، فرآورده های نفتی، پلیمرها، کودها، مصالح ساختمانی را به این کشور صادر نمایند. راه زمینی آسان ترین راه برای تجارت با ارمنستان است در حالی که با راه اندازی و فعال سازی کریدور خلیج‌فارس_دریای‌سیاه و راه‌آهن تبریز-جلفا و ایروان-تفلیس روابط فی مابین افزایش چشمگیری خواهد یافت.
ایران با احداث یک مسیر جاده ای از سمت تبریز به مرز نوردوز، شرایط تکمیل کریدور ارتباطی شمال_جنوب با کشور ارمنستان را فراهم خواهد کرد که در صورت تکمیل علاوه بر کاهش مسیر، قابل رقابت با کریدورهای موازی است
ایران با احداث یک مسیر جاده ای از سمت تبریز به مرز نوردوز، شرایط تکمیل کریدور ارتباطی شمال_جنوب با کشور ارمنستان را فراهم خواهد کرد که در صورت تکمیل علاوه بر کاهش مسیر، قابل رقابت با کریدورهای موازی است.
اتصال این مسیر در خاک ایران به کریدور احداثی در کشور ارمنستان علاوه بر اینکه موجب ایجاد تحولی در محورهای ارتباطی میان دو کشور می شود، در میان مسیرهای موجود و در حال احداث، این مسیر برای ایران، ارمنستان و همچنین کشورهایی که از آن بهره برداری خواهند کرد، اهمیت ویژه ای دارد.
واقعیت این است که با صدور خدمات فنی و مهندسی از سوی مهندسان مشاور و پیمانکار ایرانی، ساخت این محور، مسیر ترانزیتی شمال _جنوب از ایران به سمت ارمنستان به نصف کاهش پیدا می کند و کریدوری اقتصادی و قابل رقابت با سایر کریدورهای موازی در مسیر شمال_ جنوب خواهد بود که هم ایران و هم ارمنستان به لحاظ اقتصادی منتفع خواهند شد.
گردشگری، یکی از شرایط مساعد برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی است در حالی که تعداد ورود از ایران به ارمنستان پیوسته رو به افزایش بوده است
علاوه بر حوزه انرژی و حمل و نقل، گردشگری نیز یکی از شرایط مساعد برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی است در حالی که تعداد ورود از ایران به ارمنستان پیوسته رو به افزایش بوده است. به علت وسعت نه چندان زیاد این کشور، مسافرت و رفت و آمد به شهرهای مهم آن از جمله ایروان زمان زیادی نخواهد برد و به سهولت انجام می گیرد.
در پایان می توان گفت که به دلیل آنکه ارمنستان تنها عضو اوراسیا است که از صادرات بدون تعرفه به بازارهای اوراسیا برخوردار است و با ایران مرز زمینی مشترک دارد، توافقنامه موقت منطقه آزاد تجاری ایران و اوراسیا فرصت هایی را برای کشورهای عضو اوراسیا ایجاد می کند تا از منطقه آزاد مغری به عنوان سکوی پرتاب برای ورود به بازار ایران استفاده کنند.
بر همین اساس، ضروری به نظر می رسد که بخش خصوصی جمهوری اسلامی، از این امکان بهره مندی کافی را داشته باشد و نقش مهمی را در بهبود اقتصاد ایفا نماید، در حالی که با وجود پیمان اوراسیا، حجم مبادلات ایران در بازارهای ارمنستان و پس از آن اعضای اوراسیا به صورت پلکانی در حال افزایش و رشد خواهد بود.
لذا، ایران می تواند تا زمان نهایی شدن توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا و در میان مدت از عضویت ارمنستان در اوراسیا استفاده کند و در قالب سرمایه‌گذاری مشترک، با تعویض کالاها و نصب و استقرار خطوط مونتاژ برای تولید کالای مشترک و صادرات به کل کشورهای اوراسیا اقدام کند.
