بازار؛ گروه استانها: اقامتگاه‌های بوم گردی که پیشینه احداث آن در جهان به سال ۱۹۹۴ بازمی‌گردد، اقامتگاه‌هایی هستند که در محیط‌های بکر طبیعی، بافت‌های روستایی و بافت تاریخی شهرها با رعایت بالاترین سطح ممکن ضوابط زیست‌محیطی و به شکلی سازگار با معماری بومی و سیمای طبیعی منطقه احداث‌شده و ضمن حداکثر تعامل با جامعه محلی، زمینه حضور و اقامت گردشگران را باکیفیتی قابل‌قبول و تعریف شادِ فراهم می‌آورند. درواقع، هدف اصلی از ایجاد و توسعه این نوع اقامتگاه‌ها که دارای هویت و ساختاری بومی هستند، رسیدن به توسعه پایدار گردشگری بوده است و توسعه پایدار گردشگری نیز بر کیفیت زندگی برای جامعه میزبان، رضایت گردشگران و حفظ محیط‌زیست و منابع انسانی و اجتماعی تأکید دارد.
همچنین، اقامتگاه‌های بوم گردی نمونه‌ای از کسب‌وکارهای کوچک‌مقیاس با مالکیت محلی هستند که با فشار کمتر برای محیط طبیعی و انسانی و کاهش نشت اقتصادی از فعالیت‌های اساسی در تحقق توسعه پایدار محسوب می‌شوند.در همین راستا و با این موضوع که تا چه اندازه اقامتگاه‌های بوم گردی به اهداف خود در کشور ما نزدیک شدند با صادق کاظمیان دبیر جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم گردی ایران به گفت‌وگو نشستیم.
* اقامتگاه‌های بوم گردی تا چه میزان دررسیدن به اهداف از پیش تعریف‌شده موفق بودند؟
اقامتگاه‌های بوم گردی که از بیش از۱۵ سال پیش در نقاط مختلف ایران توسط افرادی که به حفظ و احیاء فرهنگ ،اصالت‌ها ، هنر و خوراک بومی اهمیت میدادند در سطح ایران به‌تدریج گسترش پیدا کرد و نتایج بسیار خوبی را نیز به همراه داشت و توانست بر روی شاخص‌های رفاهی مردم محلی در کنار حفظ آن اصالت‌ها تأثیر بگذارد. اما دریک مقطعی در چندین سال گذشته به علت نگاه کمی نگر به افزایش تعداد اقامتگاه‌های بوم گردی باعث شد ،مقداری توسعه کمی از کیفیت دور شود و به مقدار کافی وجود نداشته باشد و افرادی وارد این حوزه شوند که نگاه اقتصادی به اقامتگاه‌های بوم گردی داشته باشند .
فلسفه اصلی اقامتگاه‌های بومی توسعه پایدار بود، گاه به بحث‌های محیط زیستی و بحث‌های فرهنگی در کنار نگاه اقتصادی بود و این‌ها اولویت پیدا کردند و باعث شد ،به‌تدریج از افرادی که فقط نگاه اقتصادی دارند، کم شود.درحالی‌که حاضر اقامتگاه‌های بوم گردی پس از چند سال بعد از کرونا از عید امسال بهتر رشد و گردشگران بیشتری وارد شدند و با توجه به اینکه اقامتگاه‌های بوم گردی شناخته‌شده‌اند ،شناخته‌تر شده‌اند تا جایی که در اقصی نقاط ایران و در سایت های مختلف و مناطق طبیعی مختلف و درجاهایی که امکانات اقامتی مانند هتل وجود ندارد، بنابراین به نظر می‌رسد از استقبال خوبی برخوردار شده‌اند.
* اوضاع در دوره پساکرونا را چگونه پیش‌بینی می کنید؟
واقعیت این است که گردشگران به گردشگری تجربه علاقه‌مندتر شدند و دوست دارند فرهنگ محلی ،گویش‌ها،خوراک محلی ،پوشش را ببینند و تجربه کنند و این موضوع باعث شد که اگر با پیک مجددی در حوزه کرونا مواجه نشویم،امیدوار باشیم که به‌تدریج از این رکود دو الی سه‌ساله بیرون بیاییم .
* چه مشکلاتی بر سر راه توسعه و بهره‌برداری این اقامتگاه‌ها وجود دارد؟
به نظر می‌رسد در حال حاضر درواقع در افزایش کمی این اقامتگاه‌ها، خیلی مسئله‌ای وجود نداشته باشد و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به اداره کل درخواست مجوز کنند و این روند، خیلی پیچیدگی ندارد.
آنچه به نظر می‌رسد و بیشتر باید به آن اندیشید، این است که چگونه ما اقامتگاه‌های موجود را بر اساس آن فلسفه اقامتگاه‌های بوم گردی به همان فلسفه برسانیم یا اگر هست آن را حفظ کنیم و اگر افراد جدیدی میخواهند وارد بشوند آن‌ها باشند که علاقه‌مند به این موضوع باشند.
یعنی بیشتر از آن‌که به فکر این باشیم که چه کار بکنیم که رشد بکنند و تعدادشان زیاد و امکاناتشان گسترده شود باید به این فکر باشیم که از توسعه پایدار جوامع محلی و گردشگری دور نشویم !
این درواقع دغدغه اصلی جامعه بوم گردی کشور و علاقه‌مندان به این حوزه است که از این نهالی که هنوز نوپاست مراقبت کنیم .همچنین افرادی که پیرو این مکتب بودند، دنبال آن بودند که فرهنگ بومی و محیط‌زیست را در کنار اقتصاد ،هر سه را به‌عنوان اضلاع مثلث توسعه پایدار باهم ببینند.
اشکال موضوع زمانی اتفاق افتاد که جنبه‌های اقتصادی ،مالی و درآمدزایی ارجحیت پیدا کرد و موقع اتفاق افتاد که خانه‌های بوم گردی به اقامتگاه تبدیل شدند و مهمان به مشتری تبدیل شد زیرا بحث ما خانه‌هایی بود که در آن از مهمان خودش پذیرایی می‌کند لذا این اتفاق باید اصلاح شود و فلسفه اقامتگاه‌های بوم گردی باسایر تاسیسات مانند هتل ها منافات دارد و درواقع یکسان نیست .
* در این راستا چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد ما نیاز به آموزش و گفتمان در حوزه همه فعالان گردشگری داریم. از گردشگران، مدیران، بهره‌برداران اقامتگاه‌های بوم گردی ،مدیران حوزه میراث فرهنگی و گردشگری و مدیران سایر بخش‌ها شامل استانداران ،فرمانداران، اعضای شوراهای روستا و شهرستان و از راهنمایان گردشگران تا افرادی که در خدمات مسافرتی فعال‌اند و درنهایت آموزش به سایر فعال‌اند که در این حوزه فعالیت می‌کنند نیاز به آموزش دارند.
درواقع نیاز به یادآوری است که خانه‌های بوم گردی قرار بود، اصالت زندگی ایرانی را به مانشان بدهد و ضرورتی ندارد که همان غذایی را که در هتل سرو می‌شود در اقامتگاه‌های بوم گردی نیز باشد. قرار نبود امکانات یک هتل پنج ستاره را دریک اقامتگاه بومگردی داشته باشیم، بلکه قرار بود تجربه‌های نو را انجام بدهیم و طعم نو و گفت‌وگوهای جدید ،بازی‌های نو ،شیوه‌های جدید اسکان را تجربه کنیم .
درواقع نیاز به یادآوری است که خانه‌های بوم گردی قرار بود، اصالت زندگی ایرانی را به مانشان بدهد و ضرورتی ندارد که همان غذایی را که در هتل سرو می‌شود در اقامتگاه‌های بوم گردی نیز باشد. قرار نبود امکانات یک هتل پنج ستاره را دریک اقامتگاه بومگردی داشته باشیم، بلکه قرار بود تجربه‌های نو را انجام بدهیم و طعم نو و گفت‌وگوهای جدید ،بازی‌های نو ،شیوه‌های جدید اسکان را تجربه کنیم .
* تا چه میزان مدیران این اقامتگاه‌ها آموزش‌های لازم را فراگرفته و این اقامتگاه‌ها استانداردسازی شده است؟
متأسفانه در حوزه آموزش ما مشکلات عدیده‌ای داریم و فرصت طلایی کرونا می‌توانست آموزش‌های گسترده‌ای داده شود که به هر دلیلی متأسفانه اتفاق نیفتاد اما اقامتگاه‌های بوم گردی، استاندارد بردار نیستند و کلمه استاندارد زمانی بکار می‌رود که همه‌جا شبیه به هم و دارای یک چارچوب از پیش تعیین‌شده باشد .درصورتی‌که ویژگی اقامتگاه‌های بوم گردی این بود که استاندارد پذیر نیستند .
در هر روستا و هر جای ایران می‌توانید یک نوع طعم غذا و یک شیوه اقامت و معماری و ...را داشته باشید. البته این نافی این نیست که ما باید ضوابطی داشته باشیم که با توجه به معیارهای بومی و محلی اجازه به اقامتگاه‌های بوم گردی بدهد که آن‌ها را تفحیظ در حوزه معماری و فرهنگی خودش بکند .درواقع ضوابطی باید وجود داشته باشد که توسط وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تدوین و ابلاغ‌شده است و به نظر می‌رسد که با پایان یافتن کرونا درواقع هم ادارات کل و هم جامعه اقامتگاه‌های بوم گردی کشور جوامع استانی، کم‌کم باید به این موضوع ورود کنند و خود مدیران اقامتگاه‌های بوم گردی نیز این موضوع را مدنظر قرار بدهند.
اقامتگاه‌های بوم گردی تا چه میزان می‌تواند آسیب‌زا باشد؟
اگر در بحث تأسیس اقامتگاه‌های بوم گردی ظرفیت سنجی و امکان‌سنجی درست انجام نشود، جامعه محلی و بافت‌های تاریخی و طبیعی با اثرات مخربی روبه‌رو خواهد شد. در بعضی مناطق صدور مجوز بیشتر از ضریب تحمل منطقه تأثیرات منفی روی آب، خاک، محیط‌زیست منطقه و فرهنگ جامعه میزبان گذاشته است. فلسفه اقامتگاه‌های بوم گردی با گردشگری انبوه در تضاد بوده و حضور انبوه گردشگران در دوره‌هایی خاص صدمه زاست.
* اقامتگاه‌های بوم گردی خراسان رضوی چه ضعف‌ها و چه نقاط قوتی دارد؟
خوشبختانه اقامتگاه‌های بوم گردی خراسان از متوسط کیفیت اقامتگاه‌های بوم گردی کشور بالاتر است و باید از همه مدیران آن‌ها و در حوزه گردشگری تشکر کنم . واقعیت این است که ما اقامتگاه‌های خوبی در استان داریم. هرچند ضعف‌هایی نیز وجود دارد که آن‌هم به این برمی‌گردد که ما آموزش کم داشتیم و نظارت هم آن‌چنان‌که باید، صورت نگرفته است که به‌هرحال مهم این است که افرادی که وارد این حوزه شدند اکثریت و نمی‌گویم همه زیرا در مقطعی یک مقدار توسعه کمی، ارجحیت پیدا کرد. ولی قاطبه اقامتگاه‌های بوم گردی استان ،افراد علاقه‌مندی هستند که صرفاً با نگاه اقتصادی وارد نشدند و به نظر من درمجموع نمره قابل قبولی را ما می‌توانیم به اقامتگاه‌های بوم گردی استان با توجه به شرایط موجود در کشور بدهیم.
نظر شما